Katalog

Sayfa 2 • 198O'li yıllann sonu ve 199()'lı yılların başlangıcından itibaren iilkemizin özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi'nde büyük beklenti ve heyecanla başlayan bilimsel adıyla salmon, halk arasındaki adıyla som balığı yctiştiriciliği hüsranla sonuçlandı. Devletin organizasyon bozukluğu, yanlış tekniklerin uygulanması, bilgi eksikliği, pazarlamaya gerekli önemin verilmemesi, birçok girişimcinin büyük kayıplara uğramasına yol açtı. Ancak kültür balıkçılığı, hem ekonomik kazanç hem de istihdam açısından, hem Karadeniz ve hem de ülkemiz açısından önemli bir alternatif olmaya devam ediyor. Yaşam Som balığında hüsran, umudu yok etmedi AHMKT l'nıhztm S u üriinlcri açısuulan düny;ının en ka/ançlı besın maddelerinden bin olan som balığı yetiştiridliği içın i m ' d a özcllıklc Su Üriinlcri Araşlırma hnstitüleri'nm gırışimleriyle çalışmalara başlandı. Diinyada salmon ilıtlyacıııııı giderek artlığı bir döncmdc ba.şlatılan bu çalı.şmalar, ö/ellıkle balıkçılık konusıında ciclclı deneyimlerı olaıı Karadcni/lılerın büyük ilgisini çckli. Som yetı.şiiricıliyîııdc dünya ıhliyacıııın ancak yansı kaışılanabıliyordıı. Vc ihtiyaç lıergeçen güıı arlıyordu. Başla Iskaııdiııav ülkclcn olmak ü/crc bııçok ülkc. kültür balıkçılıgında cıddı adımlar atmışlardı Dış tieaıetlerinde çok önemli bir kaleme sahip olan balık yctiştiriciliği, bu ülkclcrın cn önemli scktörlcri arasındaydı. Rakamlar ısc çok çarpıcıydı. Som lürü balıkların yetiştirilmesi için kilogram başına 2.5 dolar harcanıyordu. Oysa dünya piyasalarında kilosu 8 dolardan alıcı bulabiliyordu. Ancak som balıklarının yetiştirilmesi için özel koşullar gerekiyordu. Uygun tatlı akarsular, bclirli besın, oksijen vc sıcaklığı olan deniz ve benzeri gibi. Yapılan ilk araştırmalar Karadeniz'in özellikle doğu bölümünün som yetiştiriciliği için çok uygun olduğunu gösteriyordu. Işte böyle bir ortamda çok sayıda girişimci gerek kendi ekonomik olanaklarını seferber ederek gerekse krcdi olanaklarından yararlanarak kültür balığı yetiştiriciliğine başladı. Başta Trabzon olmak üzcrc Doğu Karadeniz'in neredeyse bütün kıyı kesimleri kültür balıkçılığı kafesleri ile dolmaya başladı. Başlangıçta işler iyi gitti. Balıklar büyüdü. Işte sorunlar da burada başladı. Çünkü som balıklarını kafesten alıp murahhas a/ası Orhan Kaya Çakır, som balığı öyküsünü ve bundan sonra ncler yapılması gcrektığini anlattı. Bu iş nasıl başladı ve sonııçta ne oldu? ÇAKIR Kültür balıkçılığı dünyada büyük umııt veren bir scktör. Karadeniz'de balık stoklarının a7almasıyhı dıkkatler bu tarat'a toplandı. Dc\ lct başlangıçta tcşvikler verdi. Tcş\ ık vaı diyc kinısc doğrıı dürüst bir araştırma yapmadan bu işc girdi. Oysa kültür balıkçılığı ıleneyım. işe uygunluk ve sabır ıslıyordu. İşc büyük hcvcslcrlc başlandı. Ama Türkiy» bu balığı ne ycmcsini ne de yctıştirmcsini bilıyordu. İln.