Katalog

İK TEMMUZ I9W. SAYI 695 mıyordu.lngitizakademikçevrelerihcmen ilgilendiler. Artı,planlamadakiyabancıuzmaıılar ilgileıımeye başladı. Daha sonra Türkiye'de üniversitelerin kendi çalışanına, sosyal bilimcilere olan tavrıdeğişri... Butamamenınsanlarlailgilibırşey. Müspetbilimcilerdahaçokilgilenmeye başladı sosyal bilimcilerle. Çünkü bizaynıfakültedeydik. Beraberycmek yerdik, teorik fizik anlamam ama karşımdakinin ne söyleyip söylemediğini biryerdeçıkarabilirim. Birdc talebe mezun olmaya başladı. Talebeler inanılmaz bir hevesle bu tertip meselelere yani, olgulan bir hipotczlc gözlcmlcy ip ona uyup uymadıklanhakkındabazıtefsirlergetirmeyeyöneldiler. Bunuyalnız sosyal bilimciler yapsa belki daha kısıtlı olurdu. Halbuki bu birdenplancılarayöneldi. Plancıların içinde inşaat mühcndisi dc vardı, iktisatçı da. Iktisat o zamanlarda çok önemli olmaya başlamıştı. Bendebölümbaşkanıydimveçokiyiçalışıyordum. Bu böyle giderken 1971 darbesi geldi. ODTÜ'nün sisteminde çok fırtınalar esti. Anlayışlı, müspetbilimleredönük insahların etkisi azaldı. Onun faturası sosyal bilimlerc çiktı. Inanılma7 bir şcy, dcrsimc kasetler koymak, olmadık insanları provokasyon için soru sormaya yöneltmek... Ve ilk iş olarak rcktörlcr, dckanlar, böl üm başkanlar değiştirildi. Herkesin kafasına uygun bölüm başkanlan geldi. Hayat çok kötü olmaya başladı.ODTÜ'de. Pekı,benımkabahatimnerde? Tam Ereğli referans olmaya başladı, tam bölüm yerine oturdu, tam talebeler olgunlaşmaya başladı derken bu bazı insanları rahatsız etti. Tabii Türkiye'nin ciddi konjonktürcl problemleri vardı ama üniversiteye dokunmayabilirdi ya da üniversitede heryere dokunabilirdi. Hayır, sosyal bilimlereçıktı faturası. O zamana kadar kazanılmış bir emeklilik hakkım vardı. Bu memlekette ben bari şu hakkimı koruyayım dedim. Çünkü hiçbir zaman hiçbir hak tanınmıyordu. Ben Londan School of Economics'e (LSE) gittim. tnanılmaz bir şekilde talebe yetiştirdim, buradaki talebelerim kadar. Arkasından Norveç 'e gittim. O da ayn mcscle y a, dışan çıkmama mâni oldular, pasaport vermediler, garip garip hadiseler... Ama ben dışanya çıktım ve bir sürü şey yaptım oralarda da. 1980'ler geldi. 1980'ler darbesi de sosyal bilimcüeri aynı şekilde etkiledi. Tabii tabıi, her zaman heryerde. Ben 73'te ODTÜ'yübıraktım. Benden sonra çok insanıattılar. Bastanberibuişin büyük ceremesini Boran'larçekti,Niyazi Berkes'lerçckti. Ama ondan sonraki kuşakta en çok tartaklananlardan birisi de ben oldum. Ondan sonra ODTÜ, Siyasal çok silkelcndi. Şimdi ben kendimianlatıyorum,amapekçokkişibunu yaşadı. Marmara Üniversitesi teşekkül ctti. Orayagirdik 1980'lerde... l9X9'dabölümü feshetmeye gittiler. Temel i nde y atan h ı kâye yine aynı. Sosyalbilimci olınak, siyasetin günlükdeğişmelerincsondcrccehassasbir konumdaolmakdemektir. Bazeniyi.bazen çok kötü şeyleroluyor. lyı şeylerçok az oluyor. Sosyal bilimciolmakbenimölçütümdc, hertürlükötülemeye.hayatınızızorlamaya, sizi hakikaten alaşağı etmcye hazır çcvrede bulıınmani7demektir. Diğertaraftanbakıyorsunuzbugünlerdc birçok insan tclevi/.vona çıktığı zaman kendini sosyolog olarak taııımlıyor. Sosyoloji ve sanal sosyoloj» modası başladı. