Katalog

29 TEMMUZ 2001. SAYI 801 11 Kentin hızla yeniden inşa edildiği söyleniyor oysa... Kent inşa edilir. Ama kuşatmayı yaşay anlann bıraktıkları yerden hayatlarına devam etmeleri çok zor. Miloşeviç'in para karşılığı Lahey'egönderilişininasıl karşıladınız? "Nihayet iyi bir haber" dedim. Nasıl gönderildiği hiç önemli değil. Katillerin hepsini göndermek lazım. Savaşı yaşayan milletlerin hiçbiri Hırvatlar, Bosnalılar ve Sırplar kendi savaş suçlularını yargılayacak güçte değil. Nürnberg mahkemesi gibi ancak dışardan yapılabilir bu. Burada önemli olan verilecek kararlarve belli şahsiyetlerin yargı lanması deği I, bir zihniyetin yargı lanması ve içindengeçilensüreç. lnsanların"denazisayonu" (nazizihniyetinden arındırılmaları) açısından çok önemli bu. Son on yılda Hırvatlar, Bosnalılar ve Sırplar arasında çok insan Nazileşti. Bu zihniyetin normal olmadığını göstermek lazım onlara. Gençler bunu anlıyor ve çok olumlu karşılıyor. Anlamayanlaronyılboşuncadışdünyayakapalı Miloseviç televizyonlarının dezenformasyonuyla bebu böylesine kanlı bir sınır. Gelecekte ne olur bilmem ama hiç olmazsa"bu savaş" bitti. tkinci Dünya Savaşı'ndan sonra elli yıllık bir barış yaşadık. Umarım bundan sonra daönümüzdeikincibirelliyıllıkbirbanşdönemiolur. Biri bebek, diğeri 6 yaşında küçü k çocu klarınız var. Onlar barışı yaşayabilccek mi? Zagreb, Belgrad, Saraybosna'da üç evim var benim. Benim duygusal memleketim bu şehirler. Çocuklanmızın da kendi dil imizi konuşması ve bu yörede büyümesini istedik önce. Bizlerden olsunlar istedik. Kızım için Belgrad'ayerleşmeyidüşündük. Ancak son dakikadabunun komplike bir karar olduğunu gördük. Çocuklann kaderine karar vermek çok zor. Sonuçta Belgrad 'a taşımayacesaret edemedik onlan ve Paris'tekaldık. Kızım şimdi bir Fransız okuluna başladı, Fransızca konuşuyor ve Fransız olacak. "Duygusal mcmleketinizdeki" evlerinizi kapatmadtğımza göre opsiyonlarınızı açık tutuyorsunuz... Kendim için. 70 yaşına geldiğimde Fransızca konuşa proje var ki. Onlardan biri bu. Türk sineması profesyonel besteci kullanacak kadar büyük değil henüz. Besteci kullanmayaalışıkdeğiller. Kendiniz film çekmeyi düşünüyordunuz. Hâlâ var mıo proje? Hâlâdüşünüyorum.50'yegelincetemposuyavaşlıyor insanın. Arkadaşlarınızın işleri giriyoraraya. Dostluklar çok kıymetli bu yaşta. "Hayır" diyemiyorum. En son bir arkadaşımbuzpateniyapankızıiçinüçdakikalıkbirmüzikistedi. Yaptım. Mustafa(Oğuz)aradısonrabirreklam filmi müziği için. On yıldır reklam müziği yapmadığım halde kabul ettim. Polonyalı birarkadaşım genebenden özel bir plak istedi. Onu da kırmadım. Hiç pişman değilim.Bizimkültürdedostlukçokönemli. Neden? Bizdezamanınanlamı farklı. Dostluk zaman ayırabilmekdemek.Zamankaybedebiliyoruzbiz. Film projeniz ne aşamada? O filmi çekeceğim. "Balkan Düğünleri ve Cenazelerinden Masallar" olacak adı. Düğüncenaze müziği yapan birmüzisyeni anlatmak istiyorum. Birlikteplakyaptığım bir müzisyen. Plağı yaparken filmi de çekeceğim. O müziklerinardındainanılmazhikâyelervarçünkü.Önemli tüm hikâyeler düğün vecenazelerdengeliyoraslında. Orkcstranızın adı da "Düğün ve Cenazc". Neden bu "düğün, cenaze" saplantısı? Yaşamımızın en önemli anlan düğün ve cenazeçünkü. Hayat düğün ve cenaze arasında geçiyor. Yirmi yıl önce Çingenelerle çalmaya başladığımda fark ettim bunu. Hem düğün hem cenazede çalıyor Çingeneler. Her ikisi için repertuvarları var. Ölen şahsın en sevdiği müzik oynak bir dansparçası ise cenazede onu daçalabiliyorlar. Birbirindengüzel öykülerçıkıyorkarşınıza. Romanyasınırından bir Çingene bana Yılbaşını Viyana'da geçiren genç bir Çingeneyeait, inanılmazbir hikâyeanlattı. 