Katalog

24 FKİM I W SAYI 709 bıryu/yıl sonra aıleyeaıtozelbclgcler Ada'nınoglutarafındanınanılma7bırucrefkdrşılıgındaelaltındangazetcleıesatıklığındadaolayınyankılarıhâlâsıırmcktcyclı Olaylı bır cvlılığın halk uzcrınde boylesıne yogun bırctkı yaratması bıı bakıma Byron'un ununden kaynaklanıyordu DevonshıreDuşesıNapolyon unsavaşlarınınbılebudenlıılgıuyandırmadığınadikkalvckıyordu Oylcya ısınueundane Ispanya nePortekız ncsavaşçılar.nedevatdnscverlervardı, 1 konuLoıdByıonıdı Çılgııı kotuvetehhkelı bırı oldıığusoylenıyor,yınedeherkcsByron utanımaya<.anatıyoıdu K.ıtaplarıgunumu7unçok satankıtaplarınataseıkartaeaksayıdasatıyordu "Koısan"ad lışıırı yayımlandıjîıgun lObınkopyasattı Ncvarkı ayrılıkoykıısununbudenlıyogunbıı etkıyaıatması yalnızca Byron'un ununden kaynaklanmıyordu Işın leındebaskaşeyleı dcvardı Çarpıcıheroykudcoldugugıbı buoykudedcküjisclolayldrınardındaçokdalıaoncmlı ancak ustu kapalı olarakdcgımlcn toplumsal kdygılaı yatıyordu Ayrılık olayı sanayı devnmındc hırdonum noktasını sımgelıyordıı Durıımboyleolunca Ada'nınhcrkesınılgısmıeekmesıne lııç sasmamak gerekıı Dogumundan bırkat, ay sonraanncsı kızıyla bıılıktc yaptığı bır volculuk sıuısında yorc halkının mcraklı bakıjlarlyla kaısı kaı^ıya kaldığını herkesın Byron un bebegını gorııuk ıçın ıtışıp kakıstıgını anlatıynrdu HeıkesbovlesinegarıpbırıkılıdcndoğaneoLugunneyebenzedığınımerakedıyoıdu *>ıırilc gcometrının, ozgurluk ve yasalaıın, ımgelem ılehesaplamanınbııleşmcsındenncturbırya ratığınortayaçıktıgı herkesın ılgı konusuydu Byron un kızını dı/elcnndc yansıtnıası bıle Ada'yıayrılıgıncanlısımgesıolmaktankurtaramadı "ŞovalyeHaıoldHacYolunda"başhgınıtas.ıyanuııluşıırınınu<,uiKubolumuşudi7ey lebaşlar "Ada1 Evımınveyurcgımınbıııukkı zı " Bu dızc olumune dek VL olumunden sonıa dasurekholarakAdaılebırlıkteanıldı Onunla ılgılı başka dızelerdevardı Aynı ş.ıırın sondızcleıındcByron unbelırttıgıgıbı Ada'sevgının aulaı leındedogan vesaısıntılarlabeslenen eo eugu"ıdı eneı pk ansızın parlamasıyla tanınan muhendısCharlcs Bdbbdgc ıdı Matematıksel dunyagoruşııbırkışı tarafındantcmsıl cdılcLckolsa bukısıkesınlıkleBabbageolurdu Babbage 1851 'deTennyson'a"The Vısıonof SınGunahın Goruntusu" adlı şıırındekı "Heı an bırı oluyor, heran bırı doğuyor" dızelerı uzerıne bır yazı yazarak ozanın bu dızelerde soyledıklerınınolanaksızolduğuna oyleolsaydıdunyanufusunun sonsuza dek lııç değısmeden aynen kalacağına dıkkat çekıyor ve bu dızelerı 'heran bırı oluyor, heran bır ve on altıda bır kısı doguyor" bıeımınde değıstırmesını onerıyordu Bu davranış Babbagc'ın yazın dunydsının sım^cklerını uzerıne çekmesıncnedenoldu Cjelgelelım Bdbbagekendısınısatmdyı