Katalog

C SPOR DOPING 16 EYLU¨L 2008 SALI EDİTÖRDEN Anne karnında yapılabilen gen dopinginin bulunması çok zor. Geleceğe Yatırım A Rİ F KI Z I LY A LI N irinin lakabı Arda, inanılmaz çalımlar atıyor. Ötekinin lakabı Tuncay. Topu yere düşürmeden sektiren Fatih Tekke’nin sanki ufalmış hali, ‘Çalımbaz’ takma adını kullanan Anıl’ın idolü Yattara.. Sena erkek arkadaşlarına taş çıkartacak kadar sert... Kaleci her kurtarıştan sonra “Rüştü abi gibiyim di mi” diyor arkadaşlarına... Hepsinin yüzü gülüyor. Pırıl pırıl formaları, kramponları, konçları, eldivenleri en önemlisi başlarındaki uzman eğitmen kadrosuyla göz kamaştırıyorlar... Burası Futbol Federasyonu’nun Grassroots projesi kapsamındaki Trabzon futbol köyü... Amaç herkese futbol oynatmak, futbolu küçük yaştan itibaren nesillere sevdirip spor bilincini daha ilkokul sıralarındayken genç nesile aşılamak. Üstelik cinsiyet ayrımı da yok, erkek öğrenci kadar kızlar da merak sarmış bu futbol köyü işine... Sabahları en erken onlar geliyor sahaya... Kuşkusuz, Rahmetli Gündüz Tekin Onay’ın isim babalığını üstlenip yeni nesile vasiyet ettiği Grassrooth’un Trabzon etabındaki gelişmeler böyle. Minicik çocuklar da, eğitmenler de, veliler de hayatlarından memnun. Projenin sponsoru Ülker’in ‘reklamdan’ vazgeçip altyapıya eğilmesi, genç nesli sağlıklı olarak yarınlara taşırken, yıldız futbolcu adaylarının belirlenmesine de destek vermesi ‘sosyal sorumluluk’ adına bir şeyler yapması ise ayrı bir sevinç. Velilerden biri, “Şimdi, şu Ülker bu projeye milyonlarca lira harcayacağına Yattara gibi bir yıldızı getirse daha çok reklam yapmaz mıydı? Demek ki iş reklam değil, gençliğe hizmetmiş” diyor. Cumhuriyet ekibinin Trabzon’daki futbol köyü izlenimleri ilginç. Ufuk Tanışan yazdı, Fatih Erdoğdu fotoğrafladı. Cumhuriyet Spor Eki’nin 112. sayısında Grassroots organizasyonunun dışında da ilginç çalışmalar var. Sporun başağrısı dopingin anne karnına kadar inen şekli ‘gen dopingi’, voleybolcu gençlerin Avrupa üçüncülüğüne uzanan başarısı, spor ve yaşam köşesi, yarından itibaren başlayacak futboldaki Avrupa macerasının önemli kilometre taşları ve basketbol sayfamız size keyifli bir spor turu attıracak. Yeniden görüşmek dileğiyle. B << Ölüm riski taşıyor ? Prof. Dr. İsmail Peker: Dünyanın pek çok yerinde uzmanlar gen dopinginin tehlikelerini işaret etmekte ve bununla ilgili çalışmalar yapmaktadır. Ancak çoğu ülkede yasal olmayan laboratuar ve hastanelerde illegal olarak uygulanmaktadır. Ayrıca hatırı sayılır çıkarlar elde edilmektedir. Gen dopingi vücuda uygulandıktan sonra tespiti kolay olmamaktadır. Çünkü gen vücuda enjekte edildikten sonra metabolizmanın bir parçası olmaktadır. Bu sebeple vücuda verilen gen görülmekte zorluk çekilmektedir. Ancak vücutta artış gösteren enzim, protein veya kan hücresinin tespiti bu analizi kolaylaştırmaktadır. Gen dopingi analizi ve tespiti konusunda araştırmalar yürütülmektedir. ? Prof. Dr. Sezgin İlgi: Türkiye Doping Merkezi olarak bu konuyla ilgili altyapımız yok. Gen analizini yapsak bile bunu değerlendiremeyiz. Çünkü gen dopingi araştırmaları için özel laboratuvarımız yok. Yani biz genleri bulsak bile hangisinin doping olduğunu bilmek çok güç. Analizi yapmak yetmez. Analizi neye göre değerlendireceğiz, neye göre doping olduğunu belirleyeceğiz? Kan analizini yeni yeni yapmaya başladık. Ayrıca gen dopingi çocuk doğmadan yapılıyor. Bu nedenle nasıl bir doping olduğu bilinmiyor. ? Prof. Dr. Rüştü Güner: Sportif performansı artırmaya etki edebilecek genetik yapı değişikliğinin çok ciddi yan etkileri var. Yarar yerine daha çok vücuda zarar veriyor. Daha küçük gen değişikliklerinin ise sportif performansa etkisi yok. Ancak bu uygulamaların da ciddi yan etkileri bulunuyor. ? Prof. Dr. Mustafa Karahan: Gen dopinginin