Katalog

Sayfa 4 sövlesi Serbest piyasa ekonomisine geçişi Merkez Bankası Başkanı Saracoğlu anlattı: İç borçlanma atpazarlığı gib C IMF'ninbu koşullarla, yeni bir standby yapması düşünülemez. Ekonomideki sorunlar ortada; çözümü için siyasi kararlılık gerekir. Ancak bunlar 12 yılda çöziilebilecek sorunlar değil. Hayal âleminden çıkılması gerekiyor. Benim tahminim 1997 yılında yüzde 85 cnflasyon, yaklaşık 2.5 katrilyon liralık 4b bütçe açığı. S ESRA YENKR Ankanı C Hükümetin, döviz varlığını arttırmak için kamu bankalarının yurtdışındaki s.ubclcrindc bulunan dövizleri çcktirmesi yeni bir tehlike doğurdu. Ocak ayında bu banka ^ubeleri dcnctlenecek. O zaman bu şubelerdeki nakit dcngesinin bozulduğu görülürsc, bu kapatılabilir. A NAP'ın ckonomi kurmaylarmdan, Izmir Millctvekili, ılk llazine ihalelcrinin başladıgı, 1989 konvertibilite karnrının almdığı, 1994 bunalımına girilmeden önceki döncmde yanı Türkıye'nin piyasa ckononıısıyle tamşması ve gelişıınini içeren 19871993 yıllarında Mcrkc/ Bankası Başkanı olarak görcv yapan Kiişdii Saracoğlu. hiikümetin politikalarını vc 1997 yılını dcğcrlendirdı. Saracoğlu. iç borçlanmada faıze müdahalonin büyiik bır risk olduğunu vurgularken, Uluslararası l'ara l'onu'yla (İMK) yeni bir standby anlaşmasmın iuikümetin bu ckonomi politikasıyla olanaksız olduğuna dikkat çckti. llükümetin, dövi/ gcreksinımi nedcniylc kamu bankalarının yurtdışındaki şubelerindcki nakitleri çekmesinin yeni bir tchlike doğduğunu anlatan Saracoğlu, "Bu banka şubcleri kapaltırılabilir" dedi. Saracoğlu, "At pazarlığı" olarak tanımladığı ilk iç borçlanma ihalesini, o günden sonra iç borçlanmadaki dcğişinıleri, 1997 yılında ekonomideki olası gelişimleri Cumhuriyct'c anlattı. Saracoğlu sorularımı/ı şöyle yanıtladı: Bir yılda yüzde 1 11 oramnda 1( aıiarak 3 katrilyon liraya çıkaıı vc artınayı sürdürcn ic borç stogunun ekonomiyc ctkisi sizcc ne olur? Hazinc'nin faiz olarak ödcdiğı, iç piyasaların borç olarak verdiği kaynaklara Türk mali sistcmindc yaratılan borç verilebilir kaynaklar diyebilirsiniz. lla/ine bu yaratılan kaynaklann 1994 yılında yüzdc 2()'sini aldı, 1995 yılında sistem 1.250 trilyon lira yaratlı. Hazine I inansman olarak ta/ladan 294 trilyon lira kullanarak yüzde 24'ünü gcri aldı.Tcmmu/ 1995Tenımuz 1996, toplaın yaratılan yeni para 2.4 katrilyon lira aynı döncmde Hazine nakit açığı 775 trilyon lira yaratılan paranın yüzde 33'üne yüksclmiş. Bence 1996 sonunda 3 katrilyon lira yeni para yaratılacak. 1.5 katrilyon lira kadar Hazine'nin ck finasman gereksinimi olacak, yani bu yaratılan miktarın yüzde 50'si. Hazine, 1988 yılında bu kaynağın yüzde 28'ini, 1989'da yüzde 29'unu almış, 1990'da yüzde 40'ını almış, 199l'de yüzde Dış borç bulmakta zorlanan hükümet, Ödemeleri yapabilmek için büyüme hızını düşürerck ithalatı azaltabilir. Kurlardaki artışı da yükseltir. Böylecc döviz fazlalığıyla dış borçlarını öder. Ancak bu milli gelirin döviz cinsindcn de düşmesi demektir. Yani halkın daha da fakirleşmesiyle sonuçlanır. para politikası izleyerck para arzı artışını yüzde 5()'ye ındırmeniz gerekir. Bunu düşiirdüğünüz takdirde. mali piyasalar üzerindeki baskı yüzde 100'ün üzcrine çıkacak.Onun için öncelikle bülçc açığını dÜ!