Katalog

Dosya tomotiv sektörünün üretimi *(OcakKa$ımm$ı) Yıllar 1980 1985 1986 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996(1 Otomobil 31 529 60.353 82.032 120.796 118.314 167.556 195.574 265.245 348.095 212.651 233.412 191.186 Çekici Kamyon Kamyonet Otobüs 1.101 1.637 1.813 1.078 1.069 1.689 1.075 1.415 1.993 1.034 1.279 2.183 Sayfa 1 5 • Uluslararası otomotiv tekelleri, işbirlikçilerini yaratarak Türkiyc'nin ilk ycrli otomobil denemesi olan 'DevrinV otomobilini doğmadan boğdular. Kendileri için dünya pazarları içinde Türkiye'yi de sömürü biçimini dcğiştirerek kendi alanlarına kattılar. Otomotiv sanayii bugüne kadar tamamen yerli üretimi gerçekleştiremedi. Minibüs 2130 7.397 7.318 6.401 5.898 7.898 9.912 11.45 12.084 4.924 7 645 9.118 Midibüs Traktör 16 936 37.83 28.053 30.167 18.077 30.098 21.301 21.723 32 809 24.667 39.713 45.843 266 8.402 17.348 13.23 12.728 11586 16.652 16.687 21.012 30.796 11.927 19.326 25.73 7.322 7.888 6 605 7.196 7.250 10.553 13.541 16.984 19.766 9.602 16.808 18.408 491 2.191 1.508 1.449 1 984 4.288 4 401 6.399 7.435 2.855 3.537 5.128 814 416 114 177 281 231 254 547 181 433 327 karşın. bu yüksek karayolu yatınnı Sempozyumu'na sunulan bildiriler ve bakım/onarıın maliyetine arasında Doç. Dr. Herzaıı rağnıen yararlanan sayısını Özkale'nin sıınusu bııgünlerde arttırmak üzcre ö/el otomobil yeniden okunaeak dönemde. Türk sahipliği geliştirilemcınişiir. Otomotiv Sanayiinin üeleeeğinde Oysa yük taşımacıhğının yine Sanayi ve DışTicaret karayolu ağırlıklı yapildığı Ispanya Politikalarının Yeri ve Önemi ve Italya gibi ülkelerde, 1000 kişiye başlıkh bildirinin Avrııpa ve düşen otomobil sayısının Avrııpa Türkiye karşılaştırmalarınm yer Birliği ortalamasına yakın veya aldığı bölümünden bir alıntıyla üstündc olması. özel otomobil derlememi/i lamamlayalım. sahipliği ile Türkiye ve karayolu Avrupa'nın yol, • Türkiye'de 1000 otomobil kişiye düşen otomobil t;i!jim;ıcılığı arasında sayılarının dilini sayısı AB Özkale'nin Türkiye'dekı gibi bır çarpıklık makalesindeıı ortalamasının 11 'de olmadığını sunalım: biri iken, kendisine göstermektcdir." "Uluslararası Yol 'Devrim 7 tekeller engelledi Uretim 1994'ü verilerine göre Yunanistan'dakinin aratıvor 1991 yılında 5'te biri, lOOOkişiye düşen otomobil 1996'yı, "Bedelsiz Lüksemburg'un ise sayısı Türkiye'de KararnaıiK'si" 15'te biri. 37 iken, bu tartışmalarıyla değerin en düşiik geçiren otomotiv olduğu AB (1 2Tİ) üycsi ülke olan scktörü, traktör ve otobüs dışında Yunanistan'da 173'tür. Bir 1993 yılı ürctimlerini arıyor. karşılaştırma sağlaması açısından Otomotiv Sanayicilcrı Derneği'nin bu değcrın 1993 yılında Rıısya için verilerine göre. bu yılın 11 aylık 75 olduğunu eklemek yerinde verilerine göre 191 bin 1X6 olaeaktır. Otomobikleki bu durıım, otomobil üretıldı llesaplanıalar diğertaşıt araçlarmda çok faıklıdır. üretımin 200 bin sınmnı Türkiye'de 1000 kişiye diişen aşamayacagı yolıında. I993'te bu otomobil sayısı AB ortalamasının sayı 348 bin 95'ı buldu ve üretim 11 'ile biri iken, kendisine en yakın rekoru kırıklı. duıumdaki Yunanistan'dakinin 5'te Olomotıv sektörünün verıleııni bin, en u/ak duıumdaki incelediğini/tle, "bedelsiz" l.iiksemburg'dakiııın ise I5'te nedeniyleRI.KAIIYOI.