Katalog

11 NİSAN 1999. SAYI 681 13 hukuksal, ahlaki ve siyasi olarak üç açıdan 7375 Vietnam, 79 Ikinci Soğuk Savaş, 1989 kara müdahalesinin yapılmasının artık kaçıdeğerlendirilebileceğine işaret etti.VVallers 92 Irak.) savunma harcamalarını arttırdığına nılmaz olduğunu vurgulamayabaşladılar. Bu tein'e göre, bombalamalar, uluslararası bir işaret ediyor. Şimdi yeni bir ressesyonolasılı arada ABD'nin Arnavutluk ve Makedonya'dayığınakyaptığınailişkingözlemlergeyasal çerçeveden yoksundu. Yugoslav hükü ğının gündemde olduğunu, NATO Kosova meti kendi sımrlan dışında bir şey yapmamış müdahalesinin bu açıdan da işlevsel olduğu liyor. Diğer tarafian.bu harekâtınbaşansızolması halinde NATO'nun geleceğini tehlikeye tır. ABD ve diğergüçler"bu düşükyoğunluk na dikkati çekiyor. Frank, şimdi ABD'nin atacağı da vurgulanıyor. VVashington Post'tan lu" iç savaşa, arabulucu olmak, barışı sağla Rusya'yakarşı yeni birsoğuk savaş hazırhğı Rosenfeld"Elveda NATO", Krauthammer'de içinde olduğunu da savunuyor. mak üzere müdahale etmişler; iki tarafa ülti"Cehenneme giden yol, Clinton, Kosova ve matom vermişler, Kosova Amavutlan sonunKiml ondişeler... lyiNiyetIer"yazılanndabukaygılandilegeda anlaşmayı imzalayınca da Sırplara karşı NATOoperasyonunun, kendi koyduğu he tirdilcr. New York Times'daki "NATO'yu NATO operasyonunu başlatmışlar. ABD/ Kim Kaybediyor" isimli denemesinde de deflere ulaşmakta başarısız olduğuna ilişkin NATO küçük bir devletin hükümranlığını uluslararası biryasal zemine dayanmadan ih görüşler basında yaygınlaşmaya, NATO bri VVilliam Saphire benzer bir temayı işledi. lal etmiştir. Ancak, Wallerstein, yasal durumun, ahlaki durum hakkında bizebir şey söy lemediğini kabul ettikten sonra müdahalenin ahlaki tcmcllcrinikısaca ele alıyor ve burada iki noktaya dikkati çekiyor, insan haklan iki taraf tarafından ve belli ki Miloseviç tarafından çok daha büyük bir çapta ve şiddetle ihlal edilmektedir. Ama ABD/NATO bunlardan birine gözlerini kapamıştır. lkincisi, geçmişte, Pinochet, Sukarno gibi diktatörler, Çeçenistan, Sierra Leone ya da Liberya söz konusu olduğunda NATO/ABD hiçbirtepki göstermemiştir. Buyüzden operasyonun ahlaki zemini de zayıf ve tutarsızdır. Geriye NATO saldınsmın siyasi boyutukalıyor. Bubağlamda Wallerstein, iki noktayı öne çıkanyor. Birincisi Kosova'ya kadar gelen süreçte, ABD, Avrupa Yugoslavya'nın bölünmesini ve yerel milliyetçiliğin yükselmesini sessizce izlemişler, hatta Almanya Yugoslavya'nın parçalanmasını, bizzat H ırvatistan' ın tanınmasıyla hızlandırmıştır. Diğer Soykınmdan kaçanlar açlığa, susuzluğa, soğuğa ve pisliğe yenlk düştüler... taraflan dünyada bu kadar iç savaş varken ABD/NATO neden Kosova'yı seçmişti müdahale ctmck için? Kosova'nınpetrolüdeyoktu. Kımileri NATO prestijini korumak için müdahale edilmiştir diyor. Ama bu da çok tatmin edici değil, zira durum kolaylıkla tersinedönebilir. öyleyse diyor Wallerstein geriye iki gerekçe kalıyor. Birincisi, ABD'nin hızla