lyıbecerebılenbırıydı bulusvegoruşlennıtanıtmakdmaeıylaevındeduzenlı olarak toplantılaryapıyordu Butoplantılaraherkesımdcnınsankatılıyorveçoğuozellıkledeonun 'Gumu^Lcydı adını verdığıhesapmakınesınıgormeyecan atıyordu Kesınkes matematık yasalanna dayanan bu dygıt Ada'yı buyulcmıstı Sankı de bu duzenek, ıçınde bulunduğu kotu duruınd eozum getıren, annesıyle babasının bırbırlerınden kopmasınd ncden oldn duzen duvkunluguylc ozgurluk tutkusu arasındakıgenlımidzdltanbıı ^eydı Bdbbage'ınçalışmalanna hayrankalan Ada onun bır sonrakıbulu^u"ÇozumleyıcıAy Ada'nın kaçışı... Byron dızclerındc kızını anncsını "kanını emmekle"suçluyor ancak hoylcsı bırsuclamanın "bosuna oldugunu kızının yıne de onıı SCVLcegınıbelııtıyordu Ozdnkanemnıekonusunda haklıydı eunkuAnnabcllakoıkunçgorunumlu bırgrupevlenmemıskadınasulukyapıstırtıyoıdu Adabukadınlara Kocakarılar adınıvermistı Yaşamınınhcranıonlarınbakışlarıaltındageçıyordu Ktırallaracnutak hırkarşi yelış Byıoıı'uıtavıınbıt belııtısı olarak yorumlanı yoı ve1 anındd bastırılıvoıdu Ada'nın tepkısı dogalolaıak başkaldıımakoldu Hugeeengun dahakavgaeıbırkışılıksergılıyor heı taıtısma da anncsının deyımıylc adeta bır ' Frdnsız Devıımı'yd>diiıyordu Onbeş onaltıyaşlarındaykenyakalandıgı ve Kocakarılaı taratmdan bıı turhısteı ık fclt, olaıak yorumlanan hastalığı nedcnıylc bır sure tahta uzeımde yataıak deıs Şaır LordByron bıryıleılı kuldı Ada'nın anncsı Annabellu ıtc. almakzorundakaldı lyıleşırıyıleşnKzevındcn kaçarakoğrctmcnsevgılısınesığındı Kısabıı suresonrayagıfedlısnıalannakatkıdabulundu kalanıpyenıdcnevınegctırıldı Ozamanıplerıkoyverıyoı olBu aygıt ınsanın soluğunu kesecek denlı kannaşık vc bugun masından korktu ve ya^amına çekı duzen vermey ı kabul ettı herbakımdanbırbılgısayarınozellıklerınıta^ıdığısoylcncbıBu sureç. ıeınde Annabella'nın Metodıst dostlarından bırı olan lecekbırmakıneydı Ada'nınbuı>ekatkısıBabbdgc'ınbulu vedahasonralarıbıı akılhastanesıısletenDr VVıllıamKıng'ın sunun nasıl çalıştıgını anlatan onemlı bır laporhazırlamak olydrdımına basvuruldu du Bu rapoıda makıneye bcslcncbıleeek turde yonergelerı i(,crcnbıı lısteye başkabırdeyıslc bırbılgısayarprogramına Dr Kıng'e gorc Ada gıbı gene bır kızın tutkularını tek bır yerverıyordu lstebuyuzdendırkı,Adatarıhınılkbılgısaydr şeyyatıjtııabılırdı Matematık programcısısayılır Byronoldumolası matematıktennefretctmı^ bunubıra^ağılamddraeıolarakgoımui>tu NezamanıkıkereıkınındortetByron'un sırn... tığı soylcnse,obc^cttığını one sureıdı Annabella ısebıı konu Ada anncsıyle babasının evlılık oykusunu, en azından anne daba^kalannınduygulannıpaylaşmayadahaeğılımlıydı Bysınınaktardığıbıçımıylc