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Şimdi burada Behıcc I lanım'ı anmak ıstiyorum. Sosyoloji hocasıydı. Çok iyi anlatırdı hcrşeyı, herşeyi dü/gün birçerçevcye koyardı "Hakın"derdı "Sosyal hadisclcröyle birşcydirki hcrkeseksperolduğunuzanncdcr. Kimc gidcrsenı/ gidin, yemcktc yanı nızdaoturanherhangibirtüccardan, polise gittığinızdeki komiscr beye kadarherkes,butoplum diycbaşlar. Her şey i anlar, artı çözer". Biz başka türlüyapıyoruz.hipotezkoyuyoruz, veri topluyoruz, vcrileri tahlil ediyoruz. Çok sıkıldığım şeylerden biri de bir köşe yazarı bilim diyor da başka bir şey demiyor. Kendi dünya görüşüne göre olanları yazıyor. Kendi dünya görüşünde olanlann kitaplarına referans veriyor, kendi dünya görüşünde olmayanlann kitaplanna referansını vermiyor. Sanki kendisinin fikriymiş gibi yazıyor. Okuyucuya bir yere daha bakma şansını tanımıyor. Niye sosyoloji birden bu kadar popüleroldu? Çünkü hadiselerin etkileşcrek nereye varacağını görmek, çok büyük kudret, bilgi kudreti. Şimdi elegeçirilmek isteniyor. Eğer doğru tahlil yaparsanız bu elinize geçer. Doğru tahlilden kastettiğimi söyleyeyim, hadiselenn kendisinin bir gidiş istikameti vardır. Sanayileşmiş toplum yönüne giden hadiselerle ilişkiniz 'Sanayi toplumunda cemaatlerin yeri yoktur." doğru ve açıksa, doğru teşhis koyarsınız. demesinin, imkânı yoktur. Bu sosyolojik bir vakadır ya da bu sosBu popülerleşmesurecinde bir de "sosyolojik bir olaydır derken aslındabahsetyolojik vaka" ortaya çıktı. tikleri olaya ya da olguya meşruluk mu Sosyolojik demek sosyoloji bilımıne ait kazandırmak istiyorlar? bir şey dcmektir. Eğer bu ilginç bir vaka deTabii. Ama şimdi bak,Türkçesini söylermek istiyorlarsa o başka şeydir. Onların söylemek istedikleri genelde ckonomi ve politi sek daha kolay olacaktır. Sosyolojinin Türkkayıdeğil, başka biryönüilgilendiriyorsao çesi toplumbilimdir. Toplumbilimsel dersem ne anlarsınız? Toplumbilim metotlanyyönünadısosyaldir.sosyolojikdeğildir. Dela ele almmış herhangi bir şeyi. Ama dedimek ki sosyoloji başka şeydir, sosyete ve ğim gibi ekonomik yahut politik hadiseler sosyal başka şeydir. Bunu öğrenmedikten sonra hiç birisının, sosyal bilimlerde bir yere anlamında bir şey söylemek istiyorsanız, varmasının imkânı yoktur. Dolayısıyla bü onunaslı toplumsaldır yahut sosyaldir. Bilım kelimesini kullanamazsınız. Ekonomi tün piyasa, sosyal hadıseyle, sosyolojik ele alış tarzının ne olduğunubirbirine çorba ha biliminc uygundur demek başka şey, ekonomik bir hadisedir demek başka şey. linegetirmişse.ıştckomiserbeyimizinsuçluluk hakkındaki büyük fikirleri y a da trenSon zamanlarda özellikle cemaatler deki yolcunun Türkiye 'deki sorunlan üç da meselesinde bu sosyolojik fenomen... kikada halletmesi gibi, bir şekilden öteye gitBu işi dalgaya getirmektir. Bu sosyal bir mez. Ev vela bu sosyolojik kelimesinin temel hadisedir. Hiç şüphe yok. Cemaatler veya taanlamını bilsinler. Eğerpolitikhadise.ekonkatler hadısesinin sosyal bir hadisc olduğu nomik hadisc anlamında birşey söy lemek ismuhakkak. Eğerbubilimsel olarak incelenetiyorlarsa, bunun mukabili sosyaldir. ceksc, eğer