Katalog

25NISAN 1999. SAY1683 17 tamı hem de enerji tasarrufu sağlıyor. Fırın odun ateşiyleyakılıyor. Japonya'daki seramikparkı açıldıktan sonra, Anadolu Çömlekçi Fınnf nın ilk kez Mısırvelran'dakullanıldığıanlaşjlmış. BatıAfrika, tspanya ve Anadolu 'da ise hâlâ kullanılıyor. Nagasaki'de dünya seramik fınnlannın sergilendiği bir açık hava müzesi var. Seramik Park'ta Anadolu'dan da iki geleneksel seramik fınnı sergileniyor. "Kütahya Çini Fırını" ve "Anadolu Çömlekçi Fırını". Plastlğin yükselişi... Plastiğin çömlekçiliğin yerini almasından özellikleüreticilerşikâyetçi.Satışlartamamen düşmüş. Çömleğin daha sağlıklı olduğunu farkedincetekrarüretimde birartışolmuş ama hiçbir zaman eski düzeyine ulaşamamış. Anadolu köylerinde kışlık yiyeceklerinsaklandıği küplerin içi sırlakaplanıyor, böylece yiyeceklerin bozulması önleniyor. Prof. Güner, bunun teknolojidede bilindiğini.bunedenlebütünsilolanniçininfayansla kaplı olduğunu söylüyor: "Bazı yerlerde küplcr katranla kaplanıyor, bazen de reçineyle. Katran kanserojen madde içeriyor, sağlıklıdeğil. Amareçinesağlıklıdır." Nagasaki Seramik Parkf ndadünya fırınlarının buluşturulmasıyla, Kütahya Çini Fınnı'nın aynı anda hem üriin hem sırça pişirimininyapılabildiğidünyadakitekörnekolduğu anlaşılıyor. Odun ateşiyle yakılan fınnda ateşin iki yanında ısıya dayamklı maddeden inşaedilen potalarbulunuyor. Bu potalanniçindesırçayapılırken,yukarıdaürünpişiriliyor. Sırça yapılırkençıkan buharın piı^irimedekatkısıbulunuyor. 1%3 yılında ilk Anadolu gezisine çıkan Prof. Güner, Anadolu'da çömlekçiliğin önemini kaybetmesine üzülmüş: "Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesınde gördüğüm çömlekçilerindisiplınliçalışmalarından ve yaptık ları ışlerden çok etki lendi m" diyor. Japon Vakfı'nın burslusu olarak Japonya'ya giden Güner, Japon kültüründe seramiğin çok önemli olduğunu görmüş. "Biitün mutfak ürünleri seramik. Içkı kadehleri.çay çanakları... Seramiğin yaşamlarında çok önemli yeri var: Kutsal. Bizdeöyledeğil; bizdetoprakçömlekkullanılırken.onlarkaliteli seramik kullanıyor. Japonya'da heran her ycrdeseramiklekarşılas.ırsınız. Fonksiyonu olmasa da güzel olduğu için vardır. Devlet dairesindc, bankada, vitrinde... Seramiğe verdikleriönem;parkınplanınıbile seramiğin üstüneişlemelerindenbelli" diyor. ^ Anadolu'dan Nagasald'ye AYSUN ÖZ agasakiGüzel Sanatlar Akademisiprofesörlerinden Masahiro Mori birscramikparkı kurmak üzere harekete geçince Türkiye'ye de başvurdıı. Amacı seramik fırınlarının sergilendiği biraçıkhavamüzesikurmaktı. 1987 yılındafarklıülkelerdcn seramik uzmanlarınabirermektupya7arak geleneksel seramik fınnlan hakkında bilgi istedi. Gelcn bilgiler ışığındahazırlanan "Seramik Park" 1996 yılındaaçıldı. Bugün dünya seramik fırınlarının sergilendiği seramik müzesinde Anadolu'dan iki fırın dayeralıyor: "Kütahya Çini I'ırını"ve"AnadoluÇömlekçi Fırını". Prof. Masahiro Mori Türk fırınlarıyla ilgili bilgi alabilmek için Marmara Üniversitesi (îüzel Sanatlar Fakültesi SeranıikCam Bölümü Başkanı Prof. Dr. GüngörGüner'ebaşvurmus. Buarada Mori, Kütahya Çini Fırını'nın kendindeki çizımlerini