artan askeri harcamalannın meşrulaştırılması, diğeri de Avrupa'nın ABD yörüngesinden çok fazla uzaklaşmasının önlenmesi. Ne ki diyor, yazısının sonunda VVallerstein, bu stratej inin de basan lı olma şansı zay ıftır ve sonunda müdahalenin aslında bir çılgınlık olduğu ortayaçıkabilir. Prof. Frank da yazısında, NATO müdahalesinin Birlcşmiş Milletler sözleşmesinin yanısıra kendinı savunma örgütü olarak tanımlayan N ATO'nunsözleşmesinide ihlal ettiğine işaret ediyor. Frank, NATO ey leminin bu şeki lde tüm yasalara ve hemen herkesin çıkanna ters olmasının ise aslında dünyaya kimin "patron" olduğunungörülmesineyardımcı olduğunu, bu anlamda ABD'nin uluslararası stratej ik hedeflerine uygun düştüğünü Kosova için sadece askeri planlar yapüdı, insanların ne olacağım düsünmeye zahmet eden otmadu saptıyor. ABD Frank'a göre bir süredir sistemli bir şekilde BM 'yi devre dışı bıra finglerinin hiç somut bilgi vermediğine iliş Şimdi kara yoluyla müdahale çağnlan ve NATO'nun Kosova'y ı işgali olasılığı giderek kıyor, NATO'yu dönüştürmeye ve kendi ara kin şikâyetler giderek su yüzüne çıkmaya başladı. Bu koşullarda hem harekâtın gelece artıyor. Birçok gözlemci,örneğinsol liberal cı haline getirmeye çabalıyor. Frank, L' Observer Sırplann soykınm ve etnik temizABD'nin NATO genişlemesinidegözönüne ği, göçmenlik sorunu ve hem de NATO'nun lik uygulamalannını ancak böyle durdurulageleceği, ABD'nin ulusal çıkarları, giderek alarak, hem Balkanlar'da hem de Kafkascağını savunuyor. ^ lar'da Rusya'ya karşı birtecritpolitikası uy daha yoğun bir şekilde sorgulanıyor. Harekâtın geleceğine ilişkin, ABD'nin bagulamakta olduğunu, NATO'nun Kosova şından bu yana bi r kara müdahalesini günde(1) N. Chomsky "The Current Bombings: Bemüdahalesininbubağlamdabiranlamkazandığına işaret ediyor. Krizkonusundakiçalış mine aldığı ancak kamuoyunu buna hazırla hind the rethoric; Prof. I. VVallerstein "Bombs Away", Prof. A.G. Frank "war is peace big brother malanyla da bilinen Prof. Frank, bu tespitleri mak için başlangıçtaaçıklamadığına ilişkin assures us while NATO bombing is dangerously yorumlar giderek inanılırlık kazanıyor. Çün criminal and criminally dangerous. Bunlara ve neek olarak, ABD'nin hemen her ekonomik kü, dün savaşa karşı olanlar bile şimdi tek ça başka yazılara, diğer Barış sitelerine Znet ressesyonda (194950, Kore; 5354, lran, (www.zmag.org) sitesinden ulaştlabilir. renin savaşı kazanmak olduğunu bu yüzden 1958 Guatemala, 1967 Lübnan; 196970 ve deaktanldı (TheNation, Nisan/1999). Busonuncu gerekçe hanç diğerleri daha sonra NATO'yu destekleyen taraflar ve yazarlar tarafından defalarca öne sürüldü. Ingiltere ve Avrupa'da daha çok Kosovalı Arnavutlann karşı karşıya kaldığı tehlikeler ve olayin insani boyutu vurgulandı. Balkan Savaşı ise, Avrupa'da müdahalenin başarısız olmasına savaşın yayılnıasına bağlı bir olasılık olarak ele alındı. Ancak, Henry Kisinger dc dahil olmak üzere birçok siyasi analizcinin işaret ettiği