Katalog

11ŞUBAT2001.SAYI777 1880 yazı Aivazovsky'nin cn mutlu yıhydı, 171 lazıran 'da doğum gününü bir resim galcrisi açarak kutladı, bu Rusya taşrasında açılan ilk özel sanat galcrisiydi. Bir yıl sonra yaşamı boyunca resimlcrindc kullandığı birkonu olan Yunan bağımsızlık savası hakkında daha fazla bilgi toplamak amacıyla Izmır vc Yunanistan'a gitti. Biyografısini yazan Karatygin'c şöyle diyccekti: "Kalbimin Rusya'ya ve onun geçmişine, bugunüne vc gclcccğınc yakın olması kadarantik veeskigecmiştcki zamanlanyla Yunanistan'a büyük bir scvgi duyuyorum. Bu kahramanlar ülkcsi çocukluk dönemımdcn bcri bcllcğimi dcrindcn ctki lcdi." Julia Greaves'in 1890'da ölümünden sonra, Aivazovsky bir kez daha evlendi. O altmış dokuz yaşındaydı, kansı Anna Nikilichna Sarkizova ise kcndisindcn 39 yaş küçüktü. Kansı, sonrakı y ı llarda, Nazi saldınsısonucuSımfcropol'ataşındı, 1944 'tc yoksulluk içindc öldü. 18801888 yıllan arasında yedisi St. Petersburg'da, en az 34 kişiscl scrgi açan Aivazovsky, 1887'de de 50. sanat yılı nedcniylcjubilcscrgisiaçtı. Buserginedeniyle akadcmi başkanından ü/.crinc portrcsi basılrruş özel bir altın madalya ilc Akadcmi Onursal Üyesi paycsi aldı... 1892'de en uzun yolculuğunu yaparak Amcnka'ya gjtti, ancak iki ay sonra o ve eşi yorgımluk ncdcniylc St. Petersburg'a dönme kararı aldılar. Son yıllarının cn büyük savaşınt Kınm lımanının Fcodosiya'ya yapılması için verdı, oysa lıman ıçin en uygun yer Sivastopol'du... Ama kazanan ressam olmuştu... 1897'de hem sekseninci yaşını hem de sanatta 60. yılını kutlayan Aivazovsky, ilcri yaşma rağmcn tutku vc düzcnlc çalıştı, Fırçasıruhepbirvirtuözgibikullanacaktı. Aivazovsky, son sergisini 1900martında St.Petersburg'daaçtı. 18Nisan'daFeodosiya'daki cvinin atölyesindc, bir Türk gemisinin patlaması uzcrinc bir rcsmc başladı, bir gun sonra da ani bir bcyin kanamasıy la şövalcsinin başında öldü. Ölümü 83 yaşına rağmcn şok ctkisi yarattı, yerel yönetim, cenazcalayı içinsanatçımnevindenmezarlığagidcn yolu halılarla donattı, bölge garnizonu ona tüm askcri onurlan vcrdi, ancak • Aivazovsky sivil olduğiı için buna hakkı olmadığına karar verilmesi garnizonu sonra dan sıkıntıya düşürdü, ancak onurlar y inc degcrialınmadı. Aivazovsky, Saint Sarkis* Ermeni Kiliscsi'nin küçük bahçesine gömüldü... Aivazovsky'nin csin kaynağı doğaydı ve kendisini doğayı gözlcycrck cğitmışti, tekniği vc sanatsal kişiliği fazlasıyla kendinc özgüydüve 19.yüzyılaaitti.Onuniçinresim bir keşif, firça ve tuvallc doğanın sürckli dcğişcn hallerini kaydctmc yöntemi değildi, daha çok bir anımsama, kafasında varolan rcsimlen tuvaldc canlandırma yöntemiydı. 1842'dc Paris'te açtığı sergide haUcbazı ışıklaryadayanan lambalarolup olmadığını görmek için tuvallerin arkasına bakmışü. Aivazovsky, hayatı boyunca altı bin rcsim yapüğını ıfadc ctmışti, y inc de bu sayıyı verirkenyalnızca büyük resimlerini söylediği biliniyordu, halbuki sayısız küçük çalışma ve bazı minyatürler de rcsimlcmiş, bunlann çoğunu hediye etmişti, 1888'de 50. sanat yılını kutlarken verdiği yemckte 150 konuğunun hepsine birer resım hediye etmişti...^ Se»^ytebirtkteyayımlanankitabınadı:Denizler, Şehirter ve Düşter K/an Aivazovsky'nin Resimleri. Yazantar Giarmi Caffiero/ h/an Samarine. Iş Bankası Yaymlan 19 PAZARIN PENCERESİNDEN Hasta sırlannın açıklanması SELÇUK EREZ B abam hekimdi. Ameliyat yapacağı bir hasta, "Dr. Falanca'dan rahatsız olduğunuzu duydum; acaba ameliyatımı yapabilir misiniz?" diye sorduğunda aslında önemsiz olan rahatsızlığını tedavi etmekte olan Dr. Falanca'ya "hasta sırlannı, üçüncü kişilere aktardığından" bir daha selam dahi vermemişti. Babam bu meslekdaşının tıbbi etikle bağdaşmayan tutumunu, "Asıl amacı, az çok tanınan bir hekimi kendisinin tedavi ettiğini yayıp kişisel propagandasını yapmaktır!" diye açıklamış ve o kimseyi çok ayıplamıştı. Gazetelerimizde hastalann, hekimlere yönelik teşekkür yazılan sıkça