de gönderip başka çömlekçi fırırilarınm bulunup bulunmadığınısormuij. Kütahya Çini Fınnınınçizimininyanltşyapıldığını farkeden Prof. Dr. Güner, doğru çizimi ve Anadolu'da yaygın olarakkullanılanöteki çömlekçi fırınlarının çizimlerini Japonya'yagöndermiş. Prof. Güner'in düzeltmeleriyle fırın Japonya'da aslına uygun olarak yeniden inşa edilmiş. Ama fırınınduvarları arasındaki hava boşluğu ilebacabağlantısı arasındasorun çıkıncaGüngörGüner, şimdilerde Kütahya Çinisi üreten eski öğrencilerinden tsmail Yiğit'e danışınış. O sorunun kaynağını bulamayıncabir fırın ustasınadanışmış. Fınnustasıisjnpüfnoktasının iki duvararasında bulunan havaboşluğundakizigzagduvarlar olduğunu söylemiş.Zigzagduvarlar.ısınınfırınınheryerincdağılmasını sağlayıp sonra ısıyı fırmın yan tarafında bulunan bacaya gönderirmiş. Kütahya Çini Fırını Japonya'daki seramik parkındaki yerini iîşte bu siireç sonunda al dı.KütahyaÇinıciliği'nin U.yüzyıldangünümiizekadarvarlığınısürdürdüğügörülüyor. Prof. Dr. Güngör Güncrbukonudaşunları söylüyor: "Bu kesintisiz sürece başka bir daldarastlayamıyoruz. Kütahya Çinisi'nden daha değerli olaıı Iznik Çinisi 16. Yüzyılda doruğuna eriijerek 18. Yüzyıldakayboldu. iznikÇinisi'nindomateskırmi7isınaantika dünyasında büyük paralar veriliyorama bu çınının ömrü elli yıl sürdü sonra inanılmaz biçimde Iznik Çini Fırmları kayboldu." l/nik Çini Fınnlan tarihekarışıncabuboşlugu KütahyaÇiniciliği dolduruyor. KütahyaÇiniciliği 18. Yüzyılda doruğaulaşıyor. "Bugün KütahyaÇiniciliği herycrdeyapılıyor. Hâlâ eski kalitesınde mi? O tartışılır. Çünküserigrafiylebasılıyor, elyapımıdiye satılıyor. Bu güzel bir şey değil tabii, ama maalesefyapılıyor"diyeyakınıyor Güngör Güner. KütahyaÇiniciliği'ninOsmanlıdönemindc basjayarak kesintisiz olarak günümüze kadar üretimini sürdürmesini çok önemlibııluyor. Nagasaki Seramik Parkı'ndabirTürk fınnı daha var: Anadolu Çömlekçi Fırını. Bu, Kütahya Fırını'na göre daha basit bir fırın. Antikçağdanberi Anadolu 'nunheryerinde kullanılıyor. Bir tek Kütahya'da, Kütahya'nın kcndineözgübirçini fırını olduğu için kullanılmıyor. Anadolu Çömlekçi Fırını, Kütahya Fırınf ylakars,ılas,tırıldığında daha ilkel bir fırın. Bu fırında Kütahya fırınında bulunan ve sıcaklığın daha iyi yaytlmasını sağlayanikincıbirduvaryok.Bacasınınortadaolmasıveiirünlerindoldurulupboijaltılması için bir kapısınmolması sıcaklığın iyı kullanılmasmı engelliyor. Kütahya Fınnı 'nın içi atcşedayanıklı tuğladan yapılıyor, dışı ise taşlarla örülüyor. Anadolu Fınnı ise, doğadabulunan ateşedayanıklı malzemelerden yapılıyor. Prof. Güner, "Eğer o yörede ateşe dayanıkl ı malzeme varsabu sanat, çömlekçilikortayaçıkar, yoksa çıkmaz" diyor. Anadolu'da bulunan çöm Prof. Dr. Güngör Giiner Anadolu Çömlekçi Fırını in$a edilirken... lekçilcrin bu sanatı Ermenilerden veya Rumlardanöğrendiklerini belirtiyor. Ayrıca Kütahya Fınnı diğerfırınlardan farklı olarak bir atölyenin içindeinşacdiliyor. Fırınmatölyenin içindc olması kışları sert geçen Kütahya 'da,çınicileriçin hem sıcakbirçalışmaor Kütahya Çini Fırını ve Anadolu Çömlekçi Fırını Japonya 'daki Sem k 'ta sergileniyor.