Katalog

CUMHURlYETDERGİ LordByron 1810 yılında Avrupa'yı gezmiş, o yılın haziranında Izmir'e gelip Efes'i ziyaret etmiş, Çanakkale Boğazı'nı bir uçtan bir uca yüzmüş, ardından îstanbul'a varmıştı. Emre Aracı Byron'un Nottihghamshire' daki evinde verdiği konseri ve Byron'un müze evini anlatıyor. fahunugerçektenhissedebileceğiniz.tadıni doyum olmayan birortarn. Byron'un özel eş ya, portre, mektup ve kitaplarının muhafazi edildiğibuevde iki gece misafir olarak kala bilmiş olmak ise hakiki bir tarih yolculuğuni çıkmak gibi. Her şeyin camekân arkasınd; tutulduğu, naftalin kokan ruhsuz bir müze den çok, ama çok farklı. Maviplaketlievler... Lord Byron'un evinde EMRE ARACI T hames Irmağı'nın kıyısındaki tarihi parlamento binasınm balı kanadını iş.galedenLordlarkamarasındaözel biryemekdavetindeyiz. Beyazörtiilü masaların üzerindeki gümüş şamdanların aydınlallığıhafifloşbirortamdakadehlerönceKraliee II. Llizabeth'inşerefinc,ardından da Lord Byron'unanısınakaldınlıyor. Ingilizleıin "lıigh table"olarak tanımladıkları s.eref masasmıııenortasındabugünkü Lord Byron, sağında Yıınan biiyükelçisi ve solunda baspsikopos Gregorios otıırmakta. Bu yemek her scne romantik şair Byron'un doğumgününü kutlamakamacıyla Ingiliz Byron derneği tarafından düzenlenen gelenekselleşmiş biretkinlik. Masamızda Prenses Helena Moutaf iyan, yanıbaşında eski lşçi Partisi başkanı Michael Foot. DavetlilerByron'unhayalı ve felsefesi kadarçelişkili vekarmaşık. Smokinlibeyler,tiaralıhanımlarvelordlarkamarasının sirma üniforuıalı garsonlan arasında sanki Marcel Proust'unromanlarındanbirkesit gibi asırlaröneesinde bir geceyiyaşıyoruz.lngiliz seremoni gelenegi dünyada hakikaten pek de esine rastlanmayacak nitelikte. Yemek bitiminde Byron'un eserlerinin çoğunun ilk baskılarını yapan(Andrew Mango'nun Atatiirk biyografisini de basan) Murray yayınevi sahibi John Murray, Byron yazmalan hakkında kısa ama kapsamlı bir konuşma yapıyor. Ardından kendisine ceşitli sorular yöneltiliyor.Olay sadece yenıekli biranmadeğil, bilgi dağarcığımızın geliştirilmesi; Byron efsanesinin ve eserlerinin yaşatılması. Yaklaşık iki yıl sonra Londra'nın King's Cross istasyonunda bir mayıs öğleden sonrası trenimi beklerken bir yandan belleğimden silinmeyen o geceyi düşünüyor öte yandan da DonJuan'ınsararmışyapraklarınıçeviriyordum. Ikı mısra derhal dikkatimi çekiyor: "Eaeh villa on the Bosphorus looks a screen / Newpainted, oraprettyoperascene: Her bir yalı Boğaz'da/yeniboyanmüj.operadekoru havasında (l)on Juan V, 46)". Yayımlandığı aııdan itibaren lngiltere ve Avrupa'da egzotik f'ırtınaları estiren Byron'un bu epik şiirinde böylesine bir Boğaz tasviri bulmak hoşunıa gidıyor; Londra'nın kuzey istasyonunda köş.ede bir cafede o Boğazın büy ülü havasından u/akolsamda. I larry Potter'dan sonra King's Cross yepyeni bir turistik kimliğe bürünrnüş. Zaman zaman Hogwarts Express'in kalktığı o gerçek dışısihirliplatformuarayaninsanlaradarast Müzikolog ve besteci Emre Aracı, 2 Eylül 'de de Cemal Reşit Rey 'de idL. lamak dolayısıyla hiç de şaşırtıcı olmuyor. Sarı tuğladan yapılmış 60 metrelik saat kulesi ile 1851 2 y ıllaı ında inşaedilen bu tarihi istasyonun en efsanevi treni Flying Scotsnıan, Uçan îskoçyalı. Artık Flying Scotsman yok. Benım aradığım GreatNorth Eastern Railvvay Şirketi'nin işlettiği lacivert vagonları ve sık armasıyla Orient Express'i andıran L;dinburgh treni. Öğrencilik yıl larımda pek çokdet'a bindiğim bu trenden bu sefer yarı yolda, Nottingham'da, ayrılmak zorunday ım; çünkü ıstıkametim "Kuzey' in Atinası" değil, Athene kültürünii benimsemişolan Byron'un Southvvell kasabasındaki evi: Burgage Manor. 