Katalog

Dosva Dış Sermaye Kaynakları, 1946*1962 ABÖ Ekonomlk Yardımları Sayfa 5 Yıl 194648 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 19601961 1962 Toplam Borç (tnilyon $) 45 4 33 8 Bagış Toplam mılyon $ (milyon $) 45 4 13 8 . Dığer Yardıtn Kuruluşları (milyon $) Gçrçekleşen Yab. Oıe\ Sermaye Gerçekleşme (blnTL) Yuzdesi 70 8 50 3 400 70 8 11.1 40JL 319 719" 49 8 60 6 58 6 78 7 109 3 129 3 80.4 35.2 20 0 \ 2.993 IH8 2 598 8 002 38 & 63 24 163 32 3 24.6 ?B1 38 2 48 9 65 3 32.S 251 23.2 97 2 26 5 ~> 131 0 102.5 586.4 62 3 " 1 90 4 107 0 99 0 89.8 81.6 995.6 87 4 1136 204 2 125.5 220 0 184 2 1.582.0 135 125.5 37.0 161.7 i\i 10,531 21 605 Mİmi İmâsm 18.711 43.056 87.246 234.233 150 497.1 Kaynak: Türkıve Ekonomısı YAKUP KEPENEKNURHAN YENTURK Planı kapsamındaki, yol yapımı ve sulama projeleri tarımsal üretimin yüzde 60 genişlemesi sonucunu verdi. Bütün bu gelişmeler sonunda ihracat gelirlerini arttırmayı planlayan Türkiye'nin buyardıma kaynaklık eden Amerika'nın politikasını değiştirmesi sonucu hevesi kursağında kaldı. Kore Savaşı'nın bitmesini göz önüne alan Amerıka, elindeki pamuk ve hububat stoklannı satışa sundu ve dünya fıyatlannın düşmesine neden oldu. Böylece, Türkiye'nin tanma yaptığı yatınmlann geri dönmesi zoriaştı. yatınm meyvesini verdi ve aşın benzin tüketen büyük Amerikan arabaları, Türkiye yollannda gezmeye başladı. Istanbul Üniversitesi Iktisat Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Izzettin önder, Türkiye'nin savaşta büyük zararlar görmedigıni belirterek zarara uğrayan Avrupa ülkelerini kapsayan yardım planına alınmasında, Rusya'nın güneyinde güvenlik zinciri oluşturmak isteğinin yattığını vurguluyor. Ülkelerin kapitalist dünyanın pazan haline getirilmesinde dış borçlann araç olarak kullanıldığını söyleyen önder, Türkiye'nin aldıgı ilk dış borçla bugünkü ekonomik Bağımlılığın bağımlılığının temelleri atıtdı" temelleri atılıvor dedi. Amerikan Kongresı'nde Türkiye ve Yunanistan'a yardım Yardım sonrası Türkiye'de en gözle görülür değişimlerden biri bağlanması için 22 Mayıs 1947 de o zamana kadar demiryollan tarihinde kabul edilen ve daha sonra Marshall Yardımı'na ağıriıklı yürütülen ulaştırma kaynaklık eden yasanın ilk politikasının karayolu maddesi şöyleydi: "Amerika yatınmlanna yönelmesi oldu. Birleşik Devletleri Amerikan yardımı doğrudan Kongresi'nin Senatosu ve doğruya karayollarının inşasında Temsilciler Meclisi tarafından kullanıldı. 1960'lıyıllara kanunlaştınlmıştır ki bir başka gelindiğinde ise bu uzun vadeli kanunun hükümleriyle çatışmadıkça, cumhurbaşkanı, Birleşik DevietJerin çıkaıianna uygun mütalaa zamanlarda Yunanistan ve Türkiye'ye bu hükümetlerin talebi üzerine ve kendisinin tayin edeceği kayıt ve şartlarla yardımda bulunabilecektir". Yardımın hangi koşullarda verileceği ve ilkelerini saptama yetkisini tamamıyla Amerikan başkanına bırakan bu hüküm, Türkiye'de ulusal egemenlik ve bağımsızlık konusundaki tartışmalan da yeniden başlatmıştır. Yıne 22 mayıs tarihli anlaşmanın Amerikan başkanının zaman zaman yardımın kullanılması sırasında "yasanın amaçlannın tatminkâr bir şekilde gerçekleştirilmesine imkân olmadığına karar verirse" yeni kurallar koyabileceğine ilişkin 7. maddesine dayanarak ABD Kıbrıs harekâtının ardından George Marshall kimdir? George Marshall, 2. Dünya Savaşı sırasında ABD Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı, daha sonra dışişleri ve savunma bakanı olarak hükümette yer aldı. Avrupa'nın iktisadi kalkınmasına ve dünya barışının güçlendirilmesine yaptığı katkılardan dolayı Nobel Barış Ûdülü aldı. yardımı kesmeye ve ambargo koymaya karar verdi. ABD ile 12 Temmuz 1947'de imzalanan yardım anlaşmasının 3. maddesinde ise hükümet, "yardımın amacı, kaynağı, içeriği, genişliği, miktan ve işleyişi hakkında Türkiye'de tam ve devamlı yayın yapmaya" zorunlu tutulmuştur. "Amerika, Amerika özgürlük diyan.." diye başlayan şarkılann radyolarımızda çalınmaya başlanması da yine ras \ f. yasanın bu maddesi kapsamında değerlendirilebilir. "Amerikan Harp Doktrinleri" adlı yayında, Türkiye ve Yunanistan'a yapılan yardıma ilişkin olarak şöyle deniliyor: "Türkiye ve Yunanistan'a yaptığımız yardım ve destekleme, dünyanın çeşitli kıtalan ve ülkeleri ile ilgili çok daha önemli ekonomik ve politik hedef ve planlanmızın ilk denemesinden ibarettir."