yayınlanır. Siz hiç ruh hastahklan hekımlerine teşekkür edildiğine şahit oldunuz mu?, " "Depresyonumu gideren Doçent Mahmut'a" ya da "alkol alışkanlığımı düzetten", "cinsel birleşmeden korkmamı sağıltan Prof. Recep'e minnetlerimi" gibi sözlerin yer aldığı bir hasta teşekkürüne rastladınız mı? Her türiü hastalıkla ilgili gazete teşekkürünü okuduğumuz halde akıl hastahklan ile ilgili bir teşekküre rastlanmamasının ana nedeni, özellikle bu tür hastalığı olanlann haklı olarakhastalıklannın kamuoyuna açıklanmamasını istemeleridir. Aslında herhangi bir beylik bedensel aksamadan farksız olan ruh ve akıl hastahklan, bugün bile toplumda bunlardan rahatsız olan insanlara güveni sarsıcı, onlardan uzaklaşılmasına yol açıcı bir tutuma neden olmaktadır. lyi bilinen bir psikiyatri uzmanının geçenlerde, tedavi ettiği özellikle tanınrrnş hastalannı, yazdığı bir kitapta isim belirterek açıklaması, bu nedenle oldukça yadırganmıştır. Bu kitapta, tanınmış bir aktörümüzün alkolik olması, bir oryantal dansözü intihar girişimlennde kendisinin tedavi ettiği, bir sinema sanatçımızın, pop sanatçılanmızdan birkaçının depresyonlannın, kilo kaybı için aldıkları ilaçlann yol açtıklan durumların aynntılan açıklanmaktadır. Hekimlerin diplomalannı aldıklan zaman ettikleri yeminde de yer alan "hasta sırlannın açıklanmaması"nın gerekliliği, sadece hastanın sağlığında değil hastanın ölümü halinde bile geçeriidir: Türkiye'de yürürlükte olan "Hekimlik Meslek Etiği Kurallan"nın 9. maddesi bu konuya açıkhk getirmiştir: "Hekim, hastasından mesleğini uygularken öğrendiği sırlan açıklayamaz. Hastanın ölmesi ya da hekimle ilişkisinin sona ermesi, hekimin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz." Dahası da var Bu konuda sır saklama o derece önemlidir ki, "hekim, tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye çağnldığında olayın meslek sım olduğunu ileri sürerek bu görevlerinden çekilebilir." Bu kitapta hasta olan ya da olmayan kişilerle ilgili sırlann açıklanması yazann hekim diploması edindiği tarihten öncesini de kapsamaktadır: Mesela, adı belirtilmiş bir kütüphanenin ismi verilen memurelerinden birinin, kocasının multipl sklerozlu ve iktidarsız olduğunu ve bu nedenle kendisiyle yani kitabın yazan olan hekimle "beraber"liğinin gerçekleştiği açıklanmıştır. Hekimlerin hastalannın sırlannı saklamak zorunlulukları dışında, bir yurttaşın özel yaşamının gizliliğine saygının da geçerli olduğunu, bunun Medeni Kanun'un 24. maddesinde ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda da korunmuş olduğunu unutmamahyız. * Bir hekim, hastalanndan bazılanna ait sırlan açıklarsa, sosyal ilişkisi bulunmuş, selamlaşmış olduğu bazı kimselerle ilgili özel bilgilerı de krtabında yansrtırsa ne olur? Bu tür davranışlar niçin tüzüklerle, yasalaıia ve etik kurallaria yasaklanmıştır? Her şeyden önce sırlannın eninde sonunda açığa çıkacağını düşünen hastalann, bunlan hekimlere söylemekten çekinecekleri, böylece hekimlerin, o hastalann özellikle m ruhsal sorunlannı çözmelerinin güçleşeceği veya imkânsızlaşacağı yüzyıllarca önce kavranmıştır da ondan! "Adı Aylin" kitabının yazannın, Amerika'da yaşayan bir kimsenin cinsel sıkıntılarından bahsaçtığından bunlar bizzat o kimse tarafından anlatılmış olduğu halde tazminat ödemeye mahkum olduğu bilınmektedir. Hasta sırlanna ve özel yaşamın gizliliğine saygı, önemli bir insan haklan sorunudur. Bu konuyu ister hasta olalım, ister hekim olalım iyice bilmemiz ve üzerinde durmamız, tıpkı ırk, dil, din farkı gözetilmesine, vatandaşlar arasında herhangi bir şekilde ayınm yapılmasına, kadınlann ve çocuklann dövülmesine karşı çıkmamız kadar şarttır. Yurdumuzda gerçek bir demokrasinin ve insan haklanna saygının yürürlüğe girmesini istiyorsak bu konuda vurdumduymaz olamayız: Sadece hekimlerimiz değil tüm yurttaşlanmızın hekimhasta ilişkilerini düzenleyen yasa ve kurallan oğrenmeleri gerekmektedir. ^