2000'i 2001 'e bağlayan 31 Aralık gecesi havai fişek atıyorçocuk. Irkçı bir Avusturyalı buna bozulup, oğlanı bıçaklıyor. Cenazesini köyüne getiriyorlar. Evlenmek üzere olduğu için düğün gibi bir cenaze yapıyorlar. Nişanlısı düğüne gider gibi gelinliği ile evinden alınıyor. Oğlan damat elbiseleriyle gömülüyor. Aile yollarda kafalarını duvarlara çarpa çarpa izliyorcenazeyi... Çingenelcri böylesine farklı kılan ne? Özgürlük. Şemaların dışındayaşıyorlar. Geleneklere bağhlarama farklı kültürler içinde barınmakzorunda kaldıkları için dini saplantıları yok. Maddiyata olan bağları bizden farklı... '92'de siz Bosna'nın patlayacağını hissetmiştiniz. "Saraybosna'da o zaman bir dağ evindeyaşıyordum" diye anlatıyorsunuz bunu: "Alışvcriş için kente her inişimde ortamın gerildiğini görüyordum. Müslümanlar bereler, Sırplar mitralyetle gezmeye başlamıştı...." Evet. Ikinci Dünya Savaşı'nın direniş filmlerini andıran birsetgibiydiSaraybosna. Filmlerdegördüklerikarakterler gibi giyinmeye başlamıştı insanlar. Başka türlüsünü görmedikleri vebilmedikleri için. Saraybosna'ya hiç döndünüz mü? Birkaç ay önce ilk kez bir konser verdim Saraybosna'da. Bu benim için savaşın bittiğini anlatan işaret oldu. Bu savaş bitti. Çünkü, benim müziğim Sırp askeri müziğinden etkilenen bir müzik. İnsanlar ilk kezbu müziği ideolojik anlamlar yüklemeden müzik gibi dinlediler. Saraybosna'da doğmuşsunuz. Kökleriniz orada. Nelerhissettiniz? Kentin yıkımını görmek çok hazindi benim için. Belgrad da yıkıma uğradı gerçi. Ama iki şehrin yıkımı farklı. NATObombardımanının tahribatını organizmayı ayakta tutabilmek için yapılan "gerekli birameliyaf'gibi görebilirsiniz. Saraybosna'nıntahribatı başka. Küçük silahların iziyle oyulmuş tüm duvarlar. Kanncalaryemiş evleri sanki... Ruhlarıda Yakın bir müzisyen arkadaşım öldü kısa süre önce. O da Saraybosnalıydı. Cenazesinegittim. Dörtyıllık savaş sırasında hayatta kalmayı başaranlann da ömürleri kısa bundan böy le bence. Saraybosna kuşatması onlan içerden öldürmüş çünkü. Orada bunu hissettim. Goran Bregoviç, htanbul'a dördüncü gelifinde küresellik veyerettiktenyana tercihiniyerelliktenyana ifade ettL. yinleriyıkanmışeskikuşaklar... ^ AB ile işbirliği, hukuk devleti ve ekonomik istikrann garantisi olabilir mi bölgede? Tarihe baktığımızda Avrupalı büyük güçlerin iyi niyetine inanmamızzor. Balkanlar, onlar için çıkar, sömürgecilik ve güç siyasetin aracı olmuş hep. Ama bu kez inanmak zorundayız. Bölgeye ilk defa istikrar kazandırmak istediklerine inanmak zorundayız. Ekonomik standardı Batı'ya yaklaştırmak için gayret göstermemiz gerekiyor. Bölgede barışın karşısına çıkan en büyük engel fakirlik çünkü. Üniversitcdc sosyoloji ve felsefc okumuşsunuz. Balkanlar niye Avrupa'nın en lanetli köşesi? Çünkü bu bir sınırbölgesi.Osmanhlmparatorluğudöneminde 500 yıl boyunca Katolik, Ortodoks ve Müslüman kültürler arasındaki tek ve doğrudan sının oluşturmuş. Bu nedenle, dünyanın en trajik bölgelerinden biri. Kültürler arası çatışma kolay çözülmez. Çünkü bu irrasyonel birproblem. lrrasyonel bir problem olduğu için de, mam. Yaşlılığımdakendi dilimi konuşmak ve bu kentlerden birine yerleşebilmeyi arzuluyorum. Yeniden başlasanız hayatımzda ncyi değiştirirdiniz? Rock in Roll'le çok vakit kaybettim. Savaş on yıl önce başlamış olsaydı, bugün yaptığım müzik türünü daha önce keşfetmiş olacaktım. ö z kültürüme olan özgüveni çok daha önceden kazanacaktım. "Bijelo Dugme" (Bcyaz Düğmc) orkestrSsı döneminizden son ediyorsunuz. Eski rock orkestranızın adı. "Düğme" Türkçe kökenli bir sözcük. Niçin düğme? O zaman çünkü şöyle bir şarkım vardı: "Birbeyaz düğme olup sana yakın olsaydım, beni hep koynunda hissederdin.. .Bluzunu kapatıp kalırdım orda...." Orkestraya isminiverenböylebirşarkıydı.Butipsaklanmapozisyonlannı genelde çok severim... Bu mahcubiyetin arkasında ne var? Bir kadınolarak bunu bilirsiniz. Işıklan söndüren erkekler vardır. Bazı erkekler hepsini birden yakar. Ben ışıklan söndüren erkeklerdenım...^ ,