ıle biridir. Bir kıyaslama yapabılmck köprüleıi atan üretıeileıie yan ii/eri kışı başına (iSYİMTerıne sanayıcılerın ıhraeata yönelme bakıldığında bu fark Yıınanıstan koıuısııiKİa büyük çabalar için yakla.şık 3'te bire. Liiksemburg lıarcadiğmı görüyorsunuz. için ise 10da bıre ıtımekledir. Türkıye'nın Otomotiv ve Yan Kısaea. T ürkiye'nin 1000 kişiye Sanayi ihıaeatmı organı/e eden diişen otomobil sayısındaki gerilık Uludağ Ihraealçı Bırlikleri'nin dereeesı, kişi başına verilerine göre I oeak15 kasım (İSYlll'dekiııden la/ladır. Oysa arasında seklörde I milyar 240 kilomelreye düşen tieaıi araç milyon 754 bin dolarlık ihraeat sayısında Türkiye; Belçika, gerçekleşti. Bu rakam, geçen yılın Danimarka, Almanya, Fraıısa. aynı döneminde I milyar 69 milyon Irlanda vc Lüksemburg'u geride 77Xbindolardı. <£D bırakmaktadıı. Kilometreye diişen tieaıi araç sayıları Türkiye'den dalıa fazla olan diğer ülkelerin ayııcn Türkiye gibi, yük taşımaeılığını büyük ölçüde karayolu ile yapılan ülkeler oldukları görülmektedir. Bu göstergcnin yanıltıeı olduğu düşünülse dahi kilometreye düşen toplam araç sayısında da Türkiyc'nin diğer ülkeler ile arasındaki fark 1000 kişiye düşcn otomobil sayısındaki kadar ıleğildir. Örncğin kilometreye en çok aracııı düştüğü Italya ile Türkiye karşılaştırıldığında, kilometreye diişen araç sayısı Türkiye'den 9.5 kat fazla iken 1000 kişiye düşcn ö/el otomobil karşılaştırmasında bu fark 14 kata çıkmaktadır. O halde Türkiye'de yük taşımacıhğının, büyük ölçüde eleştirilebilecek bir tereihle karayollarına bırakılmış olmasına 1961 yılında ilk yerli otomobil "Devrim"dc marşa basıldığı an. en yakın durıımdaki I EKCÜMKNT ŞKVLE* • thal ikameci politikanın uygulaııdığı dönem ıçerısinde 1963 yılında otomotiv sanayıı montaj , üretimi olarak başlamıştır. Başlangıçta küçük yatırımlarla, küçük öleekte tesisler kıırıılarak ve parçaların büyük bn kısmının yurtdışından ithal edılıp Türkıye'de monte edılerek üretim geıeekleştırilmiştır. I962'de kurulan t'lırysler San. A.Ş. 1963'te kurulan Istanbul Otobüs Karoseri San. A.Ş. (Magirus Dentz), 1964'te kurulan Otosan firmalarıııın montaj şeklınde başlattıklan ie pa/ara yönelık üretimden öıue 1961 yılında gereekle.ştirılen bir başka otomobil üretinıınden balısetmekle rürkiye'de otomotiv sanayiinin nasıl kurulduğıınu ve bugüne geliş koşullanııı daluı doğrıı anlamak mümkiın olaeaktıı 16 lla/ıran 1961'de "23 inançlı miihendis" Ankara'da toplandıktan iie gün sonra 19 Hazııan I96l'de üretımine başladıkhırı ılk yerlı otonıohilı 130 gün gıbı kısa bır siırede başarıyla soiHielaıulırmışlardıı Aynı yıllarda kara nakıl aıaeları ıthalatının toplam ıthalata oranı 1958 yılı leınyüzde 10.31. 1959 yılı ieın yü/de 19.40. 1960 yılı ıçın yüzde 21.55 olarak I9W) yılında toplam ithalat bedcli 46H.1H6.000 dolar iken, kara nakil araçlarının ithalat bedeli 100.900.000 dolar olarak gerçekleşmiştiı. (1) I96()'lı yıllarda karayolu ulaştırma araçlarının yurtiçinde üretimi, yetişmiş teknisyen ve işçinin olması nedeniyle tcknik açıdan mümki'ın gözükmektedir. Aneak buıuın gereekleşmesi için otomobil üretimi ckonomik kapasıtcsının minımum 20.000 adet olması koşukında yerlı üretımin yapılabileeeği ve talep yetersi/liği ileri siirülerek l.skişehır C'er Atölycsi'nde üretilen prototip