budonemdeogrenmeyebasladı Daron yanda^lan onun ıntc hcsaplarla yakından ılgılenmesını bu ha ınce aynntılarını ıse, 19 yasındayken, 1915 'tc Lord Lovelaeğılımıy le açıklıyorlardı Bu da onun duzenden yana oldugununbırgostergesıydı Boy lece Ada daonyılıa^kın bır sure bo eeıleevlendıktcn sonra okumasmaızınverılen, babasının dızclerındenoğrendı Annabella'yagore gorunuşcbakılırsayayuntakendısımmatemalıkselıncelemelereadadı samınaçekı duzcn veren ve tambır Vıktoryalı olan bırzamanNe var kı, bu konu beklenen uyuşturucu etkıyı yaratmadı larınasıkızidrtıkbuedlkdntılıevlılığınıeyuzunuoğrenmeye Tam tersıne onudotıemm en eaı pıtı gorus vebuluşlarıyla karhazırdı şıkarsıyagetırdı Bunlardanozellıklebırı,kımıleıınceyenı bır tur"dusunen makınc" olduğu soylcncn, dı^lı, dıngıl ve ınanGerçek (gunumuzde bıle tartışılmasına karsın) ijuydu kı, dallıçarklardanolıı$anganpbırdu7enekgozune<,arptı Soz Anndbelladehşet saçan kocasının elındepen!>anolmuştu Kokonusu duzenek "Fark Aygıtı" adını taşıyordu ve bulucusu cası bır zamanlar ısledıgı korkunç bır suçtan oturu vıcdan aza bı duyuyor karısını bu konuda kendısını sorgulayacak olursa onakdnkusturdcdgınısoyleyerekkorkutuyordu AnndbcllaonLelenbusuvunuveykızkardesıyleılıskıyegırmesı oldugunu sandı, ancak sonraları bunun estınsellık (odonemdebuyuk bır suçsayılıyordu)yadacınayet gıbı çokdahd korkunebırsırolabıleceğınıdusunmeyebaşladı Ada'nın tumbuanlatılanlara tepkısı kendısını babasıylaozde^lcstırmekoldu Polısmemuruyadagardıyanlık gıbı meslcklcr i(,ın bıçılmıs kaftan oldugunu soyleyen anncsının tersıne, Ada ınsanın kendısını tutkularındkdptırnıasınınve ozgurluk duygusuna yenık duşmesının albcnısı yanında tehlıkelerını de cok tyı kavrayabılıyordu C ınnet duzeyıne varan asırı eoijkuyakapıldıgıbırandaansızınyazgısının zekâtorebılesımı garıp mısyonunun ayırdına vaıdı Bu mısyon, annesıyle bdbasının bır turlu ulaşamadıkları u/.lasıııuyı sağlanıak ıçın onlardankendısıncgCLcnozellıklerıkerıdıneozgubırbıçımdeharmanlayarakkullanmaktı Kendıgarıplıgı,yada"sdkdtlıgı"dahasonraonaguçverecck vckurtulusuolaeaktı Yenıbır bılıınınonabuolanağısağlayacagınaınanıyorvematematıgın soyut dunyasıyla duşler dunyasını bır araya getıren bu bı lıme "sıırselbılım"adını venyordu Bubılımonlıyasanıabağlayan tek şcy olaeak ve Ada, kendı deyısıyle, "bılımın gelınf' olarak anılacaktı Yaşamıartıkbırşıırselbılımdencyıncdonuijmuijtu Hıpnoz,frenolojı,materyalızıngıbıyepyenı vesıradısj seylerekafayormayabaşladı Özellıkledehıpnozonu yakından ılgılendıııyordu Londra'da yenı kuıulmus olan Unıversıty College uzmanlanndan Johıı Ellıotson'un çalısmaldrını ınceledı Hlıotson 1840'larda "manyetıkuyku" yadabıru7manındeyımıyle"hıpnotızma" yoluyla hastaların uyuşturulması uygulamalarınabaslamıs,buçalısmalanndansondereceolumlusonuçlaralmıstı Ellıotson'unçalısmaldn bırolçude /dmanzamankarşıkoyamddığıı.