Katalog

12OCAK2003 SAY1 877 15 met'ın bır an once serbest bırakılması dıleğınde bulunduk Bır gun sonra, 7Kasım 1949'da, onaltıulkeden uç mılyonu aşkın oğrencının orgutu Uluslararası OğrencılerBırlığı de Turkıye Cunıhunyetı Başbakanı'na gonderdığı bır mektupla "BırleşmışMılletlerlnsanHaklan Evrensel Bıldırgesı 'ne çok açık bır şekılde karşı olan" duruma son verılerek Nâzım Hıkmet' ın serbest bırakılmasını dılıyordu Bu arada Nâzım Hıkmet, çıkmazda olan davasının yolunu açmak ıçın, şuurlu ve kararlı bır tutum ıçınde açlık grevı yapmaya teşebbus etmış, bırdostuna yazdığı mektupta şoyle demıştı " Unutma.ıntıharetmıyorum, hıç kımseye şantaj yapmıyorum, hıç kımseye ınatlaşmıyorum, sadece kanun yollannın açılabılmesı ıçın, on uç yıldır surup gıden adlîbır hatanın duzeltılmesı ıçın, hayatımı ortaya koymaktan başkaca ımkânım kalmadığı ıçın bu son çareye başvuruyorum " Bu haber yalnız Turkıye 'de değıl Parıs'te de bır bomba gıbı patladı Butun mercılere başvurmaya devam ettık 16 Ocak 194922 Mayıs 1950 tarıhlerı arasındakı bu ısrarlı dılekçelere, lurkıye'nın CHP'lı Başbakanı Şemsettın Gunaltay da, 14 Mayıs 1950 seçımlerınde DP'nın ıktıdara gelmesı uzerıne gorevınden ayrılıncaya kadar, Inonugıbı tamamenılgısızkaldı Nâzım Hıkmet ıçın başvurduklanmızdanbınde 1942'den 1946'ya kadar başbakanlık yapmış olan, Nazı Almanyası taraftarı, Kasım 1948'den Mayıs 195O'ye kadar IBMM Başkanlığı yapan Şukru Saracoğ Attilâ îlhan diyorki... Nâzım Hıkmet'ı kurtarma eylemlerımızı Attilâ llhan "Sağım Solum Sobe" adlı kıtabında, "Nâzım Dosyasına Bır Belge" başlıklı makalesınde anlatmıştı "Ben keneffn kapısında 'erkete'beklıyorum Onlar.Tacettın'le Mırç, ıçerıdeelbısedeğıştırıyorlar Az sonra salonlardan bırısınde, Nâzım Hıkmet'ı Kurtarma Komıtesrnıntoplantılarından bınsı yapılacak1 Fransızlar demışler kı, bu ozanı tanıyan eden yok, toplantınıza "otıstık" bır kısım eklemezsenız, pek gelen olmayabılır Aslan'ınkarısıylaMırçturku söyleyecekler, ben de Nâzım'ın bırşıırınıTurkçeokuyacağım Al sana 'otıstık' kısım Sahnede Nâzım'ın'vesıkalık' bırfotoğrafından Avnı'nınbırgecedeyapılanrenklıportresı (Buportreyı, Melda adlı bır Turk kızının çarşafını çaldık ve onu tuvale çevırıp yaptı bır "meçhul" ressam arkadaş TacıKaran) Simone Signoret... Mayakovskı'nın, Nâzım'ın ve dığer şaırlenn şıırlennı okuduklan bu toplantılan katıyen kaçırmak ıstemezdım L Aragon'unesıElsa Inolet'nın, Mayakovskı'den(enıştesı olur) çevırdığı şıırlerı dınlemek ıçın Kemal ıle beraber gıttığımız butoplantıda, yanı 20 Hazıran 1951 'de Bukreş radyosu Nâzım Hıkmet'ın Turkıye'den kaçtığını ve Bukreş'te olduğunu bıldırdı T Tzara'dan bu haben oğrenen L Aragon koşarak, aktorlenn şıır okuduklan sahneye çıktı ve tek başına Nâzım'ı kurtarmış bır edayla bu haben dınleyıcılere bıldırdı Dınleyıcıler haben ayağakalkarakalkışladı Kemal ve ben sevmçten akan gozyaşlanmızı sılmeden, kulıste olduğunu bıldığımız, T Tzara'ya gıttık ve sahneye çıkıp Nâzım'ın, komıtenın, Turkıye'dekı demokratlann ve butun dunyadakı duyarlı ınsanlann çalışmalarıy la kurtulduğunu soy lemesını ıstedık "Nâzım'ın kurtuluş habennıılanetmek sanaduşer"dedığımızde "Zıyanı yok, zıyanı yok Aragon'dan sonra konuşnıak bıraz ayıp olur" deyıp durdu Ama bız onu zorla sahneye çıkardık **» Nâzım'ın 75 yılııçıngüzelşeyleryazıldı.