Katalog

AYŞEGÜLALTINAY* Seyreltilmiş uranyum (SU), Birinci Körfez Savaşı'ndan beri dünyanın gündeminde. Gerçi gündemdeki var oluşu dabiraz seyreltilmiş bir varoluş ama yakında bu durum değişebilir IkinciKörrezSavaşı, birincisineoranlaveya Sırbistan, Kosova ve Afganistan bombardımanlarına oranla çok daha büyük miktarlarda uranyumu havay a karıştırmış görıinüyor. Bu demektir ki çok daha geniş bir alanda, çok daha fazla sayıda insan, çok daha uzun süre uranyum soluyacak, uranyumlu su içecek, uranyumlu besinlerebel bağlayacak. Nedir SU ? Elimizdeki en güçlü öldürme aracı Uranyum, biliyorsunuz, nükleer santralların ve nükleer silahlann önemli kaynaklarından biri. Ancak doğal uranyumun tüm bileşenleri bu kullanım için uygun değil. Dolayısıyla, doğal uranyum "zenginleştirme" adı verilen bir işlemden geçiriliyor ve U235 ile U23 8 büeşenleri birbirinden aynştırüıyor. U235, reaktör yakıtı ve nükleer bomba yapımı için kullanılırken, U238, yani seyreltilmiş uranyum, nükleer bir atık olarak depolanıyor. Ya da depolanıyordu. Bir süredir bu nükleer atık, bedava olarak silah endüstrisine veriliyor ve dünyaya bomba, mermi ve tank zırhı olarak dönüyor. SU'nun silah yapımuıda kullanılmasının tek sebebi bu değil. Kurşundan 1.7 kez daha yoğun olan seyreltilmiş uranyum zırhlılan delmek ve sığınaklan yıkmakta önemli birüstünlükkazandırıyor. 1990'larda ABD ordusunun Seyreltilmiş Uranyum Projesi direktörü, sağlık fizikçisi Doug Rokke'ye göre "Savaşta amaç öldürmektir. SU da elimizdeki en güçlü öldürme aracı." Savaşçı ve vatanseverfizikçiDoug Rokke Doug Rokke 35 yıl ABD ordusuna hizmet vermiş bir asker. Hem Vietnam, hem (birinci) Körfez savaşı gazisi. Kendisini "savaşçı ve vatansever" olarak tanımlayan Rokke, "ulkeme yönelik bir tehdit olduğunda gözümü kırpmadan savaşa giderim" diyor Ama Rokke busavaşakarşı Irak'ın ABD'ye tehdit oluşturduğuna inanmıyor. Ancak Rokke'nin çok daha ısrarlı bir tavırla karşı olduğu başka bir şey var. SU içeren silahların ve tankların kullanımı. Kısacası durum §u: ABD ordusunun 1990'larda Seyreltilmiş Uranyum Projesi direktörü seyreltilmiş uranyumun en sıkı eleştirmeni. Neden mi? Rokke, SU'nun zararlannı yalnız doğal ortamda gözleyip ölçmekle kalmamış, kendi vücudu ve en yakın arkadaşlarının ölümü üzerinden de yaşamış, yaşamaya devam ediyor. ABD ordusunun askerlere dağıttığı SU kullanım kılavuzlarını Rokke hazırlamış. Savaş sonrası Rokke ve ekibi Kuveyt'teki ABD tanklarının bir kısmını SU'dan anndırmakla görevlendirilmişler. Bu çalışma üç ay sürmüş, sonunda tanklar ABD'ye gönderilmiş. Rokke'ye göre arındırma işlemleri, söz konusu 24 tank Amerika'ya vardıktan sonraki üç yıl devam etmiş. Anlayacağınız "SU temizliği" bukadar küçük ölçekte dahi hiç kolay bir iş değil. Dahası, bedeli var. Rokke ve ekibindekiler ilk 72 saat içinde hastalık belirtileri göstermeye başlamışlar. Bu belirtiler arta rak hayatlarına girmiş. Sonuç: Ekipteki herkes hastalanmış, Rokke en yakın arkadaşının ölümünü izlemiş, kendisi de akciğer ve böbrek yetmezlikleri başta olmak üzere çeşitli hastalıklarla mücadele ediyor. Rokke'nin idrarında yapılan bir testte sürekli tıbbi bakım gerektirecek uranyum düzeyinin 6 misli uranyum tespit edilmiş. S U'nun vücuda etkileri Uranyum içeren bombaların patlamasıyla birlikte oksidize olmuş uranyum havaya kanşıyor. Uranyum oksit zerrecikleri o sırada çevrede olanlar tarafından solundukla ra* yol açabiliyor. Rokke'nin iddiasına göre SU içeren operasyonlara katılan 100 askerden 30'u bugünölmüş durumda. Irak'takanseroranlarının 10 misli artması, sakat çocuk doğumlarının 45 misline çıkması SU'ya bağlanıyor. Dünya Sağlık Örgütü Irak'ta bu bağlantının araştırılması gerektiğini söylüyor. NATO'nun Sırbistan ve Kosova hombalamalarının ardından SU Avrupa'nın da gündemine giriyor. Birçok ülke askerlerinin ani hastalık ve ölümlerini tartışmaya başlıyor. Sonunda Avrupa Parlamentosu, Ocak 2001'de silahlarda SU kullanımını Günümüz savaşları yalnız o anda ve yalnız orada olanları öldürmüyor. Başta seyreltilmiş uranyum kullanılan silah malzemeleri yavaş yavaş öldürüyor; hem insanı hem doğayı. Dünyayı kitle imha silahlarından kurtarmak ve Iraklıları "özgürleştirmek" için kullanılan seyreltilmiş uranyumlu bombalar Irak'ta nasıl bir miras bırakacak, kimse bilmiyor. rı gibi, 4050 kilometrelik bir alana yayılabıliyor, havada uzun süre asılı kalabiliyorlar. Bombanın isabetettiğiyerlerdeveçevresinde kalan uranyum, çevreye radyoaktivite yaymaya mılyarlarca yıl devam ediyor zira uranyumun yarı ömrü 4.5 milyar yıl! yasaklayanbirkarargeçiriyor. Kararbağlayıcı olmasa da ülkeler üzerindeki baskıyı arttırmak gibi bir işlevi var. Geçen ay, Amerikan Kongresi'nin DemokratPartitemsilcilerindenJim McDermott SU'nun zararlarının araştırılması ve Suya ve besin zincirine karışması bu etkiyi yaygınlaştırıyor. U ranyum oksit solumak olum solumaya eşıt Akcığerlere ve kemiklere yerleşen uranyum, BoğaziçiÜniversitesi'nde nükleer fizik proresörü Vural Altın'agöre "böbrek hasarı, akciğer ve kemik kanseri, solunum hastalıkları, nörokognitif bozukluklar, kromozom hasan ve kusurlu doğumla ABDiçerisİJidekJSUkirliliğininüzerinegidilmesi için bir karar tasarısı sundu. ABD dahil olmak üzere birçok ülkedebukonuda çalışan onlarca sivil toplum orgütu yüzlerce bilım insanını bir araya getirmiş durumda. Araştırmalar devam ediyor Birleşmiş Milletler Çevre Örgütü, Irak'ta biran önce bir SU araştırması başlatılmasını istiyor. Bu gruplar Devami arka sayfada