gibi, geçmişte Balkan savaşları kendiliğinden değil, aynı şimdi olduğu gibi, bizzat büyük güçlerin bölgedeki iç çatışmalara taraf olmasıyüzündençıkmıştı(Ncwsweek5/04; Nation Nisan 99); \Vashington Post, New York Timcs 2/04; ayrıca bakınız Znet'deki makaleler). Clinton'un diğergerekçeleri de birçok yazar tarafından zay ı f ve yetersiz bulundu. Bir ülkenin topraklan içinde esas olarak bir iç savaş konusu olan bir duruma NATO'nunmüdahalesisamimibulunmadı.Bu gerekçeningerçektenbirgeçerliliğiolsaydı, NATO'nun Doğu Timor'a, Sri Lanka'ya, DoğuAfrika'ya, Keşmir'e hattaTürkiye'ye müdahale etmcsigerekeceğiileri sürüldü. Bir iç savaşın her zaman kirli bir savaş olduğu sık sık vurgulandı ve Kosova'daki şiddetolaylannda Sırplar kadar olmasa bile zaman zaman KAL (Kosova KurtuluşOrdusu)gerillalarının da sivil halkı hedef alan eylemlergerçekleştirdiği vurgulandı. Clinton'un yukarda aktardığım en son, ekonomik çıkarlarla ilgili olarak ileri sürdüğü gerekçesiyle ilgili olarak ise, The Nation'un yazarları, bunun tam bir emperyalist strateji, domino teorisinin gcri gelmesi olarak yorumlanabileceğini vurguladılar. TonyBlairiseyaptığıbirkonuşmadaKosova sorununun çözülmesinde N ATO' nunkindenbaşkabiralternatifolmadığını söyledi. NATO askeri müdahalesinin en azından Miloseviç'in Kosovalı Arnavutlarayaptığı saldırıları yavaşlatma, geciktirme, karşılıksızbırakmama olanağı sağladığını vurguladı. Daha karmaşık sorunlar, eleştlriler . Tartışmalar yoğunlaşırken, NATO müdahalesinin göçmen sorununu hızlandırdığı, Strpsaldınlannaçanaktuttuğu,havasaldırılannı etkisiz kaldığı ve bir kara savaşı olasılığını gündeme getinnekte olduğu vurgulanmaya başlandı. Bu arada müdahalenin daha gcnel, uluslararası hukuka, jeopolıtık, ekonomi politik boyutuna ilişkin tartışmalar gündeme geldi. Bu tartışmalar içinde, dünya solu içinde saygınlığı olan üç yazarın analizleri özellikle ilgi çekiciydi. (1) Chomsky NATO'nun müdahalesine ikı soruy la yaklaştı yazısında. 1) Dünya düzeninin halen kabul edilmiş ve uygulanabılirkuralları nelerdir? 2) Bunlar ya da başkalan Kosova durumundanasıluygulanır? Chomsky birinci soru bağlamında, BM Sözleşmesi'ne, ve Insan Haklan Beyannamesi 'ne dikkati çekti. Birincisine göre devletler arasında şiddet uygulanması, eğer BM Güvenlik Konseyi'nce onaylanmadıysa uluslararası yasalaraaykırıydı. Bu.DM'nin ülkclerin hükümranlık haklarını çoközel koşullardışındagarantialtınaalmasıanlamına geliyordu. Ne ki Insan Haklan Beyannamesi, bu hükümranlık haklannın, Güvenlik Konseyi tarafından alınan bir kararla ihlal edilebilmcsinin, dünyada kabul gören hukuksal zeminini oluşturuyordu. Chomsky, NATO müdahalesinin, BM onayını almadığı için yasalara uygun olmadığını, insan haklan açısından müdahalelerde ise, temel kriterin müdahale edenin iyi niyeti olduğunu hatırlattı. ABDsöz konusu olduğunda.geçmiş uygulamalarına bakarak, bunun yetcrli, tatmin edici birzeminsağlayamayacağınıilcrisürdü. Prof. VVallerstein NATO müdahalesinin.