>iımıeniz gerekiyor. Burada önenılı ölçiit bütçc açığı Ya bütçc açığını düsürcccksinız, ya da para aıvıııı aıttıracaksınız. Mali piyasalar üzerinde bu baskıyı azaltmanın yolu. para ar/ı artışını artırmak olur. Bu seler cnflasyonu yükseltırsinı/. Türkiye'de biraz rakaınlara bakın. bıra/ düşünduğünüz /aman çö/ümün yolları görülüyor.Bu yollardan gitnıek hıçhir zaman kolay değildir. (,'ö/üm 1 yılda yapılabilecek gıbi değildir. Hayal âleminden çıkmanız gerekiyor. Ama gcldiğinız noktada, bız bu sorunu 1 yılda 2 yılda çö/eriz kavranıı lıayali bir olgu. Hükümctin iç borç l'ai/ oranlarına ınüdahalesini nasıl değerlendiriy«trsunu/.? Her ckononıiden sorumlu Dcvlct Bakanı ilk göreve geldiğindc iç borç faiz oranlarına 1 kerc müdahalc ctmiştir. Her 42'sini almış, 1992'de yüzdc 45, müdahalenin ardından, kamunun 1993'tc yüzde 54'ünü almış. Merkez bankasf ndan çektiği 1994'tc bu oran yüzde 20'ye krcdi miktarı artmış, döviz düşmüş. Yani 1994 yılında rezervleri azalmıştır. Her inanılmaz para basılmış, alınan bu tnüdahaleden sonra piyasadaki çok yüksek oranlı enflasyon güven azalır. İç borç faiz oranrarı vergisiyle sistem rahatlamış. daha yüksek bir scviyeye oturur. Şimdi yeniden Hazine bu paranın' lin son 1993 sonunda döncmin yüzde 54'ünü alacak. Başbakanı l'ansu Çiller nıüdahale Bu oranlar ne getirir? etti. 1994 kri/i patlak verdi. bu Bcnim tahminim bütçc açığı çok tehlıkcli bir dengedir. 1997'dc 2 katrilyon 750 trilyon l'ai/.i diişürmek için müdahalc lira olur. Ortalama enflasyon yeterli nıi? yüzde 85 olur. Mali sistem Bu takıntı aslında koalisyonun ii/erinde Hazinc'nin 1996' ya ıkı taralında da var. lai/lerin bir göre daha fazla baskı koymadığı sonuç olduğunu görcmıyoılar. düşünülürse nakit açığı 2katrilyon Faızlcr bır sonuçtur. 750 trilyon lira olursa 5.5 Belirsı/lıklerlc de yüksclir. katrilyon liralık yeni para yaratılır. Örncğin Türkiye'de gelecek hai'ta Hazine yüzdc 20'si kadar bir turarı ihalc yapılacak mı yapılnıayacak çekersc ortalama cnttasyon yüzde mı?, llıaledc ne kadar satılacak? 85 civarında olur. Gelecek yıl ihalcnin vadesi nc olacak? thalc yaratılması gereken 5.5 katrilyon iptal edilecek nıi? Edilmcyecek liralık tazc para yaratılırsa, o nıı? Tüm bunlar belirsiz. Ancak zaman para ar/ı yüzde 1 10 dışarda, ihalcnin nc zaman oranında yükselecck. Ortalama yapılaeağı, ne kadar enflasyon yüzdc 85 olacak. borçlanılacağı. vadcsinın ne olacağı bcllidir. Örncğin ABD'de Knllasyonu düşürmck için nasıl ihaleye çıkacak kâğıdın alımbir politika gerekiyor? satınıı bir lıafta öncc piyasada hnflasyonu düşürmek bclli bır faiz oranıyla başlar. ıstiyorsanız, 5.5 katrilyon lirayı lhaledc de faiz oranı bu alımdüşürmeniz gerekir. Çok sıkı bir