Katalog

C SPOR DOPING 16 EYLU¨L 2008 SALI GEN DOPİNGİ AHMET Y AZICI tletizm ve yüzmede kırılan rekorlar performans sınırlarını zorluyor. Olimpiyatlarda alınan dereceler ise akıllardaki soru işaretlerinin artmasına neden oluyor. Rekorların ise sporcuların yetenekleriyle mi yoksa sporun gen dopingiyle kirletilmesi sonucu mu elde edildiği merak konusu... WADA (Dünya Anti Doping Ajansı), 2003’te gen dopingini yasaklı yöntemler arasına almıştı. Ama ne kadar araştırma yapsa da bu dopingi bulamadı. 2008 Pekin Olimpiyatları’nda WADA, İngiltere’nin ısrarına karşın gen dopingiyle ilgili hiçbir çalışma yapmadı. Dünya sporunu tehdit eden soruya akademisyenlerin ortak yanıtı ise “Bilmediğiniz bir maddeyi nasıl bulabilirsiniz” oldu. Türkiye’nin en önemli doping otoritelerinden biri Turgay Atasü de “Yapay genler insan gücünün üstünde doping olarak alınırsa ölüme neden olabilir” diye konuştu. Atasü’yle gen dopingini her yönüyle masaya yatırdık... Gen üzerine ne gibi çalışmalar yapıldı? Turgay Atasü: Genler insanın vücudunda bulunan 46 kromozom üzerine yerleşmiştir. Bu genler için 6 yıl önce ‘Genum’ araştırması başlatıldı. Özellikle bu araştırma davranış bozukluğu olan kişilere yapıldı. Laboratuvarlarda kromozomların hangi genler üstünde olduğu incelendi. Kolda mı ayakta mı? DNA örnekleri üstünde 80 bine yakın inceleme yapıldı. Gen dopinginin çeşitleri var mı? T.A: Gen dopingi (gen değişikliği) 2 türde yapılıyor. Birincisi vücudun genelindeki genler değiştiriliyor. İkincisi bölgesel olarak gen dopingi uygulanıyor. Gen değişikliği ilk olarak kanser hastalığı için insanlardan önce hayvanlara uygulandı ve olumlu sonuç verdi. Ancak insan üzerinde başarılı olup olmadığı konusunda bir bilgi yok. Gen dopinginin riskleri nelerdir? T.A: Yapay genler insan gücünün üstünde doping olarak alınırsa ölüme neden olabilir. Vücutta denge bozulması yaşanırsa da ölüm gerçekleşebilir. Gen dopingleri vücutta ONU BULMAK İMKÂNSIZ: A dengesizlikler ve kalıcı hastalıklara yol açar. Dünya Anti Doping Ajansı’nın yasakladığı dopinglerde karşılaşabileceğimiz tüm yan etkileri gen dopinginde görebiliriz. Doping alan sporcularda sakatlıklar, hareketlerinde kısıtlamalar yaşanabilir. Eğer vücut doping dozunu kaldıramazsa damarlarda çatlamalar olabilir. Çok riskli olduğunu bilmesine karşın sporcular başarı kazanmak için kullanıyor. Sporcular üzerine yapılan araştırmalarda, ‘Size bir doping vereceğiz. Olimpiyat şampiyonu olacaksınız ama yüzde 90 ölüm ihtimaliniz var’ şeklinde bir soru yöneltildi. 100 sporcudan 80’i bu soruya olumlu yanıt verdi. Gen dopingi nasıl uygulanabilir? T.A: Yeni doğmuş bebekler üzerinde hücrelerde değişiklik virüs yoluyla yapılabilir. Ancak gen araştırmalarında kayda değer bir sonuca varılamadı. Araştırma sonuçlarının bazıları gizli tutuluyor. Gizli araştırmalar ve çalışmalar olmasına karşın kanserin önüne geçilemedi. Bulunamayan bir doping türünün nasıl farkına varılabilir? T.A: Yeni doping materyalleri ve teorileri bulunuyor. Bu maddelerin çoğunun bilinememesi maddeleri ölçmeyi engelliyor. Doping örnekleri yanaklardan, kandan alınabiliyor. Turgay Ancak lokal olarak kaslara biopsi Atasü. yapılamıyor. Bu nedenle bulunamıyor. WADA (Dünya Anti Doping Ajansı), gen dopingini kullanımı yasaklı yöntemler arasına aldı. Bu konuyla ilgili pek bir çalışma yok. Gen dopinglerini kontrol altına alabilmek için doping araştırmaları üstünde denetimler yapmak gerekir. Yani dopingler insan sağlığı üzerinde tamamen olumsuz etki yaratıyor. Gen dopingi hangi spor dallarında kullanılabilir? T.A: Performans artıran tüm spor dallarında etkili olabilir. Eritrosit (kan hücresi) üreten hormon üzerinde değişiklik yapılırsa uzun mesafeli yarışlarda, atletizm ve kış sporlarında etkili olur. Farklı hormonlar üzerinde değişiklik yapılırsa diğer branşlarda başarı sağlanır. Yani tüm doping maddelerini gen dopingi tek başına kapsıyor. Gen teknojilerinde büyük bir ilerleme var. Eğer doping çalışmaları bu şekilde ilerlerse gelecekte ‘doping olimpiyatları’ izleyeceğiz. PEKİN 2008’DE GEN KONTROLÜ YAPILMADI PEKİN’DE 4 bin 500 doping numunesi alınırken, 8 numunenin pozitif olduğu açıklandı. İngiltere’nin ısrarlarına karşın WADA, Çin’de gen dopingi kontrolüne yanaşmadı. Alman atletizm hocası Spingstain, ‘Repoxigen’ maddesini alırken yakalandı. Bu madde birçok sporcu tarafından kullanılıyor. Madde genler üzerine destek yapıyor. Vücutta aşırı seviyede eritrosit (kan hücre) ürettiği söyleniyor. REKOR ADAM USAİN BOLT’UN GENİ ACTN3 ACTN3, hız ve dayanıklılık kas performansını belirleyen genetik faktör. ACTN3’ün içerdiği talimat ve komutlar, çizgili kasların daha hızlı ve daha güçlü kasılmasını sağlıyor. Protein yapımında önemli rol oynuyor. Jamaikalı olimpiyat şampiyonu ve dünya rekortmeni Usain Bolt, ACTN3 geni sayesinde kısa mesafe yarışlarında inanılmaz dereceler yapıyor. ABD’Lİ ATLETİN YALAN İTİRAFI ABD’Lİ atlet Marion Jones’a 2006’da doping testi yapıldı. Performans artırıcı ‘Eritropoetin’ kullandığı tespit edildi. Ancak ikinci test negatif çıkınca atlet aklandı. Jones, 5 Ekim 2007’de yaptığı açıklamada yalan söylediğini itiraf etti ve “1999’dan beri 2 yıl süreyle doping kullandım” dedi. 2 yıl ceza alan Marion Jones, 2000 Sidney Olimpiyatları’nda 5 madalyasını iade etti. BEDELİ SADECE 24 BİN DOLAR ALMAN gazetecinin kendisini yüzme antrenörü olarak tanıtıp Çinli doktorlarla yaptığı gen dopingi pazarlığının gizli kamera görüntüleri Alman ARD TV’sinde yayımlandı. Çinli doktor, “Uygulanacak sistem 2 hafta sürecek. 4 kez 40 milyon kök hücre damarlara enjekte edilecek. Henüz sporcularda denemedik” dedi. Gen dopingi karşılığında 24 bin Dolar isteniyor. 2