22Ocak 1788'deLondra'dadünyayagelen George Gordon Byron, çocuklugunu Iskoçya'daannesının himayesindegeçirmiş ve 10 yaşında biiyiik amcasının ölümii üzerine tngıltere'nin en genç baronu olmuştu. Asalet ünvanının yanı sıra amcasından kendisine Nottingham bölgesinde Nevvstead Abbey adında yarı harabe bir dtırumda ve got ik tarzdaınşaedilmisbirmalikânekalmıştı Tarihte VIII. Henrytarafındanaileyeverilenve bir zamanlarrahipleıi barındıran bu hayaletli yarı yıkık bina çocıık Byron'un hayal dünyasının gelişimindeönemliroloynadı. llkönceannesi ile beraber buraya taşınan Byron daha sonra 1 iarrow okuluna yatılı olarak gidince Nevvstead Abbey zorunluolarak kiraya verilip yakınlardaki Burgage Manor kiralandı. Byron bu eve tatillerde düzenli olarak geldi. Trinity College, Cambridge'e yazıldığında Southwell'i ziyaret etmeğedevametti; ilk şiiralbütnü olan Fugitive Pieces'i bu evde yay ıma ha7irladı. Bugiin Burgage Manor Lordlarkamarasındaki o tarihi gecede tanıştığım Ingiliz Byron Derneği başkanı Geoffrey ve eşi Dianora Bond'a ait; içinde yaşanan birmüze ev. Hem sıcak bir aile yuvası, hem de Bjıon'un Sanatçının hatırasına, eserlerine ilgi duyaı bilinçli insanlar. Burgage Manor'ugezerkeı bizim yazarlarımızın, satıat adamlanmızıı senelerdirterkedilmişolanevlerıgeliyorak lıma. Ingiltere'deherhangi bir tarihi mekân daönemli bir şahısyaşamısj ise derhal obina nın eephesine ınavi renkte standart bir plakt asılıyor. Londra sokaklarında dola^ırken > insanlarınhatıralarınıdaevlerininönünde geçerken yad edebiliyorsunu/. Bir topluı ancakgündelikhayatındageçmişinihatırla bilir ve sahip çıkarsa soysuzlasjnıaz. Oysa gt çenlerde 1920'lerdenkalmabirNiijantaijihi ritasınabaklığımzaınanyokedilenoköşkk rihayretveüzüntüyleandım. BirCemal Rı şit Rey' in müzik sesiyle dolup taşan konağ onun hatırası dahi artık yok. Nottingham' ı ziyaretim esnasında (ieofi rey Bond'un inisyatifi üzerine Burgage Mı nor'un giriş salonunda yöre davetlilerine Ö7i bir izahlı konser verme imkânım da oldı Amacımız Byron ile Türkiye arasındaki t< rihselbağlankatılımeılarahatırlatmaktı.D( nemin pek çok Ingiliz aristokratgençadam nın yaptığı gibi, Byron da bütün Avrupa"; kapsayan bir büyük geziye çıkmış; bu çercı vede 1810 y ılının Haziran ayında tstanbul da gelmişti. Türk topraklarına gelişinde i! önce Izmir'e ulaşmış, Ffes'i ziyaret etmi Çanakkale Boğazını bir taraftan diğeriı yüzmüştü. 10 Temmıız günii Ingiliz elçisi S Robert Adair'inkafilesinekatılarakSulte II. Mahmud'unhuzumnaçıkmi!jtı. Byron siyasi tarihte Yuııan hayranı, Tüı düşmanı olarak bilinse de eserlerine derindt bakınea onun Doğu'yadııyduğu ilgi görülı yor; Don Juan veChilde Harold'unpekçc sanatçıyaşarkıngi/emlıkapılarınıaçtıgıd şünüldügünde bu gerçek daha iyi anlas,ılıyı "Osmanlılar bütün hatalarınarağmennefr cdilmemesi gereken insanlardıı"demis.ti B roıı. Onun, Yıınan ihtilalindeki kahraman< ölümüde kendisine romantik bir sonbelirl mek arzusundan kaynaklanmıijtı. (VVillia Borst, Lord Byron's liıst Pilgrımage, Ar hon, 1969,s. 124). Amacımız tabiikiburaı milliyeteilik propagandası yapmak değil.. Byron'a konser... Burgage Manor'daki konserimiz Byron'ı lıuzurunaçıktığıSultanll. Mahmud'unm rasim marsji ileba^ladı. Giuseppe Donize Paşa'mn bestelemişolduğu bu ilk resmi m; şımızböylelikle iki asır sonra Nottingham hire'da Byron'un evinde çalınmi!) oldu. I konserin hazırlıklarını yaparken Giusep Donizettive Byron'unaynısene( I788)do muijolduklannı farketmembeniolduğuk dardinleyicilerideşaşırttı.tkisideNapolyı hayranı idiler.Ömrünün28yılını Istanbul" geçiren Donizetti 'ninhayatı Byron'un^i lerine konu olabilecek nitelikte romantik renkli idi. Boğa/'dakiyalıları tanıbirope dekorunabenzeten Byron nereden bilebil di ki ziyaretinden yirmi yıl sonraOsmanlık raylarından Boğazsulanna Donizetti ve Rc sini operalarından neşeli aryalar aksedece Burgage Manor'un duvarlarında Ma mud'unmarşınınakislerinibırakarakSoul vvell'den ayrıldığımda bu tarihi buluşmarı mutluluğunuduyuyordum. ^