Katalog

Gundem Sayta 3 <3T borçları 5 yılda 15 kat arttı Tepegöz Ceçen haftayı yine kayııak paketi tartışnıaları ve yulsu/Juk sııçlaınalarıyla ge^irdik. Aynntılara girnıeycccğiy^ ancak hükümetin satıp savıp, döviz boçlanarak, vergi affı getirvrek öngördüğü iktidar süresini fiııanse etnteyi aıııaçlayan bir kerelik parasal gelirlerin peşinde koşıııakta olduğunun altını çizelim. Bono satışlannııı a/altılması vc iç borçlanmanın daraltilmaya çalışılması ilk bakışta olumlu bir çaba olarak gö/ükse de, iç borçlanmanın biçimini dövizle borçlanmaya (löııüslür meııin aldatnıacadan öte bir şey olmadığı ortada. Dış kredi sağlananıadığı için, iç borçlanmanın dövi/ cinsine dönüştürülnıesi, kamunun ödeıne sıkınlısıııı pekiştirecek. /.anıanla dövi/. cinsinden iç borç bulınak daha da /orlaşacak. l'Lde olduğu gibi vade kısalıp, dövi/ fai/.leri daha da akıl alına/ noktalara erişecek. Çünkii hükümet, kamuda açığa yol açan yapıyı değiıjtirmek için bir şey yapmıyor. Devleti sürekli ve sağlıklı yeni gelirlere kavuştııracak lıerhangi bir adım atılmıyor. Biçim değişiklikleriyle fark varınış gibi gösterilmeye çalışılıp, akıntıya kürek çekiliyor. İstikrarsı/lığın temel göstergesi, sürekliliğin olnıayışıdıı. Bu bağlamda, kötü dönemlerin pcşisıra gelen rahatlamalan, olumlu bir gclişme olarak yorumlamak ve rehavete kapılmak büyük bir yanılgı olur. Kkonomideki dalgalanmalar, sadece ııegadf yönleriyle degil, po/ilif soııuçları itibariyle de kaygı verici olabilir. O yüzden belli bir göstergeyi veri kabul edip, bütünle ilgili genel sonuçlara varmaya kalkışmak, riski arttırmaktan başka işe yaraıııa/. Bu sayımuda, bankalardaki faiz yanşına dikkarinizi çekmek istedik. 1996 yılı itibariyle bütçe büyüklüğünü aşan 4.7 katrilyon liralık nK'vduatın tiinıii dcvlct güvencesinde. Bu yüzden bankalar alabildiğine risk üstlenmekten kaçınmıyorlar. Devlet güvencesi, ama nereye kadar? Borsada ise "sabıkalılar pazarı" kuruldu. Bir anlamda, manipülasyon legalleşti. "Kuıilar" 15 dakikalık seanslarda, "yiiksek riski n " tadına varataklarmış. Ve sıradan vatandaş da ümidini lotoya, totoya, piyangoya bağlamış. Karnını doyuramıyor, ancak trilyonları "bir gecede zengin olma ha>aline" akıtıyor. Üstelik isi şansa bile kalmamıs. Kazanma olasılığı, 10 milyonda, 20 milyonda, 30 milyon da bir. Herkes "çalışarak ka/.annıa" fikrinden va/gcçmiş. Bilgi ve emek karşılığında, ar/ıılanaıı >aşanı dü/eyini yakalamak, artık I iirkiye'de bir öınre sığmıyor. Oıııın içindir ki, herkes kestirmeden /engiıı olmanın peşinde koşuyor. Kinıse farkında değil, bu yolda sahip olduklarımız da tükeniyor... Biilcnl KIZANLIK CUMHURİYET EKONOMİ DERGİSİ • İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSI BASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENİ: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRÜ: HİKMET ÇETİNKAYA • YAZIIŞLERİ MUDÜRLERİ: DİNÇ TAYANÇ , İBRAHİM YILDIZ (SORUMLU) • YAYIN YÖNETMENİ: BÜLENT KIZANLIK • GÖRSEL YÖNETMEN: M. SEDAT DEVİR • REKLAM: MEDYA C Kapak: İSMAİL GÜLGEÇ Grafik: GRAFİK SERVİSİ [ şletmeci KlT'lerin stok boçları 1991 KİT BORÇ STOKLARI (milyar TL) yılından bu yana tam 15 kat arttı. Aralık '91 Aralık'92 Aralık'93 Aralık'94 Aralık'95 Ocak'96 Eylül'96 Son 5 yılda, KlT'lerin dış 41 534 29.591 Ticari Banka 51.470 19.573 12.643 16.880 39 850 borçlarındaki artışın iç Reeskont Kredileri 0 4.509 14.344 25 096 0 0 0 borçlarındaki artışın üzerinde Vergi 8.211 15.894 25.386 103.489 160.553 183.548 257.849 ;rçekleştiği gözlcniyor. 