*tmeyi beceremedik mi? ÇAKIRllk başlayanlar iyi kötü bu balığı ürettiler. Ancak balığı kafese koymadan pazarını bulmak zorundasınız. Hiç kimse buııu düşünmedi. Haziranda deni/.lerin ısınmaya tsmct Gürbiiz Civelek Orhan Kaya Çakır başlamasıyla balıklar yatırımlannı kaybetmclerine, kredileri haslalandı. Herkes paniğe kapıldı. Balığın ödeyememelcrine ve beklenen sonucun tümiinü denı/den çıkardılar. Bölgede balığın alınamamasına ncdcn oldu. 10 yıllık bir konulacağı bıızhane olmadığı için bunlar süreçtc yılda I milyar dolar ölçeğinde bir Ankara vc Istanbul'a gönderildi. Diğerteknik ihracaat beklentisi olan bu scktörde yanlışlıklar nedeniyle zararlar baş gösterdi. acaba neden böylc bir sonııca Devlet ne yaptı? ulaşılmıştı? ÇAKIR Devlct teşvik verdi ama bilgi Kültür balıkçılığı konusıında uzun yıllar veremcdi. Çünkü devlct kurumlan da bu araştırma yapan ve bu araştırma sonucunda yetiştiricilik konusıında yeterli bilgiye sahip kontrollü bir üretime başlayan Karadeniz değil. Insanlar bir anlaında kcndi kaderlerine Kültür Balıkçılığı San. Tic. AŞ'nin bırakıldı. Sigorta şirketlcri çok yüksek hcmcn pıyasada tükctmck olanakh dcğildı. Norınal ölçülcre görc palıalı olan bu balıklar için piyasalar önceden araşlırılmalıydı ve pazarlama sorıınu çö/ümlcnmeliydi. Işin içinc yanlış yetiştirme leknikleri, standart olmayan kafesler, yazın denız suyıı sıcaklığının standartların ü/crınc çıkması, ağların dcniz koşulları vc büyük balıklar tarafından parçalanmaya başlaması vc bcn/crı sorunlar da girince. büyük ka/anç vc i.ş kapısı umutlan öncc tedirgınliğc sonra da lıüsrana dönüşlü. Aradan geçen yıllar, girışimcilerin paıalara sigorta yapabilcceklcrını açıkladılar. Dolayısıyla sigorta sıstemi de yiirümcdi. Pı>ki si/ nasıl yaptını/. Bu iş nasıl yapılmalı? ÇAKIR Biz iki yıl sürcylc araştırma yaptık. Kültür balıkçılığında deneyiın sahibi olan Isveç. Norveç, Irlanda gıbi ülkclerc gıttık Bilgi topladık. tcknıkleri gördük. Buradaki bilgilcıimı/i kurdııgumu/ ıki deneme katcsindc uygulamaya çalıştık. . Balıklarımı/ın bir kısmını kaybcttik. Ycni tckniklcr dcnedik. Ve sonuçta bu işi öğrcndik. S ayda 2.25. kg'a ulaştık. ' Si/ şu anıla bunun ticaretini yapıvor nnısunıı/? ÇAKIR l.lbetlc Talep ü/eriııc balığı kafesten çıkarıp uygun koşııllarda istcnılcıı meıke/lere gönderiyoru/. 1001 50 toıı balık üretiyoru/. Tiirkiyc için ciddi bir alternatif ulabilir mi? ÇAKIR Hem de çok büyük. Çok kazançlı bir iş. Ancak bilimsel yöntemlcrlc yapıhnası lazım. Bilimsel yöntem olmadan, göz kararı, el yordamıyla bu iş yapılamaz. Bakın bir kafeste 8 toıı balık olur. Bu da ncreden baksanız 2 milyar eder. Bu çok büyük bir rakam. Hem küçiik balıkçılar için yeni bir olanak yaratılmış olur hem de ülke için çok ciddi bir ihracat kalemi ortaya çıkarılmış olur. Bunun için ne yapılıııası gerekiyor. ÇAKIR Devlet acilen altyapı eksikliklerini gidcrmcli. Bürokratik cngclleri kaldırmalı. Yavru ve ycm konusıında kolaylık saglamalı. Tiirkiyc sancılı da olsa tavuk yetiştiriciliğindc büyük başarı sağladı. Daha büyük başarılar somonu bekliyor. Önce devlet el ataeak. Sonra bilimsel ölçülerlc üretime geçilecek. Ve pazar koşulları önceden saptanacak. ğta