Katalog

14EYLÜL2OO3. SAYI912 13 veteatralöğelerininoluşturulması yalnızca orkestra şefinin göreviyken, mizanscn hazırlanmasını sahne yönetmenleridevralacak, şefler yalnızca seslendirmeyle ilgilenmeye başjayacaktı. (lallas müzikal öğe leri, uzun ydlar kendisine eşjik edecek olan şef Tııllio Serafin ile çalışırken, ünlü sinema ve tiyatro yönetmeni Franco Zeffirelli ile de koreografi üzerinde yoğunlaştı. Callas Zeffirelli'ye opera dünyasında da yer açar ken, Zeffirelli de Callas'ın oyunculıığunu öneçıkararaksesindeki kusurların ikinci planda kalmasını sağlıyordu. O günlerden günümüze ulaşan yorumlara göre narin ya(]allas'ın rakibı üzerineyorumlarmanşetten veriliyordu. (Callas'a göre bu tartışmanın dayanagı yoktu, çünkii "kendisi ileTebaldi'yi kıyaslamak şampanya ile Coca Cola'yı kıyaslamaktan farksız"dı. Basınonun için amaçlarınıgerçekleştirmearacıydı. Callas'ın stratejisi iki yönlüydü; hem mıimkün olduğunca gcniş kitleleri hem de gelecek kuşakları hedefliyordu. Sahnede seslendirdiği eserleri eksiksiz ve düzenli aralıklarla kaydederek kalıcılaştırmayı ilke edinen ilk klasik müzik sanatçısı olarak tarihteyerinialdı. 1953 1965 yılları arasındaki kısa ancak verimli kariyerini arşivlemeyi yaşamıyla ilgili en önemli ve etkin kararları bu dönemde aldı. O dönemde geçcrli olan Italyanmedeniyasasınagöreerkeğin boşanmayı istememesi halinde evlilik sürmek zorundaydı. Meneghini'nin boşanmayı reddetmesi üzerine Callas, zckiccbir planla kendine çıkar yol buldu. Yunan ya salarına göre Yunanistan da bir kilisedckıyılmamış nikâhın bir Yunan vatandaşı için geçerliliği yoktu. Basının da yakından ta kipettiğiolaylarzinciriiçindeCallas, ttalyan vatandaşlığından çekilip, Yunan vatandaşlığına geçti ve cvliliği düştü. Sesinin tınısı kadar diplomatik zekâsı ve mücadele OZAN KARASOY pera divası dendiğinde akla gclcn ilk isim, ölümünün 26. yıldönümündc hâlâ Maria Callas. 16Eylül 1977günüParis'tehayatavedaettiğinde 53yaşındaydı. ()n yılı aşkın süre dir sahnclcrdcn uzaktı. Amerika'ya göç etmiş Yunanlı bir ailcnin iki kızından küçüğü olarak 1923 yılında New York'ta dünyaya geldi. Annesi kendisini, Maria'nın ablasından büyük bir sanatçıyaratmayaadamıştı. Ancaksonuçalamamış, belki de bu yüzdcn Maria'nın başanlarını bir türlü içine sindirememiştı. İlk büyük kariyer savaşını aile içinde veren Callas için çocukluk yılları obezitenin ve çcşitli cilthastalıklarınınpençesindegcçti.Kariyerine yelken açışının ardından ailesiyle bağlarını kopardı. Geçmişini tamamen unııtmak veunutturmakistiyordu. Bugeçimsizlik Callas'ın ölümünün ardından annesi tarafından yazılan biyografiyle gözler önüne serilecekti. Sahneye ilk kez yirmili yaşlarının başında, Yunanistan Ulusal Operası'nda, Köylü Namusu (Cavallcria Rusticana) temsilindcki başrolle çıktı. Henüz konservatuvar öğrencisiydi ama Italyan operasının en fazlasesgerektiren rollerinden Santuzzaiçin uygunbulunmuştu.llkmenajeriEddieBagarozy, yirmili yaşlardaki bir soprano için asla önerilmcycn Turandot, Gioconda, Isolde gibi ağır rolleri birer haftalık aralarla söyletiyordu. Müzikologların ve opera eleştirmenlcrinin tespitiyle kariyerinin on yıldan fazla süremeyişi, sesinde meydana gelenonarılmazkayıplarlailintiliydi. Kendisinden