^3 'Türkiye oyuna geldf Marshall Yardımı çerçevesinde sanayileşme askıya alındı. Amerika, Türkiye'nin Avrupa'nın hammadde ve gıda ambarı olması beklentisiyle tarımına önem vermesini istedi. Türkiye, sanayi yerine tarıma, demiryolu yerine karayoluna yöneldi. Kırsal kesımi hızla pazara açarak traktör kullanımı, karayolu gibi ayn bir dünyaya yöneltti. Bu hızlı kentleşme, kırsal kesimin beklenmedik bir şekilde çözülmesi, gecekondulaşma gibi bir dizi sorunu plansız programsız gündeme getirdi. Türkiye savaş sonrasında sanayileşmesini daha ileri düzeylere götürme amacındaydı. ABD ve denetiminde olan yardım çevrelerinin Türkiye'ye net bir önerisi oldu. Türkiye'de devlet gübre, demir çelik, kimya, kâğıt gibi sektörlere yatınm yapmamalıydı. Türkiye'ye bunlar önerilirken Avrupa'da özellikle Italya'da, Fransa'da devletçiliğin güçlenmesine hiç ses çıkanlmadı. llerieyen yıllarda ne ölçüde Avrupa'ya hammadde sağlayabildi, tahıl deposu olabildi, tartışmalı ama işin başındaki kurgulama buydu. Türkiye'nin asıl tartışması gereken Avrupa'da devletçiliğin rolü artarken bizim tam tersine zorlanmamızdır. Avrupa'da Marshall Yardımı TSS3 Avrupa'da Marshall Yardımı'nın dağıtımına 1948 yılında başlandı ve Türkiye dışında 1952 yılında sona erdi. Marshall Yardımı, Türkiye'de olduğu gibi Avrupa'da da hem sevinç hem de öfkeli bir tepki yarattı. Yardım, her ülkeye yerleşmiş bulunan Amerikan Yardım Heyeti'ne isteklerin bildirilmesi biçiminde yürütülüyordu. Istekler VVashıngton tarafından uygun görülürse Amerikan piyasalarından satın alınarak, yine Amerikan gemileri ile taşınıyordu. Her gün 150 gemi Avrupa'ya yıyecek ve yakıt taşıyordu. 1961'de Ekonomik Işbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ismini alan kuruluş, Marshall Yardımı'nın dağıtımını organize etmek için kurulan OEEC adlı örgütün devamı niteliğindedir. Amerikan yardımını cömert bir bağış ve centilmence bir destek olarak görüp Amerika'ya methiyeler dizenlerin yanı sıra, yardımın kültürel ve ekonomik bir denetim ve politik kontrol sağlama aracı olduğunu düşünenlerin sayısı da az değildi. Nitekim Fransız Ulusal Meclisi bile bu korkuyla ülkede CocaCola üretimini ve ithalatını yasaklamıştı. Marshall yardımının Amerikan yaşam biçimini Avrupa'ya taşıması, böylece yardım sonrasında da Amerikan mallanna olan talebi arttırarak, Amerikan şirketlerinin pazannı büyük ölçüde genişletmesi Avrupalıların eleştirilerine neden oldu. Yardım sayesinde Avrupa ile kurulan güçlü ticari ilişkiler Amerika'nın ihracatını büyük ölçüde arttırdı. 1948'den başlayarak Marshall Yardımı'nın CIA aracılığıyla, Italya ve Fransa'da bazı politikacılara ve antikomünist etkinlikler yürüten örgütlere kullandırılması bu tepkilerin odak noktasını oluşturdu. CIA görevlisi E. Howard Hunt, Marshall Planı'nın Avrupalı politikacıların ve işçi sendikalarının aklını çelme konusunda "şeker" gibi geldiğini itiraf ediyordu. Son yıllarda da Çin, eski Sovyet cumhuriyetleri ve son dönemde de Doğu Avrupa ile kurulan ilişkinin ve yapılan yardımlann da aynı doğrultuda olması nedeniyle Marshall Planı'na göndenmeler yapılıyor. Amerikan Başkan Yardımcısı Al Gore'un "Batı ilkelerinin felsefik zaferinin giderek belirginleşmesi, küresel bir Marshall Planı'nın olabilirliğini de arttırmaktadır" sözleri, üstü kapalı olarak da olsa dünya ekonomisinin küreselleşme söylemi altında yeni Marshall Planlarına gebe olduğunun sinyallerini veriyor.