1991 yılında 11.9^2 v 19.960 18.694 1.094 1.977 3.618 36.925 SSK ıplaın 50.709 milyar lira olan KlT'lerin 115.159 111.912 128.637 0 17.799 35 957 borç tuplamı 1996'nın Eylül ayında 13 Hazine ıt artarak 667.729 milyar liraya ulaştı. Resmi Daireler 87.376 109.439 12.252 21.122 33.457 5İf91^ ys.778 ynı dönemde dış borçlar da 18 kat Özel Şahıslar 1.613 10.675 11 831 22*16 m4i<r 24.264 32951 tarak 38.342 milyar liradan 681.718 17 891 6.284 Üretici 4.645 1.063 3.791 9.3İ|| 16,387 lilyar liraya yükseldi. İç borçlarda en 62.659 3.122 3 077 41 649J 65.562 KİT 1.651 jyük tutarı 257.849 milyar lirayla vergi Toplam 1 5*7.879 667.238 50.709 91.503 143.972 401.911 ilirleri oluşturuyor. Dış borçlarda ise Dış borçlar Zl .058 milyar lira tutarındaki hazine Î42683 186:1 ff 19.340 24.046 41.032 101.973 jrantili borçlar dikkat çekiyor. KlT'lerin Hazine Devirli Jr >5 411 221.058 15.413 23.414 32.191 105.58V ve dış borçlanmalarında bir önccki yıla Hazine Garantili J4.286 274.549 6.565 5.070 104.620 > !• jre artışta rekor diizeye 1994 yılında Diğer 3.589 laşıldı. 1993 yılında 143.972 milyar lira Toplam 2 492.380 681.718 38.342 54.025 78.293 312.174 lan KİT iç borç tutarı, 1994 yılında GENEL TOPLAM 89.051 145.528 222.265 714.085 1.001.100 1.040.258 1.348.956 iizde 179.15 artış göstcrcrck 401.911 ıilyar liraya yükseldi. Aynı dönemde KİT dış borç tutan da oranıyla gerçekleşti. KlT'lerin iç borç ve dış boıç ü/dc 298'lik artışla 78.293 milyar liradan 312.174 milyar toplamlarında ise 5 yılda 89.05 İ milyar liradan I trilyon raya ulaştı. KlT'lerin toplaın borçlarında da en büyük artış 348.956 milyar liraya gelinerek 15 katlık bir artış yasandı. ranı yine 1993 yılından 1994 yılına geçişte yüzde 221.2 Kaynuk: Hazine Mü\te$urlığı s İstikrarsızlıkta olumlu şeylere güvenilmez Türkiye'de vergi yükü Yılar Verçı gelırlön (mlyaıTl) vergı cjelmnın ı mıllı gelıre 1 oranı(%) 1 İhracat kurlara endeksli 1990 1991 1992 1993 1994 66.05 112.65 199.38 370.84 587.76 16.6 17.8 18.1 19.2 18.8 \ \ T| I 1995 1084.35 1996 2652.66 Vergi yükü ığır değil G elişmiş ülkelerde milli gelir ıçerisinde vergi gelirlerinin payı yüzde 2()'lerin üzerindeyken, Türkiye'de vergi gelirlerinin CiSMI I çerisindeki payı yü/de I8'ler civarında uılunuyor. Son 6 yılda vergi gclirleri oplamında artış yasanmasma rağmen, iu miktarların GSMH içerisindcki •»ayında fa/la bir değişiklik aıydedilmedi. 1990 yılında 66.05 ııılyar lira olan vergi gelirleri, (îSMH çıııde yü/de 16.6'lık bir pay aldı. Bu >ıan 1993 yılında yü/de 19.2'ye kadar ;ıktı. Aneak 1995 yılına gelındiğinde 1 rılyon 84.35 milyar lira olan vergı j,elirlerinin GSMH içindeki payı yüzde Î7.24'ye düstü. 