Devrim otomobilinin son üretimine geçileınemiştir. Satılabileeek otomobil miktarı 1965 yıh için 5900, 1970 yılı için 7X00, 1975 yıh için 10.000 adet olarak beliıtilmektedir. Otomobil üretiıninin aneak yabaneı ortaklıklara giren özel gırışimeiler laralından gerçekleştırileceğı dev lctiıı kurumlarında rapor haline getırılmektedir. () yıllarda 1960 yılı sonu ilibarıyla meveut kamyon parkının 57.460 adet olduuıı, yıllık talebın ortalama lOOOOadetolaeağı ve 1965 >ılında talebin 13.664 adede çıkaeağı hesaplanmaktadır. "Itiıuk aral>alanııa bu^iinkü ve üniimiudcki oıı \ ılda olacak talep lelkik edildiğinde ka/aııç sağlavacak şekilde bii\iik >atırımlarla imalal yapmaıun cKcrisli olıııadıgı »orülııııi')lüı. Biııek arahası için konıple imalal yapan lesis yerine şiıtulilik kısnıi imalal yapan ve zanıanla yerli imalal \apan ve zamanla >erli iınalat yüzdesini arttıran lesislerin ^•lişmesini teşvik etnıek uyuun olıır. IVIevcul talep düşüktür, lasarrufları kalkınnıaya faydalı yatırımlara teş\ ik etnıek istediğimizden talep artışı da yüksck olınaınaktadır. Ayrıca çok sayıda imalat kazançlı olduğuıulan yerli inıalata geçilirsc Tıyatları düşiik tutabilmek için uzunca bir siitr devletin bir imalat tesisini konııııası gerekir" denilerek yerli otomobil üretimi açık olarak engellenirken kamyon üretiıninin de ülke ekonomisi açısından yararlı olaeağı işaret edilmektedir. Aneak aynı günlerde K.H. Deutz firması, yılda 3600 kamyon üretmek ve Chrysler firması ise yılda 5500 otomobil ve kamyon üretmek üzcre teklif vermişlerdir. Kısaea Devrim otomobili üretimi 23 mühendis tarafından en küçük detayına kadar çö/ümlenerek devam cdcrken, Devrim otomobilini engelleyen güçler çalışmalarını eksiksiz olarak yapmişlardır. Sonuç: Uluslararası otomotiv tekelleri işbirlıkçilerini yaratarak Devrim otomobilini doğmadan boğııp kendileri için dünya pazarları içindeki Türkiye'yi de sömürü biçimini değiştircrek kendi alanlarına katmışlardır. Sektöriin ilk yılları 19551963 yılları arasındaki S yıl içinde binek otomobil sayısı 29.970'ten 72.034'e çıkmıştır. Aynı yıllar arasında: Sabit fiyatlarla milli gelır yüzde 4.65. nüfus artışı yüzde 2.7. sanayinin ana girdilerınden çimento üretiminde ise yüzde 16.1 oramnda artış olmuştur. Bu dönemde binek otomobillerin artış hızının yü/de I 1.6 dü/eyinde gerçekleşmesı bakır bir pa/arın nasıl doldunılduğunu göslermektedir. 25 Mayıs I964tarihlı Resmi Ga/ete'de yayınılanan 474 Sayılı Kanun ile gümriik salış larıtesinde yapılan değışiklık sonueu otomobil ıihalatında verginin yü/de 75'e çıkarılmasına karşın, otomobil parçalarmın vergisi yüzde 1050 arasında bırakılmıştır. Yanı devlet tarafından montaj üretimi gümrük vergilcrinden de anlaşıldığı iızerc özendirilmiştir. 1965 yılı itibarıyla 66 adet finnanın (radyo, pikap, buzdolabı, asansör, traktör, kamyon ve kamyonet, otobüs vb.) üretimlerini montaj şeklinde gerçekleştiriyor olmaları Türkiye'de sanayinin dışa bagımlı karakterini genel olarak göstermektedir. 14 Nisan 1964'te yürürlüğe gircn "Montaj Sanayii Talimatı" ile çeşitli mamullerin montajdan tam imalata yöneltilmesinin amaçlandığı söylcnse bile özcllikle otomotiv sanayii bugüne kadar tamamen yerli üretimi gerçekleştiremcmiştir. i^Q * TBMMOBMMO Istanbul Şıtbc Sekreteri