yaşça epey büyük, zengin bir Italyan işadamı Meneghini ile evlendi. Meneghini, Callas'a görkemli bir yaşamın kapılarınıaçtıama kariyerinedestekolabilecek derinlikte bir eş değildi. Tarihi bir kişilik olarak yenidcn doğuşu, 1953 yılında, içindebulunduğuçevreyive kendisini kuşatan bu sektörü, bir girişimci tavrıyla yeniden yorumlamasıyla başladı. C) dönemde göz önünde olan primadonnalarınhiçbiricanlandırdıgıkarakterlerlefiziksel olarak uyuşmamaktaydı. Çoğu aşırı küolu ve sahne üzerinde son derece hareketsizdi. Efsanelere konu olan, uğrunda ölünen kadınlara hiç benzemiyorlar, notaları yalnızca mekanik olarak seslendiriyorlardı. Callas'ın ifadesiyle "operanın sözleri yerine hava raporunu seslendirseler fark edilmezdi". Basından tamamen kopuktular, ileriye yönelik yatırımları yoktu. Callas'a dek sopranoların çoğu, canlandırdıkları rollerin ses ve görüntü kayıtlarını oluşturmayı düşünememiştibile... Callas projelerinihayatageçirmeyeöncelikle kendi bedeninden başladı. Bir ydlık süre zarfında nercdeyse yarı yarıya zayıfladı. Onu yeni formuyla karşısında gören ünlü orkestra şefi Carlo Maria Giulini, ilk anda tanıyamamıştı: "1954 yılında Scala operasının lobisinde karşılaştığım zarifkadın bana'Benitanımadınızmf diyesorduğunda yanıt veremedim. Maria Callas olduğunu söylediğindc isc şaşkınlıktan ne diyeceğimi bilemedim. O, Callas'ın kilo vermiş hali değildi. Bambaşka bir kadın olmuştu." Callas, opera temsillerinın kurgulanışını tümden değiştirccek ycni bir akıma da ön•ll J: J pısı, kocaman siyah gözleri, çıkık elmacık kcmikleri, hüzünlü ama mağrur ifadesi, teatral yüzüyle, trajik opera kahramanlarını canlandırmakiçinyaratılmışgibiydi. Ne var ki, bu durum geleneksel çerçevc içinde sunulan operaya alışkın bazı çevre leri hiç memnun etmedi. Ozellikle 50'li yılların sonlanna doğru şöhretinin doruğuna ulaşan soprano Renata Tebaldi, kusursuz sesi, geleneklere uygun, durağan oyıınculıığuyla karşıt bir örnek olarak destek görüyordu. Bizzat (allas'ın köriıklemesiylc bu gerginlik basının malzcmesi haline geldi. ilk kez opera dünyasındakiiç çekişme başardı. Plakların sanılandan çok daha önemli olduğunu fark eden soprano, sahnede söylemeye yanaşmadığı Palyaço (I Pagliacci) vc yalnız bir kcz seslendirdiği Rigoletto operalarını bile kaydetti. Klasik müzik etkinliklerini desteklcyen bir yan sanayi olarak görülen plak yapımcılığı, bu yıllarda bağımsız bir sektör olarak güçlendi ve bugünkü hükümdarlığına ulaştı. Meneghini ile evliyken, kendisi gibi Yunanlı olan armatör Aristotle Onassis ile başlayan ılışkisi, yaşamını ve kariyerini olumsuz bir biçimdc etkilediysc de, iddialarınaksineCallas'ı tamamen konfroliirlı gücü de belleklere yerleşiyordu. Callas'ın öğretmenliğe adanmış son yıllarını konu alan Terence McNelly'nin oyunu geçen yıl pek çok ülkede sahnelendi. Yönetmen Zeffirelli'nin çektiği "Ölümsüz Callas" (Callas Forever) adlı film ise çok yakında gösterime giriyor. Başrollerini Fanny Ardant vejeremy Irons'ın paylaştığı filmin çekimleri tamamlandı. Filmde; Ardant Paris'te yaşamının son aylarını sürdüren Callas'ı, Irons ise onun hayatınagiren gizemli bir menajeri canlandırıyor. Esin kaynağı olduğu daha pek çok insan ve