Katalog

CUMHURİYBTDERGİ «• 1. sayfanın devamı yapılanma bizdik. Sivil topluma aıt tarih araştırmaları, tarih yayınlan ile bir etkınlıkler odağı ürettik. Bu odağın ana özell iği Türkiye'de çağdaş bir tarih bilincininyaygınlaştırılmasıydı. EJu anlamda, onyılda bır haylı yol aldığımızı söyleyebılirım. Tarih bilinci üzerindcki örtii de kaldırılabüdimi? Türkiye'ninkendi ulus devletinı kurma süreci.anlaşılabilirnedenlerlebüyükölçüde milliyetçi yaklaşımın tarihe damgasını vurmasını da birlikte getirmişti. Ü stel ik bu etkileme en anlaşılabilecek dönemlerde, 1910'larda, 1920'lerde değil, adına Milliyetçi Cephe dediğimiz cephe hükümetlerı ve 12 Eylül sonrasında yaşanmıştı. Türklslam sentezi diye tanıdığımız anlayış, tarihe bakış açısını belirlerhale gelmişti. Tanh Vakfı öncelikle, bilime dayanan, şoven olmayan, farklıhklarıanlayanvebufarklılıklarlabirI ıkte yaşama kültürünü geliştiren bır tarihçiIıkmümkündürdediveörneklerınıverdı. Amaçlananlar arasında, tarihi politikanın ağırlığından kurtarmak da vardı sanırım... Tabii. Türkiye'de, 1991 öncesinde, tarihçilığin bazı kesımleri hayli güdüktü. Tarihçilik politıktarihçılıkolarakanlaşılıyordu. Tarih Vakfı bir anlamda, buna tepkı olarak konunun ekonomık, sosyal ve külrürel yanlarını ele aldı. Tarih Vakfı, gündelik yaşam tarihçilıği, kültür tarihçiliği, iktisat tarihçiliğı, toplumsal tarih dediğimiz alanlardatarihçıliğe yeniiçerikgetirdi. Si/.in "anlaşılır nedenler" dediğiniz koııular, yani milliyetçi yüklemeler ve Tiirkİslam sentezi yaklaşımları, vakıf kurulduğunda da vardı. Bu si/i nasıl riske etti ya da nasıl tepkiler aldınız? Çokönemlibirsoru. Birde 1990'dansonra Kafkaslar ve Orta Asya'da Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle, Türkiye'de, Türklüğün Orta Asyakökenlerineözel bir önemverildiğini anımsarsak, Tarih Vakfı'nın yaptığı tarihçilik, toplumun bir kesiminin, özellikle, bu tarihçiliğe alışamayan tslamcıTürkçü aydınlann tepkisini çekecekti. Bunun somut örnekleri de var, örneğin tstanbul sergimizi hazırlarken "Niçin sergi Istanbul'un 1453 öncesi tarihini kapsıyor" diye, o tarihteki lstanbul Belediyesi'nden, Kültür Bakanlığı'ndan müdahale denemeleri oldu. Bizans korkulan nıı canlandı? Evet, Türkiye'de bu kadar çok dinsel, etnik, kültürel grup varken Tarih Vakfı niçin bunların varlığını ve bunlann önemini dile getiriyor,denildi.Bubirbölücülüktutumunadönüşebilirmi,çekincesioldu. Ama çahşmalanmız gösterdi ki; bu tür çeşitlilik içinde bır arada yaşama kültürü aslında yeni, yapay bır kültür değil. Anadolu tla her uy garlık, varlığını birlikte yaşama kültüriine borçlu. Böylelikle, hâkim tarih anlayışının bizi ezmesi, etkisizleştirmesi mümkün olmadı. Tam tersine Tarih Vakfı' nın temsil ett ığı anlayış, demokratikleşmenin ve Avrupa ıle bütünleşmenin de etkisiyle, marjinal bır konumdangitgidedalıaetkinbirkonumageçtı. Geçmişimize, resmi tarih ve kahramanlarla bakışımızın bizczararı ncydi? Kendi dedesinin, büyük dedesınin, hatta babasının annesinın yaşam koşullan ve top Tarih kitaplanmıza hep kuşkuyla baktık, 10 yıl önce kurulan Tarih Vakfı, bu kuşkulanmızın hiç de yersiz olmadığını kanıtladı. Resmi tarih, kahramanlıklar üzerine kuruluydu ve içinde biz, bizim yakınlanmız, öteki, ötekinin yakınlan yoktu. Vakıf Genel Sekreteri Orhan Silier, bizi ve ötekilerini harmanlayan tarih anlayışını anlatıyor... lumsal, ekonomik, kültürel kökenlerı konusunda çok az bilgi sahibi olan, hatta hiç bilgisi olmayan bir gençliğin kafasına ezberle, zorla,birdöneminabartılmış,kahramanlık, büyüklük, dünyayı yönetme hatıralarının sokulmaya çalışılması, gençlerin, genellıkle tepki gösterdikleri, kof, kendi kendine övgüye dayanan bir kimlik yaklaşımına yol açıyordu. Örneğin, 1995 'te, 26 ülkede yürütü