Katalog

Finans CumhuriyetAltınibnTL D 0 İ 3 r (serbest piyasa satış) 120.650 (serbest piyasa satış) Sayfa 13 Gecelik faizler (%) 7 4 66 118.300 117.400 \ % ii 57 7 2 70 72 JT) 62 6 Şubat 7 Şubat 12 Şubat »O flepo «0» Intertmk 13 Şubat 14 Şubat 5 Şubat 6 7 Şubat Şubat 12 Şubat 13 14 Şubat Şubat 5 Şubat 6 Şubat 7 Şubat 12 Şubat 13 Şubat U Şubat 5 Şubat 6 Şubat 7 Şubat 12 Şubat 13 14 Şubat Şubat 5 Şubat Senyoraj G TARIK YILMAZ elişmekte olan ülkelerin bir çoğunda bütçe açıkları yıllar geçtikçe daha büyük boyutlara ulaşıyor. Açıkların temel nedenıne indiğimizde karşımıza tahsil edilemeyen vergiler çıkıyor. Kamu gelirlerınin fınansmanında yoğun biçimde kullanılan vergilerin toplanmasında ülkelerin büyük sorunlar yaşamaları, bütçelerinde açıklara yol açıyor. Bu açıkları finanse etmek ısteyen ülkeler ya para basma (emisyon) yoluna gidiyor ya mevcut döviz rezervlerini kullanıyor ya da borç para alma yolunu yeğliyor. Başvurulan yollar kamuya farklı yükler getiriyor. Emisyon hariç diğer iki gelir kaynağında kamu gelirleri doğrudan artıyor. Hükümetlerin para basarak elde ettiği gelire ekonomi literatüründe senyoraj deniyor. Daha açık bir anlatımla hükümetler Merkez Bankası aracılığıyla piyasaya para enjekte ederek halkın gelirini nominal olarak arttırıyor, böylece halk daha fazla para harcamaya başlıyor. Halkın mallara ve hizmetlere olan talebinin artması fiyatlar genel düzeyınin yukarı doğru hareketine yani enflasyona neden oluyor. Para basma sonucu oluşan enflasyon sayesinde halk, gelirinin bir kısmını reel olarak yitirirken, hükümetler milli para cinsinden borçlarını enflasyon nedeniyle azaltıyor. Sonuçta emisyon nedeniyle hükümetler senyoraj gelirine kavuşurken, sabit gelirliler enflasyona katlanmak zorunda kalıyorlar. Üstelik sabit gelirli kesim enflasyonun etkisinden kurtulmak için parasını banka veya diğer yatırım araçlarına yatırsa bile gelirinin bir kısmını harcamaktan vazgeçtiği için refah düzeyinin düşmesine Sömürünün gizli yolu: nedeniyle oluşacak enflasyon özellikle gelişmekte olan ülkelere ihraç ediliyor. Böylece gelişmiş ülkeler gelişmekjte olan ülkeler sayesinde enflasyona yol açmadan para basmayı başarabiliyorlar. Konuyu açıklamak için Amerika'yı ömek olarak ele alalım. Dolar tüm ülke ekonomilerinin kullandığı bir para olduğu için yurtdışında Amerika'ya oranla daha fazla talep ediliyor. Piyasaya para sürmesi karşılığında dolar yoğun talep edildiği için enflasyona yol açmıyor. Böylece Amerika bastığı her dolar için sadece kâğıt maliyetine katlanarak çok ucuz bir gelir elde ediyor. Dünya genelinde ticaretin ağırlıklı olarak dolarla yapılması ve özellikle gelişmekte olan ülkelerin dolar bazında olan dış borçlarının katlanarak artması dolara olan talebin hiç azalmayacağını gösterirken, Amerika'nın enflasyonla karşılaşmadan yoluna devam etmesine neden oluyor. Ayrıca gelişmiş ülkeler, sosyalist bloğun çökmesinden sonra seslerini yükselterek yaymaya çalıştıkları küreseileşme hareketı içinde gelişmekte olan ülkelere finansal liberalizasyon telkininde bulunarak