Katalog

CUMHURlYfcTDERGl torluğu'nda 18691923 yılları arasmda yayımlanan 38 kadın dergisı arasında en radikal femınist çizgiyi izlemekle ünlenen Kadınlar Dünyası 'nın okuyuculanna da dergının yazarları tarafından ıletildı. Ancak, kadın okuyucular derginin bu heyecanlı duyurulanna aynı coşku ve heyecanlatepki vermediler. Derginin sürekli yazar kadrosundan Emıne Seher Ali Hanım okuy uculan sert birdilleeleştırenbiryazıyayımladı. Yazı, ilerici ve feminist Müslüman Osmanlı kadınlannı birdenbire harekete geçirdi. Dergiçevresininaktıfisimlerindenbirisiolan ve daha sonra Osmanlı Müdâfaai Hukukı Nisvân Cemıyeti 'ne de katılan Bedrâ Osman hanım, birazdadergı yöneticilerinin teşvik ve ısrany la, Dersaâdet Telefon Anonim Şirketi Osmâniyesi'nin ilanına başvurmay ı kabul ederek, ilk adımı attı. Bedrâ Osmân hanım kendısınemüstakbel iş arkadaşları bulmakta pek gecıkmedi. Kendisi gibi Telefon Şirketi'nde çalışmak isteyendörtkadınlabirlikte,ılana toplu olarak başvuruda bulunmaya karar verdiler. Ancak, Telefon Şirketi 'nin Galata'daki binasında Bedrâ Osmân ve arkadaşlannı karşılayan Ermenı asıllı tercüman Sürenyân Efendi, kendisıne verilen başvuru dilekçelerını almak ve ışleme koymak ıstemedı. Bedrâ Osmân ve arkadaşları direnince, bu göreve kabul edilmek için Fransızca ve Rumcadillerınden en azbırıni iyı konuşmaları gerektığinı öne sürdü. Ancak, Bedrâ Osmân ve beraberındeki dil bilmeyen arkadaşları, bütün bu olumsuzluklara rağmen, biray sonra lngiltere'den gelecek olan müfettişlerın yapacağı değerlendırmeye katılabilmek amacıyla baş vurularını şirket yönetımıne verdiler. Müslüman kadın da çalışabilir... Kadınlar Dünyası dergısinın bu olaya tepkisi, haklı olarak, gayet sert oldu. Dergıyegöre,çalışacakkişilennımparatorluğun resmi dilı olan Türkçe yerıne Fransızca ve Rumca konuşmak zorunda olması, Sürenyan Efendi gibi kişilerinterbiyesizliğinden çok daha önemlıydi... Dergi vazgeçmiyor, eleştirilerini sürdürüyordu. Sonunda hem çokuluslu bir kuruluş olan Istanbul Telefon Şirketi, hem de Osmanlı hükümetininPostaveTelgrafve Telefon Nezâreti yazıdan hisselerıne düşen payı almışolmalılarkihemen harekete geçtiler. Telefon Şirketı'ninbırtemsilcisi dergiyi ziyaret etmiş ve gerilimi azaltmayı kısmen de olsa başarmıştı. Nezaret ve Telefon Şirketi yönetimi arasında hızlı bir yazışmatrafiği yaşanmıştı. Şirket kendisine yapılacak olan her türlü başvuruyu özenle incelemeye hazır olduğunu Nezaret aracılığıyla Osmanlı kamuoyuna bıldiriyordu. Dahası, yapılan yazışmalar sonucunda henüz nasıl bir işlem yürütüleceği kesinleşmemişolmaklabirlikte, Müslüman Osmanlı kadınlarının da Istanbul Telefon Şirketi bünyesinde çahştırılacağı müjdesi de verilmekteydi. Istanbul Telefon Şirketi'nin kuruluşunu takip eden aylarda propaganda amacıyla yayımlanmış olduğu anlaşılan Telefon Kıtabı 'ndan yola çıkarak, telefon memurelerininçalışmakoşullannıayrıntılarıyla özetleyelim: "Telefon muhabere memuresi, ya da Fransızca adıyla operatrice olarak anılan telefon memureleriningöre tlk Müslüman suntral memureleri: Oturanlar (sağdan itibaren) Bedia Şekib (Muvahhit), tngiliz şirket temsilcisi, Ayje Bedrâ Osmaıı, Nezihe Mustafa. Ayaktakiler (sağdan itibaren) Hamiyet Derviş, Mediha, Vefıka Mustafa, Seniha Hikmet Alo, nıatmazel, 123 lütfen Osmanlı, Graham Bell'in icadından üç yıl sonra telefonu kullandı. Ilk santral 1909'da kuruldu. Santral memureleri için gazetelere ilan veren çokuluslu şirket Müslüman kadınlar da başvurunca, Fransızca ya da Rumca bilgisini şart koştu. Kadınlar Dünyası mücadele başlattı. Kazanan, aralannda Bedia Muvahhit'in de yer aldığı kadınlar oldu. Tarih ve Toplum Dergisi'nde üç bölüm halinde yer alacak olan Yavuz Selim Karakışla'ın çalışmasını özetle yayımlıyoruz.. smanlı toplumunda aile bağlarının çok kuvvetli olması nedeniyle, kadınlarevlerinin dışında çalışmak zorunda kalmadandayaşamlarınısürdürebiliyordu. Ev ışleri, evde aile mensuplarının tüketimine yönelık küçük üretim, çocuk bakımı vb. işlerle meşgul olan Müslüman Osmanlı kadınları, erkeklerinin de yardımıy la dış dünya ile temas etmeksizin yaşıyordu. Pek çok kadın için asıl sorun, çalışmak ya da çalışmamak tercihinden daha ziyade, çalışabilecek bir iş bulabilmek sorunuydu. Dersaâdet Telefon Anonim Şirketi Osmâniyesi 'nin 1913 yılının bahar aylarında Istanbul 'da yay ımlanan gündelik gazetelere verdiği ilanlar bu yüzden büyük önem taşıyordu. Şirket ilanlarla, santrallarında görevlendirilmek üzere kadın memureleraramaktaolduğunu Istanbul halkınaduyuruyordu. Buduyuru, daha sonra Osmanlı Müdâfaai Hukukı NisvânCemiyeti'nin yayın organı haline gelen ve Osmanlı Impara