ıyışeylersoylendı Yalnız.hıçkımse, 1950yıllanbaşında Nâzım Bursa 'da yatarken, onu kurtarmak ıçın Pans'te uğraşan bır avuç Turk dehkanlısını hatırlamadı Oysa bu çocuklar Nâzım' ı kurtarmak, dunyanın dıkkatını bu buyuk bır olasılıkla haksız mahkum edılmış sanatçının uzerıne çekebılmek ıçın, akıl almaz zorluklara goğus gerdıler, kral parasızhklar, buyuk rezıllıkJer çektıler Daha muthışı, hayatlan kaydı, kımısı memleketıne donemedı, aralarda kalıp başka hayatlara kanştı, kımısı dondu, eskı yaşantısını tutunamadı (Polısle, adlıye ıle başlannınderde gırmesınden hıç soz etmıyorum ) Duşundum kı, bu 75 yıldonumu gunlerınde, bugun çoğunun, bılınen sıyasal orgutlerle ılışkısı olmadığını sandığım o dehkanlılan, saygıyla, ıbretle anmak lazım Kendılen ıçın hıçbır şey ıstememışlerdı Kendılenne hıçbır şey almadılar Türklye'de olup bttenler... Pans'ten, Cumhurbaşkanı Ismet lnonu ve onun hukumetı nez«* TACI KARAN 53 yıldır Fransa'da yaşayan Tacı Karan Adanalı Devrımcılık seruvenı de Adana'da başlamış Orhan Kemal Yaşar Kemal ve lıseden arkadaşlar beş kışıydık Tan gazetesı kapandıktan sonra sesımız çıksın dıye Başak adlı bır dergı çıkarttım Orada, Nâzım'ın şıırlerını ılk basan ben oldum sanıyorum 'Hapıshane Mukayyıdı'nıbasmıştım " Karan, Başak dergısınıçıkardığındalıseoğrencısıydı Yayın ıznı ıçın Emnıyet Mudurluğu'ne, dönemın ısmıyle 'Mıllı Emnıyet'e gıttı "Bırazcık eğılmış bır başaktı Abıdın'ın çızdığı Mıllı Emnıyet'ın adamı, kuçuk bey, bunu sız mı yapacaksınız, daha kanunları bılmıyorsunuz, dedı Bırdergının yazı ışlerı muduru olabılmek ıçın unıversıteden, sahıbı olabılmek ıçın de lıseden mezun olmak lazımmış Başağıorağabenzettı, tanelerı saydı, 15 çıkmaz mı? SSCB cumhurıyetlerı mı dıye, sordu Bunu çızene gotur, duzeltsındedı Abıdın, başağı bıraz duzelttı bız de dergıyı çıkarttık Karan, 19441946 Komunıst tevkıfatında dışardaydı "Ben çokgençtım ve o yer hareketıne karışmamıştım Istanbul'da Ermenı aradaşlarda saklanmıştım Yeraltıhareketınegırmemış olanlar salınınca, bana da çık ortaya dıye haber verdıler Yuksek Tahsıl Gençlık Derneğı'negırmemı ıstedıler Bırdevre genel sekreter oldum ' Mehmet Alı Aybar'ın yayımladığı Zıncırlı Humyet'ı Galata Köprusu uzerınde satarken, hakkında "kopruyu havaya uçuracak" soylentılerı çıkarılan, partı tuzuğune Kurtlerle ılgılı bır madde konmasını ıstedığınde "Tacı kendısını Lenın zannedıyor" denılen Karan, "tasfıyeedılıyorum" duşuncesıyle Parıs'e gıttı Hukukokudu BırFransızla evlendı, ıkıçocuğuoldu Karan'ın yolu Parıs'te Nâzım Hıkmet'ledebuluştu Salıverılmesı ıçın Fransa'da gırışımlerde bulunduğu, eylemlerduzenledığı şaırle ılışkılerını şoyle ozetledı "Nâzım benı SSCB'ye goturmekıstedı Bana Lenın Unıversıtesı'nde uç odalık bır apartman temınetmıştı Lazlsmaıl'ekarşı kendısıne yardım etmemı ıstıyordu KarımdaBolşoy'damakyajyapacaktı Nâzım, senıtakıp edecekler6aykadardemıştı nıyedıyesormuştum benıdetakıp ettıler demıştı Laz Ismaıl