Katalog

Matematık YAZI: BERAT GÜNÇIKAN FOTOĞRAFLAR: UĞDR DEMİR P rof l)r Betül Tanbay, Boğaziçi Üniversitcsı, Matematık Böliimü'ndeöğretınıüyesi,birsenedir de bölüm başkanı Matematiği duygıılan veestetiğiolanbırbilimolaraktanınılayan Prof. 'lanbay'la, rakamlar, çocuklarvematematik korkusu üzerine konuştuk: Neredeyse bütün bir toplum marcnıatiktenkorkarkcnsi/iınatcmatiğesürüklcycn ııeydi? liğıtim. Ncrcdccğitimaldınız? lstanbul'da doğdum, Ankara'da büyıidünı, l'ransa'da ünıversıteye gıttını, Anıerika 'da doktora yaptım, ama beni 1213 yaşında tanıyan arkadaşlarım "Matenıatikçi olacağını biliyorduk" diyorlar. Ben de, matenıatikçi olmak istemediğinızamanı hiç hatırlamıyorum. Herzaman"matematikokuyacağınTdıyordum. tyi de, sizi diğerlerinden ayıran, ınatemafiğeçeken neydi? Lisede bır şey öğrendığimde, "Ama bunuıı sonrası nasıl, ikınci sayfada nc var, bundan sonrası nasıl yapılıyor" dıye heyecanlanırdım, yani bu ilgi birgünde, birdenbire oluşnıadı.Matematiğınınanılmazbırkonu,iııanılmaz bır sihir olduğunu düşünüyorum. Nasıl bir sihir? Matematikteinanılmazbircstetikvar. Ben matematiği, sanat olarak görüyorum. Sanatçılarbuna biraz gülüyor, ama oyle. Estetık, rinsezı ve bellı bır bilgı bırikimi; sanatta da yaratmak için bunlar gerekıyor. Matemarikyararılıyormu? Bu hcp sorulaıı bir sorudur, matematık zaten vardı da, bız mi keşfediyoruz? Yoksa ma tematiği insan mı kuruyor? Beyinle ilgili ilginçbiyolojıkkeşiflervar, belki matematiksel yapının nasıl kurulduğuna itişkin bir şeyler de çıkabilır... Ama bır matenıatikçi için basit bir problemi çözmek de, hiç bılınmeycn bır problemi bulmak da çok büyük bir zevk. Belki de bıılunmıış, yarafılnıış, en a/.ıııdandenenmiş bir problem iizerindeçalışıyorsunuz. Bunun farkına varmak, yaratnıazcvkini kjrmıyor mu? () gelgıt hep var. Ben öğrenciliğinıde kendi kendinıe bir şeyi merak ettım, "Nasıl yapıI ıyor" dıye sordum, hocaın da "Git, şu soruları sor, şu konuları çalış" dedi. (,'alıştıkça bellı sorular sordum, on beş günde bir de ho vap vermek içindir. Kalitesi değişebilir, ama orijinaldir. Şimdı, o proses nasıl çalışıyor? Bana hep sorarlar, fizikçi kimyacı laboratuvarına, tanhçı arşıvlerınegiriyor, peki sizne yapıyorsunuz? Tabii bizde de bir arşiv çalışması var, kcndı konunuzda neleryapılmış, onlara lıâkun olnıanı/ gerekiyor. Sonra küçuk adımlarla ılerlıyorsunuz, yeni sorular sormanın ve yeni bir $ey bulmanın verdıgı zevk manılmazbırşey Buradamatematiğin sanattan büyük bir farkı var. Çok iyı bırkıtap yazarsaııi7 ınsanlar okur ya da bır resim beğenilir, ınsanlar "Ben resimden anlamam ama bu nefis bır şey" diyebılır, yani yarattığınızı,konunuzdananlamayanlarladapaylaşabı 1 ırsıniz. Bizde böyle bır paylaşma zev Prof. Dr. Betül Tanbay, biri 1955 diğeri 1956'da sorulmuş iki problemle uğraşıyor. Pes etmemesinin nedeni, kendi yapabileceğinin en iyisini arama çabası... cama gidiyor, sorulanmı gösteriyordum 1757'de keşfedilmiş sorularla başladım, 1900 başlarına geldim. Sonunda bı r gün hocam "Bu keşfedildi mi bilnuyorum" dedi. Bu sorularımın da60'larda, 70'lerde keşfedıldığını buldum. Böylelikle sız de bir şekildeosüreci tekraryaşıyorgıbıoluyorsıınuz Sonunda biryergeliyorvesizbulunmamış bir şey buluyorsunuz. Yani rakamlarla, denklcmlcrle tarih üzcrindc bir gezinti yapmak gibi bir ;ey bu...l700'lerc gitmek, sonra 1960'lara dönmek... Doktora tezi olsun, araştırrna, makale olsun bütün bunlar, bır matematık sorusuna ce [VI kiyok. Dünyadaaynıkonudaçalışan 3040 kişi varsa onlara anlatıyorsunuzo kadar... Coşkunuzu sınırlamayı mı öğreniyorsunuz? Beniııı için en önemlisi, bir şeyi bulabılmek. Anlatma kısmı ıse çok önenıli bir şey keşfetmedikçe güzel ıy i aferin enteresandevametgıbılerındenbırşeyolııyor. Bukişisel bır sanat, kendinize yapıp zevk aldığınız bır sanat. lnsanayalnızlığıdaöğrctiyorgaliba... l.vct, bır haylıyalnız bır proses. Insanlar çok zanıan yalnızlıktan sıkılıp beraber bırşeyleryapmayı tercihediyorlar. Sonyıllarda çıkan nıakalelere bakuı, çoğu iki yazarlı dır. Dcrs verirken yalnızlığınızdan çıktığınızı hissediyor musunuz? Evet, üstehk ders vermek çok sevdiğim bir şey. 13 scnclik öğretmt'nliğinizdc sizi heyecanlandıran, kendi lutkıııııı/ıı ^ördiiğünüzöğrcncioldu mu? Oldu tabıi, ama ben öğrcncılik ve tııtkıı arasındakı ılışkının değıştığını zannediyonım ya da belki o beniııı yaşla ilgılı bır problemim. Bana, sankı bız daha tutkulu ögrencilerdikgibigeliyor. Bugün biröğrencı çok daha zor şartlarda yetışıyor, çok daha fazla rekabet var. Senede 30 kışi alıyoruz, 56 'sı istediği için matematığe gelıyor. Bir problcm için bir öınür vermek! Sizi n etrafında dolaştığınız problcm var mı? 12 senedır, ıkı problem üzerine çalışıyorum, "Kadison C'on jccture" 1955 'teıı, "KadısonSingerConjecture" ise 1959'dan bu yanaaçık sorular. Problemlerı çözenıedinı ama ufak bir şey getırdinı... Bir süre ara vermiştim sonra geri döndüm, çünkü iki ay evvel Amerika'da bir matematikçi, benim sonucumu kullanarak bır ilerleme yaptı... Vazgeçrniyorsunuzyani.sıkılmıyorsunuz... Piyanodada aynı parça üzerindeyıllarca çalışabilirim, hiç sıkılmam. Nedirbu,mükcnımcliaramak mı? Mükemmelı değıl de, kendi yapabileceğinin en iyisini aramak.Arada sıkılıp ben bu problem ya da sonat üzerine bır daha çalışmayacağımdersiniz, başkaşeylerçalışırsınız, ama bir gün yıne dönersınız, yün örnıek gıbi... Problemi 24 saat yanını/da taşıyor musunuz?