bu ülkelerin elde ettiği senyoraj gelirlerine de kendilerine çekmeyi başardılar. Çünkü sermaye piyasalarında gerçekleştirilecek liberalizasyon hareketleri senyorajın kamu açısından kayda değer gelir kaynağı olma özelliğini önemlı ölçüde azaltıyor. Böylece sömürüde boyut tanımayan gelişmiş ülkeler, bastıkları paranın yol açtığı enflasyonu da diğer ülkelere . ihraç ederek yollarına devam ediyorlar. j & Kaynak: Türkıye'de 1980 sonrası para yaratma gelırleri, Besim Bülent BALİ (TUGİAD Yayınlan, Eylül 1996) YATIRIMCIYA U Y A RI LA R I • Son günlerde pariteye bağlı olarak yükselen dolara talebin bu hafta da sürmesi bekleniyor. Dövize olan talebi kırmak için Merkez Bankası'nın piyasadan TL çekmesi ile birlikte gecelik ve bono faizlerinde yükselme beklenebilir. Hazine'nin bu hafta itfası olmadığını unutma. Bu nedenle piyasalar ihale beklemiyor. Siyasi alandaki belirsizlik nedeniyle piyasanın dedikoduya ve çalkantılara açık olduğunu aklında tut. UNUTMA • IMF'nin mart başında Türkiye'yi ziyaret edeceğini hesaba kat. IMF'nin ziyareti öncesinde istikrarlı bir piyasa yaratmak isteyen Merkez Bankası'nın önünde 2 hafta kaldı. • Para basma, bütçe açıklarını kapatmada kullanılırken ülkelere senyoraj geliri sağlıyor; büyüme oranları üzerinde yapılması durumunda enflasyona yol açıyor. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yükü sabit ve dar gelirli insanlar çekiyor. engel olamıyor. Gelişmekte olan ülkelerde para basma yolunu tercih edenlerin birçoğunun karşılaştığı sorun, senyorajın enflasyona yol açması. Senyorajın enflasyona yol açmaması için parasal genişlemenin büyüme oranı kadar olması gerekiyor. Gelişmekte olan ülkelerde büyüme oranı kadar emisyon, bu ülkelerin aşırı kaynak ihtiyaçları gözönünde bulundurulursa uzak bir olasılık olarak görünüyor. Kaynak ihtiyacını genellikle gelişmiş ülkelerden dış borç alarak çözmeye çalışan gelişmekte olan ülkeler, faiz ödemelerinin yanında yasal olarak görünmeyen bir gelir olan senyoraj gelirini de ödemek zorunda kalıyorlar. Gelişmiş ülkeler para bastıklarında para sadece ülke içinde talep edilmediğınden emisyon Kısa...Kısa... Kısa... BSÜMERBANK, 1996 yılı içinde mevduatını 11.7 trilyondan 71.7 trilyon liraya, likit değerlerini 9.1 trilyondan 39 trilyon liraya, net kredilerini 3 trilyondan 32.2 trilyona yükselterek, yüzde 176 buyüdü. • FİNANS FİNANSAL KİRALAMA A.Ş., kayıtlı sermaye tavanını 1 trilyon liradan 3 trilyon liraya çıkarma kararını 4 Mart'ta yapılacak olan Olağan Genel Kurul toplantısında ele alacak. • AGF GARANTİ SİGORTA, 1996 yılını 3 trilyon liraya çıkardığı prim üretimini, 1997 yılında 7 trilyon liraya çıkarmayı hedefliyor. • T.GENEL SİGORTA nın, 1995 yılında 1.4 trilyon lira olan prim üretimi 1996 yılında 2.9 trilyon lira olarak açıklandı. • İSVİÇRE SİGORTA, 1996 yılında toplam 4 trilyon 670 mılyar lira prim üreterek, sigorta sektöründe dokuzuncu sırada yer alıyor. Î Enflasyona neden olmamak Böylece hükümetler enflasyona yol açmadan sadece bastığı paranın kâğıt maliyetine katlanarak ucuz bir kaynağa kavuşuyorlar.