bunun sosyolojik bir izahıyapılacaksa, altında ne var üstünde ne var gibi bir Sosyolojik değildir. şeye bakı lacaksa, o zaman tarih içinden neSosyolojik değildir. Daha bunun bileayırreye geldi, bugünkü siyasi konjonktürde nedına varmamış olan kimselerin, sosyal anarededuruyor, insan psikolojisiyle ilışkisi naliz yapıyorum yahut sosyolojik analiz yapısıldırgibi sorularsorulabilir. Anlatabildim yorum,verileredayalıhipotezlerüretiyorum mi derdimi? Sosyolojik bakımdan gerekli demek, fizikteki taşı attım yere düştü demek değildir. 1 lalbukı tankatların bugün Türkiye'de olması zorunlu değildir. Bir toplum hadisesidir, toplumsalbirolaydır. Ama büyük değişme içinde hızla gorilcmcsi gereken, modern sanayi toplumunda en az ihtiyaç duyulan bir kurumdur. Onun yerine başka kurumlar gelişmelidir. Peki 90'ların sonunda Türk sosyal bilimini nasıl görüyorsunuz? Ya da ne kadar umutlusunuz? Umutluyum da bazı şeylere çok ters bakıyorum. Çok ters bir şey oldu. Sosyal bilimler cinsiyete özel oldu. Kadınlar giriyor. Bu erkek egemen toplum, gazeteci, tarihçi, siyaset bilimci olarak erkeklere her zaman daha büyük şans tanıyor. Erkek olduğunuz için her yere daha kolay alınabilirsiniz. Akademiyi bırakırsanız gazeteci olursunuz, gazeteciliği bırakırsanız akademiyegirebilirsiniz. Ama şimdi bütün bunların bir de arka tarafı var. Tıpkı parlamentoda olduğu gi bi bir kulis meselesi var. Erkek akademi syenler veya erkek gazeteci ler veya erkek parlamenterlereski tabiriyle rakı sofrasında buluşup, geyik sohbeti mi diyor lar şimdi ona, muhabbet ediyorlar. Birbirleriniteyitediyorlarfilan. Türkiye'dcbugün hâlâ, kadın akademısycnlenn veya gazetecilerinveyaparlamenterlerinbunagirmesi mümkün değildir. O zaman kadınlann verimlioldukları, veritoplayabildikleri veyazabildiklcri konular, sosyoloji altındagörünenlerde oluyor. Buçok büyük birhandikap. Sosyolojideelealınankonuları,problemlere yaklaşımı çok belirli bir şekilde kısıtlıyor. Ve bir bakıyorsunuz birçok kadın sosyolog çıkıyor. Artı devlct üniversitelerinde maaş kısıtlı olduğu için, gidebilen herkes pıyasaya gidiyor. Kadınlar daha azparayla çalışabiliyorlar. Evde gcnellikle ikinci çalışan oluyor. Benim cn büyük hüsranlarımdan biri ODTÜ 'de yetişen en parlak kadın sosyologlann genellikle kadın problemleri içinde kalması. Halbuki Türkiye'de tek mesele kadın deği 1. Bir de bütün küçük üniversitelerde, bütün bölümlere son derece ideolojik yanı baskın ınsanlartayin edildiler. Bu insanlar verileri tahkik ederek onlann gittiği yönü bulmaya çalışmaktansa, kendi istedikleri biçimde, bir analiz gibi görünen ideolojik düşünceyi empoze ediyorlar. Bugün en büyük meselemiz Türkiye'nin en önemli sosyal bilimcilerinden Mübeccel Kıray, bugün sosyoloji kürsülerlne ideolojik yanı baskın kişilerln tayln edilmeslnden ve bu kişilerin düşüncelerini bir analiz gibi sunmasından yakınıyor. Kıray'a göre cemaatler sanayileşmiş toplumlarda en az ihtiyaç duyulan kurumlar. Bugün sosyolojinin popüler olma nedenini ise olayların nereye varacağını görmenin sağladığı güce bağlıyor... Kıray, ilber Ortaylı ve Mümtaz Soysal'la Indianu İ'niıvrsitesi'nin bahçesinde..