ınselduygularınatıbbı bır açı k lama gctırmesıne olanak sagladığıııdan, aına daha çok da bılımsel nedenlcrden oturu Ada'yı buyulemıstı Ellıotson ona duygulann gueuyle bcdendekı elektromanyetıkguçlerarasındabırbağlantıkurmasına yaıdımtı olmustu Bu çalışmadan esınlenen Ada "ÇozumselMakıne"pıo|esınden!.onraıkıncıtasansını gerçeklestırmeye koyuldu Sonuçta mdtemdtıkleduyguldrıbırlcstıren"sınırsıstemı hesaplaması" adlı kuramsal bır model gelıstırdı Bulusunu bırlıkte uygulamaya geçırmek uzere bırını aramaya koyuldu Bu amaçla donemın onde gelen bılımsel deneyeılerınebaşvurdu Bunlararasındaelektromanyeti7mınoneulerındenMıehael haradaydd vardı Ancak haraday rahatsızoldugundan onerıyı gerı ccv ırınte Lalışmalarını ızbc bır laboratuvarda surduren elektrık uzmanı Andrevv Crosse'tan yardım ıstedı C rosse deneylerının yarattıgı patlanıalarla un salmıs yore halkı kendısıne"!)im^ek ve gokgurultulerının ada mı"adınıvcrmıştı BudaFrankeıısteın'aesınkaynagı oldugu goruşunu pekıstırıyordu Ada arastırmalarınısalt bılımsel ven lere dayandırmıyoı deneylerınde toplumsal ve cınscl torclcre de yer vernıeyeçdlısıyordu Uyusturucularındalgalanmagostcrcn ruh durunıunu nasıl etkıledıgını anlamak amacıylaonecalyonu.dahdsonrdesrarıdenedı Aıdından matematıksel yetcneklerındenyararlanarakkarsısındakınıyeneceğıbeklentılerıylekendını kumaraverdı Deney ılepervasızlıkarasındakı sınırgıdcrekbclırsızkşmeyebaşldinıstı DahaotuzluyaşlarındaAdagerekduygusal, gerekse fızıkscl ve parasal aeıdan bataga saplanmıştı 1851 ya7indakansenntumbedenınısdidıgınıogıendı Oluındoşeğındekımızamanbılınçsızyatarkenannesıdeba^utundanayrılmıyorvegunahçıkartmdsını.bırseylerı ıtırafetmesınıbeklıyordu Sonundabeklenen ıtırafgeldı Annabellautkukazanmı^bıredayla,"Azonte kendısını yaşamaaneak tek bır scyın baglayabıleeegını bunun dabenımlcbırlıkteyaşamakolduğunusoyledı Adayalnıztabenım'koruyueu'gucumlcayakta kalabıleceginc ınanıyordu Ulu Tanrım. bu da dz buz bır degısımdegıl'"dıyeyazıyordu Annabella'yı olusturan tutucudeğerlerın dogrulugu ona gore,kanıtlanınıstı Annabella toplumsal veruhsaldcgısımlerle gıderek kotulcsen dunyada ayakta kalabı Ime gucunu yalni7cabu değerlerın sagladıgına ınanıyordu Gelgelelım Addyınedemeyddnokumaktdnvdzgeçmemış ve son dılegı olarak babasının, ya.şanıında sırt eevırmeye zorlandıgı adamın yanına gomulmck ıstcdıgını, boylelıkle en azından olumunde onu kucaklayabılmc olanagına kavusaeagınıdılcgetırmıştı TheGuardian 'dançeviren:RİTA VRGAN