Yves Montand... lu'ydu Karanlıkmazısıdolayısıyla ona başvurmamıza karşıydım Ama benım bu sekter tutumuma karşın, T Tzara, ona da Nâzım'ın kurtarılması ıçın dılekçeler yazdı Fakat ondan da hıçbır ses çıkmadı Nâzım Hıkmet'ı Kurtarma Komıtesı, Ulusal Yazarlar KomıtesıComıte Natıonal des Ecnvaıns'ın merkezı olan, Maıson de la Pensee FrançaıseFransız Duşuncesının Evı'nde yerleştınlmıştı Butun Fransız yazarlarının uğradığı bu yerde onlarla ılışkı kurmak, çağnlanmızaımzakoydurmakbabında bıze buyuk kolayhk sağlıyordu Çok sık gıttığımız bu yerde edebî toplantılar da yapılıyordu Comedıe Françouıse'den gelen aktorlenn 4 Dino ya hain diyenler... Bılmeyenlerbılsındıye, mensubu olduğum partının Nâzım'a karşı olan tutumunu gostermesı bakımından çok önemlı bulduğum ıçın anlatıyorum Şoyle kı Adana'da Raşıt'le buluştuğumda bana Nâzım'ın dılekçesı nıhayettetkıkedılmekuzere, Meclıs'ınbılmem ne komısyonunun gundemıne konulduğunusoyledı Bubılgılerı Nâzım ıle Raşıt'ın mektuplaşmalarında nakledıyorum BendeherAdanaIstanbul yolculuğumda olduğu gıbı, Ankara'yauğradım, Turkıye Gençlık Derneğı'ndekı arkadaşlarımı ve Abıdın Dıno'yu, ozellıkle Ankara Palas'ta oturan Suat Dervış Abla'yı gordum ve Reşat Fuat Abı'nin durumunu ondan sordum, selamlarımı ıletmesını rıca ettım Abıdın ıle buluştuğumda, benı yanına alıp yetıştırmesını ısteyen bır mektubu Mehmet AlıAybar'ayazdı vezarfı kapatmadan bana verdı llkışım.TSEKP davasından mahkum arkadaşların komunasına yardımımı vermek ıçın, hapıshane dışında kalan "Merkez Komıtesı" uyesı arkadaşlarıma gıtmektı Abıdın'ın verdığı mektubu gösterdım Onlarderhalbu mektubu yutmamı ıstedıler Sebebını sorunca, Abıdın'ın "Entelıjansservısı ıle ılışkısı olduğunu ve aramıza Ingılız ajanı olan bır "Rum"u soktuğunu ve bu yuzden partıden atıldığını anlattılar Abıdın'ın, ustelık partının yuksek kademelerınde ajan olduğunun ıddıa edılmesı benı bır haylı sarsmıştı Bu yetmıyormuş gıbı bır de, Raşıt'ten naklen, Nâzım'ın dılekçe hıkâyesinıanlatıncavesevınçle, "bel y Nuum Ilikmet, Orhan Kemal'le (sağda) Bursa Cezaevi'nde... kı yakındatahlıye olur" deyınce, suratlar daha fazla asıldı ve aralarından bırı "Eğer Nâzım çıkarsa bıze ekmek kalmaz" demez mı1 Işte o zaman benım, o genç yaştakı dunyam busbutunyıkıldı Zaten Abıdın hakkında söylenenlere cevap veremedığım ıçın kızgındım, şımdı de Nâzım konusunda böyle sozler ışıtınce dayanamadım, partının kodamanlarına "Arkadaşlar bu sözlerınızı hayretle dınledım Bılesınız kı bu memlekette komunıst olmuş ınsanların ve benım çağımdakı gençlerln yuzde doksanı Nâzım'ın şıırlerı sayesınde bu davaya gelmışlerdır Ben şahsen TSKEP'nı Adana'da kuruncaya kadar Şef ık Husnu Değmer'ı tanımıyordum ve ondan ıkı satırbıleokumuşdeğıldım Ama Nâzım'ın şıırlerını ezbere bıhyorum ve onların sayesınde bu davaya geldtm"dıyerekoradanayrıldım ^ 58'de Parıs'e geldığınde, bu adamın elını nasıl sıkıyorsun, dıyeonasıtemetmıştım" Butun yaşamını eylemler ıçınde geçıren Tacı Karan "ölunceye kadar da boyle yaşamayı duşunuyorum Emeklıyım, butun zamanımı devrıme verebılıyorum" dıyor ^ (C Dergı) Abidin Dino... Albert Camus...