Katalog

Çalışma hayatı Sayfa 11 Çocuklarda; çalışma, sosyal güvenlik ve yaş sorunsalı Yaşamadan da büyünür! üçüklerin, "özel olarak" korunması, yaşına ve "gücüne uymayan işlerde" çalıştırılmaması, anayasa gereğidir. Yasalarla, çocukların çalışma yaşı, çalışma koşulları ve sosyal güvenlik hakları belirlenmiştir. Gerçekte anayasanın öngördüğü "koruma ve kollama" ve yasaların getırdığı "haklar ve uygulamalar" nedir ve ne denlı yerine getirilmektedir? Kimler küçük, kimler ergindir? Yurttaşlar Yasası'na göre, küçüklükten erginliğe 18 yaşın bitimiyle geçilir. Ayrıca, 17 yaşını dolduran erkek ve 15 yaşını dolduran kız çocuklar evlenmeyle de erginlik kazanır. Bunun yanı sıra, "15 yaşını dolduran küçük" kendi istemi, ana ye babasının onayı ile asliye mahkemesince ergin kılınabilir." Çocukluktan erginliğe geçiş yaşı genelde 18'dir. Yargı kararı ya da evlenme sonucu erginlik yaşı 15'e inmektedir. K Ytisalar ve Çalışanlar Calısma vasi: • Iş Yasası yönünden: Iş Yasası genel olarak 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmalarını yasaklamıştır. (Madde: 67) "Ancak, çocukların sağlık ve gelişmelerine okul veya mesleki eğitim ve mesleğe yönelme programlarına devamlarına yahut öğrenimden yararlanma yeteneklerine zarar vermeyecek nitelikteki hafif işlerde 13 yaşını doldurmuş çocuklar çalıştırılabilir." Bu çocuklardan,"okula gidenlerin iş saatleri, okul saatlerine engel olmayacak şekilde düzenlenir ve ders, 7.5 saatlik çalışma süresinin Çocuklann gücüne uymayan işlerde çalıştırılması ve güvence altına alınmaması Anayasaya aykındır. içinde sayılır." kapsamına almayı sakıncalı Ayrıca, 18 yaşını doldurmamış göre (madde 60), kadın Sigortalar Yasası yönünden: bulmuştur. çocuklar, ağır ve tehlikeli sigortalı 20, erkek sigortalı 25 Bir işverene bağlı olarak • Emekli Sandığı Yasası işlerle, (Madde 78), sanayiye yıllık sigortalılık süresı içinde "tanm işlerinde hizmet ait işlerde gece çalıştırılamaz. 5000 gün (13 yıl 10 ay 20 gün) yönünden: akdiyle süresiz olarak (Madde 69) prim ödemiş ise emekli olmaya Emekli Sandığı Yasası'nın çalışanların", sosyal güvenlik tanıdığı haklardan genel olarak yaşı 1Ş olarak saptanmıştır. • Devlet Memurları Yasası hak kazanır. 18 yaşını bitirenler yararlanır. yönünden: Tarım işçileri, ancak 18 yaşını Ancak, 18 yaşından önce Bir meslek ya da sanat doldurduktan sonra Sosyal "Genel olarak 18 yaşını sigortalı çalışmaya başlayan Sigortalar Kurumu sigortalısı tamamlayanlar devlet kadın ya da erkek sigortalıların, okulunu bitiren ve Yurttaşlar Yasası'na göre olurlar. memuru olabilirler." (1 Nisan 1981'den sonra yargısal ergin sayılanlardan Bir meslek ya da sanat sigortalı olanlar) "sigortalılık öğrenımleri ile ılgili bir göreve okulunu bitiren ve Yurttaşlar süresi, 18 yaşını Tarım ve bagımsızlık Yasası'na göre yargı yoluyla doldurdukları tarihte başlar." atananlar için 18 yaşın bitmiş olması koşulu aranmaz. ergın olanlar, 15 yaşında devlet Bu konumda olanların, 18 • Tarımda Kendi Adına ve memuru olabilir. yaşını doldurmadan önceki • BağKur Yasası yönünden: Hesabına Çalışanlar Sosyal süreler için ödediği primler, Sigortalar Yasası yönünden: 18 yaşından önce, esnaf, prim ödeme gün sayılarına Sosval güvenlik vasi: sanatkâr ya da kendi adına ve "Tarımda kendi adına ve eklenir. hesabına bağımsız hesabına bağımsız olarak çalışanlara" uygulanan sosyal Tüm sosyal güvenlik çalışmaya başlayıp BağKur Iş Yasası, 13 yaşındaki güvenlik yaşı 22'dır. Herhangi yasalarında, bazı ayrıcalıklar sigortalı olması gerekenler, çocukların hafif işlerde bir işverene, "hizmet akdi" ile dışında, sosyal güvenlik yaşı BağKur Yasası'nın sağladığı çalışmasında bir sakınca 18 olarak saptanmıştır. sosyal güvenlik hakkından, 18 bağlı olmaksızın tarımsal örmemiş, buna karşılık, faaliyetlerde bulunan yaşını doldurduktan sonra • Sosyal Sigortalar Yasası osyal Sigortalar Yasası 18 kimselerden: yararlanabilırler. yönünden: yaşından önceki çalışma a) 22 yaşını doldurmuş sürelerini sosyal güvenlik • Tarım Işçileri Sosyal Sosyal Sigortalar Yasası'na § erkekler, b) 22 yaşını doldurmuş aile reisi kadınlar, BağKur sigortalısı olabilirler. • Yurtdışı Hizmet Borçlanması Yasası yönünden: Yurtdışında geçen çalışma sürelerinin borçlanılmasına olanak tanıyan 3201 sayılı yasa, yurtdışında 18 yaşından önceki çalışma sürelerini borçlanma kapsamı dışında bırakmıştır. Yasanın tanıdığı haklar, 18 yaşın bitimiyle başlar... • Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Yasa yönünden: Sosyal güvenlik kurumlarından herhangi birinde ilk kez sigortalı olunan tarih, diğer kurumlarda da sigortalılık süresinin başlama tarihi olmakla birlikte, emeklilik ya da yaşlılık aylığına hak kazanılıp kazanılmadığının saptanmasında "18 yaşın doldurulduğu tarih, sigortalılığın başlangıcı olarak alınır." Yasal ergin sayılanlardan, 15 yaşını doldurduktan ve 1 Aralık 1970'ten sonra Emekli Sandığı iştirakçisi olanlarla, 1 Nisan 1981 tarihinden önce "Sosyal Sigortalar Kurumu'nda 18 yaşından küçük olarak çalışmaya başlayıp sigortalı olarak tescil edilmiş bulunanların hakları" saklı tutulmuştur. Bu konumda olanlar için 18 yaşın bitimi koşulu aranmaz. Anayasaya göre çocukların özel olarak korunması gerekmekte, gücüne ve yaşına uygun olmayan işlerde çalıştırılması yasaklanmaktadır. Gerçekte ise okul ve oyun çağındaki çocukların büyük çoğunluğu, "ucuz bir işgücü" olarak kullanılmakta; sağlık kontrolünden geçmeden, yaşlarına ve bedensel yapılarına uygun olmayan işlerde "kaçak işçi" olarak yasal haklardan ve sosyal güvenlikten yoksun çalıştırılmaktadır. Okul ve oyun yerinde olması gereken bu çocuklar, ailelerı için, "geçim kaynağı", çalıştıranlar için "ucuz işçi" görülmekte ve çok zor koşullarda çalışarak çocukluklarını yaşamadan, yaşlanmaktadırlar. <£D