1996 yılı içın ^erçeklcşen son durum ise yüzde 18 ılarak belirlendi. OEXT) ülkelerinde vergı yükiinün GSMII içerisindcki payının ortalaması yüzde 28 Lİolaylarında. Bu oran komşumu/. Yıınanistan'da yü/de 23, Ispanya'da ise yüzde 24 olarak gerçckleşti. Kaynak.TÜRMOB hracatın ithalatı karşılama oranı yıllardır yü/de 60'lardan ileri gidemezken, özcllikle son iki yılda dolar kurundaki değişim oranının entlasyon değişim oranının altında kalması bu durumu daha da pekiştiriyor. Dışa açık ekonomik sistemde, dolar kurunun baskı altında kalarak ithalatı daha ueuz hale getirmesinin bir sonucu olarak ithal mallara olan talcbin arttığı gözleniyor. Düşiik kur politikasının bir yandan ithal mallara olan talebi artırması, diğer yandan da içerıdeki üretimi daraltıp ihracatın düşmesine neden olması uzmanlar tarafından kaygıyla karşılanıyor. Istanbul Üniversitesi tktisat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. ksfendar Korkmaz ihracatın düşük kurpolitikasıyla giderek pahalanması ile ihracatın ithalatı karşılama oranında bir artış yaşanmamasını"Türkiye'de kısa vadede fiyatlar yoluyla ithal mallara olan talep arttı. Orta ve u/un vadede ise ihraeatın daralarak, ithalatı karşılama oranında gerileme hissedildi. Mcrkez Bankası'nın son dönemde döviz kurlarını baskı altında tutması ile bırlikte bu durum daha netleşti. Bu ise hiç de olumlu bir gidiş değil" dedi. Türkiye'de 1995 yılında dolar kurunun enflasyonun 10 puan kadar gerisinde kalmasıyla birlikte bir önccki yıl yüzde 77.8 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 1995'te yüzde 60.6'ya düştü. 1996 yılının ekim ayı itıbariyle, enflasyonun bir önceki yılın aynı ayına göre değişim yüzdesi 82.8 olarak gerçekleşirkcn, dolar kurundaki değişim yüzde 64.4'te kaldı. Son verilere göre ihracatın ithalatı karşılama yüzdesi İse 59.8 olarak gerçckleşti. Kaynak.llazine Müste$arltj>ı, DİE Dış ticaret kur dengesi 100 50 "Şubat ayı J "Kasım ayı "Ekım ayı ' 1990 > Dolar kuru değişim oranı (satış) « H i l İ h a B İhracatın ithalatı karşılama yuzdesı ı Enflasyon (Bir önceki yılın aynı ayına göre değışımTEFE Aralık ayı ıtıbanyle) Koalisyonlarda, vergi faize gidiyor Koalisyon dönemlerinde vergi gelirlerifaiz ödemeleri karşılaştırması (milyar TL) • ' Yılta Verg. gelırien Içborç ,, faız ödemelefi 1992 1993 1994 199.38 370.84 587.76 30.545 92.518 298 595 T 1995 1084.35 199R 2652.66 1295.41 ürkiye'nin son donem koalisyonlarında vergi gelirlerinin yarısının iç borç faiz ödcmelerine gıttiği gözleniyor. I99I gcnel seçimlcrinın ardından kurulan DYPSHP koalisyon dönemlerı ve sonrasındaki değişık koalı.syon hükümctlcrinde, toplanan vergıden iç borç faiz ödcmelerine ayrılan payın giderek arttığı dikkat çekiyor. I992 yılında toplanan 199.38 milyar liralık verginin yüzde 15.3'ü olan 30.54 milyar lirasının iç borç faiz ödemelerine ayrılırken, 1994 yılında bu oran 50.7'ye kadar çıktı. 1995 yılında ise iç borç faiz ödemelerine ayrılan pay vergi gelirlerinin yü/dc 54.87'sini oluşturdu. 1996 yılında bu yüzde yaklaşık 5 puan düşerek 48.8 civarında gerçekleşti. Kaynak.TÜRMOB