tespiti oldukça zordur. Doping maddesini tespit için ölçümün mutlaka maddenin alımı sonrası yapılması gerekir. Ölçüm için doku örneklerine ihtiyaç duyulur. Ancak sporculardan, kas biopsisi alınmasının ne kadar büyük sorun doğurabileceğini tahmin etmek zor olmasa gerek. Ayrıca sporcuların, gen dopingi riskleri ve yaratacağı felaketler hakkında bilgisi yok. ? Doç. Dr. Fehim Coşan (Marmara Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu): Bilim adamlarına göre günümüzde doping maddesi almayan elit sporcular fiziksel kapasitesinin yüzde 99’unu kullanmakta. 100 yıl öncesinde ise bu kapasite yüzde 75 olarak saptanmıştır. Bunu baz alarak düşündüğümüzde insanlar maksimal fiziksel kapasitesini tüketiyor. 2060’tan sonra hiçbir dünya rekoru kırılamayacak. Ancak gen dopingi çok tehlikeli ve sonucu belli olmayan bir olay. DNA üzerine yapılan uygulamaların gelecekteki sonucunu kimse bilmiyor. Şu an gen dopingi bulunamayan yöntem olduğu için herkes rahat şekilde kullanabilir. Ama unutmayalım ki Pekin’de alınan 4 bin 500 numune, IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) tarafından 8 yıl saklanacak. Gelecek yıllarda WADA, biyopsi yöntemini uygulamaya başlarsa şimdiki rekorlar belki de geçersiz sayılabilir. ? Öğr. Gör. Ertay Seyrek (Kocaeli Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi) Başarı ve rekorların sırrı siyahi atletlerin doğuştan sahip olduğu anatomik, fizyolojik ve genetik etkenler mi yoksa amatör ruhu tehdit eden doping mi? Anatomik etken olduğunu düşünelim. O zaman birçok Afrikalı atletin birbirine yakın performans düzeyine sahip olması gerekmez mi? Antrenör ve antrenman çalışmaları aynı ama dereceler farklı. Bir sporcu rekor kırarken diğeri kötü performans sergiliyor. Yoksa doping etkenli maddeleri kullanmaları rekor derecelerin gelmesini mi sağlıyor? Dünya Anti Doping Ajansı çaresizlikle olanları izliyor. İstenildiği kadar doping testi yapsınlar, idrar örneği alınsınlar; WADA bilmediği maddeyi nasıl bulacak? Bu sorular yanıtlanırsa şampiyonlar ve rekorlar değişebilir. Dopingliler kendi aralarında yarışsın. Biz amatör ruhla, bedensel ve zihinsel hazırlıkla yarışan gerçek şampiyonları alkışlayalım. ? Öğr. Gör. Mert Eray Önen (Kocaeli Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu) Gen dopinginin bulunması çok güç. Şu an bile bazı sporcular tarafından suistimal edilmektedir. Gen dopingi invivo ve eksvivo olmak üzere 2 şekilde yapılıyor. İnvivo yöntemde genler direkt olarak hedef hücre çekirdeklerine enjekte ediliyor. Eksvivo da ise hedef hücre vücudun dışına alınır, dışarıda gen eklendikten sonra yeniden vücuda verilir. Gen dopingi çok yeni bir fenomen olup zararlı etkilerinin neler olduğu henüz kesinleşmemiştir. ? Öğr. Gör. Bora Çavuşoğlu (İstanbul Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu): Yapay genler yardımıyla sporcuların performansları artırılmaktadır. Bu uygulama 2003’ten beri WADA’nın yasaklar listesinde bulunmaktadır. 3 tip gen tedavisi yönteminden bahsedilmektedir. Bu yöntemler sporda da kullanılmaya elverişlidir. Gen dopingi haksız rekabet ortamı oluşturmaktadır. C SPOR S AY I 1 1 2 İMTİYAZ SAHİBİ: Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk GENEL YAYIN YÖNETMENİ: İbrahim Yıldız YAYIN YÖNETMENİ: Arif Kızılyalın SORUMLU MÜDÜR: Miyase İlknur EK KOORDİNASYON: Cumhur Önder Arslan GÖRSEL YÖNETMEN: Ersin Öztekin GRAFİK TASARIM: Süleyman Abay YAYIMLAYAN: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2 Şişli 34381 İstanbul BASKI: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu 34580 Esenyurt / İstanbul CUMHURİYET REKLAM: Telefon (0212) 251 98 74. GENEL MÜDÜR: Özlem Ayden. GENEL MÜDÜR YARDIMCISI: Nazende Pal. REKLAM KOORDİNATÖRLERİ: Neşe Yazıcı Hakan Çankaya. REZERVASYON YÖNETMENİ: Onur Tunalı. 3