Katalog

10 CUMHURİYET DERGİ Yunanistan'dan da adalarından da bambaşka yapıda bir ada.Tanrılar tanrısı Zeus'un doğum yeri; Anadolu'yu ardında bırakıp Ege'ye açılan ilk insan, Kral Minos'un mesken tuttuğu yer. Binyıllara dayanan geçmişiyle, turistlerin işgaline uğramış bugünüyle çarpıcı bir karşıtlıklar diyarı: Girit. Kazancakis'in, Zeus'un adası YAZIrEMELSOYLU FOTOĞRAFLAR: NERGİZSAVRAN OVACIK Girit, ziyaretçileri için tanrılar tanrısı Zeus 'a dek uzanun bir efsune ve tarih adası... cakis'in mezan var. "Yunanlı Zorba"yı tanımayan mı var'.' Hani şu Anthony Ouinn'i" başrolünü oynadığı ve unutulmaz Sirtaki dansını dünyaya tanıttığı filınin Zorba'sı. Kazancakis yalnızca Zorba'nın yazarı dcğil elbct. "The Last Temptation of Christ" (Isa'mn Son Yemeği), "Freedom to Dcath"(()lümcÖ7gürlük),"Rcportto(ıreco"(Ünlü Ressam El Greco'nıın anısına yazdığı), "The Modern Sequel to Modern Odyssey" (Çağdaş Odyssey'nin Çağdaş Uyarlaması)adlıkitaplarında yazarı... Hcraklion'a 25 km uzaklıktaki Myrtia köyündc doğan Kazancakis uzun yıllardiremşçilcrin baijinı <;ekmi<j. KomünistolduğııiçinOrtodoksKilisesi'ndenaforozedılincetoprağadagömülmemİ!). Hcraklion'uvedeniziayaklarıaltına alanbiranıtmezarakonulmuş. Mezan etrafı tarh tarh çiçeklerlebezenmiş.kücükbirpark. Mezartasında "Hıçbtrşey ıımmuvorum, Hiçhırşevdcnkorkmuyorum, Özgürüm "yazıyor. Kazancakis'in Knossossarayı yakınlarındayaijadığı ev de bir müzcye dönüjjtürülmüij. Üzerinde yazı yazdığı masası,dolaşırkenkullandığıbastonuher!)eyikorunmu§. B ir francala gibi Ege denızinin Akdenız çıkışına kurulmuş, uzun.şeritbiciınlibirada. Yukandan aşagıya uzaklığı en geniş yerindc 60 kilometrc, uzunluguLse260kilometıekadarolaııGiıitdört bölgeyeayrılmı.ş. Adanıncniş.lckbülgcsi265.000'liknüfusııyla Iraklinn. Iraklion'uncnbüyükkcnti ısckuzeydekonuşlanmıs. 130.000 kışınin yas>adığı başkent I leraklıon. Girit'eisterdeni/den,isterhavadangelinsin,ilkinHeraklion'undenizekaıijikuıuveboğucukenthavasınısolumak zorundasınız. Mendilbüyüklüğündebaheevebalkonlarda yetiijcnbcgonvillcr, sardunyalar,ya.senTİnlcrdcyetmiyorhavayıscrınlctmeyc. I)enızhcpdcli,hcpbulanık. Vckorkunç birtraf'ik. Kcntinadını 12görevındcnbırinidahayerıncgetirmck üzereGirit'egelen Herkül'denaldığı sanılıyor. Eski cağlarda Knossos vc Eski Roma döneminde is. lek bir linıan kcnti imis, Hcraklion. MÖ 825 yılında adayi cle geçircn Araplarsa kcnti kölelerin vc korsanların ccnncti halinegetirmiijler. Kenti koruyabilmek ıçin çcvrcsini boydan boya hcndcklcrlc çcvrclcyıp, adını da HlKhandak olarak değıştırıniijler. Kentin Osmanhcn adı olan Kandiye'nin de buradan geidiği söyleniyor. Arapların elindcn Bizaııslılarm clinc geçeıı Kandıyc, Bizans Imparatorluğu'nunçöküsününardından Venedıklilcre satılmış. l'eloponez'de yasayan Venediklilerin baş.ıbos bıraktıkları aday ı işgal eden Cenevizlilerin Heraklion'danatılmaları ıkiyılsürmü.y 1648'dcbas.latılanOsmanlı saldırılarına 20 yıl sürc ilc dırcncn Vcncdıklilcr 166^'da burayı Osmanlılara tcslım etmck zorunda kalmışlar. 150.000 Venediklının ya^amına mal olan bıı sava!}in galibiOsmanlılar 1898yılınakadaradadakalmı^laı. Balkan Savaiji sııasında kısa bir.sürc Ingilizcgcmcnliğindekalan adaılcbırlıklclicıaklıuııda Yunanislan'adahilolınu!;. Kcnti, gcnışlıği kımı ycrdc 60 mctrcyc varaıı Vcncdiklilcr denkalmasurlarkıışatıyor. Surlarıntarihi 1642 yılına kadar uzanıyor. Kente bu surların geçit verdiği dört ana kapıdan giriliyor. Surların tcpcsindcn dcııizc kucak açmış Hcraklion'a bckçilikcdcncjdcrhaadasınıdagörcbilirsiniz. Adabircjderha bıçımınde. Bir giin Zcus kumsala indiğinde, karaya doğruyü>enbırc|derhagörmü!j. Birkayaparçasıkopanpcjderhayafırlatmış. Ejderhanındıkkatidağılıncadaonutaşa çcvirmiy Hcraklion1 un da bir eski, birdeyeni kenti var. tşlek çarsjiları, modcrn dükkânları görmek istersenizyeni kente, Vcnedik çc^melcrini, anıtları görırjek istersenizeski kentin arkasokaklarınau/anmahsını/. Kentinmcrkczindcki Elefterıou Venızelos meydanında Venedik zamanından kalma Morosini çeşmesıni göreceksinız; halk arasında "Aslanlı Çeşıne"diyebiliniyor. Birazileride750küsuryıllık Ayios MarkosBazilika'sıyla350yıllık Venedik Locasıilişecekgözünüze. Döneminde haraylılarakulüpbinası olarak hizmet veren l.oca bugün belediyc bınası olarak kullanılıyor. Yolunuzdü.'jmü.'jkcn, iinlü \i\ (ircco'nun öğrctmeni olan 16. yüzyiladamgasım basmış(jirith ıkona ııstası Michail Damaskinos'un ikonalıarını görmeyi unutmayın. Bütünkıyıkentleri gibi muhtesjem bir limanı varHeraklioh'un.Birde Venedik kalesi var limanda. Bütünhaşmetiyle kendini denizc vermi> kaleyi denizin hırçın dalgalarından ıkıiiçmctrcyükscklığindcki bırmcndirekkoruyor. Mendireğın gölgesıne sığınmış, balık tutan çocuklar mendireği aşıp gelen su serpintileriyle neşeli. Barbaros'un elegeçirmck için bunca uğraijtığı bu kaleyi korkarım pislik yıkacak yakında. Önündc yan yatmış, paslanmaya terk edilmİ!) bir tanker. Kanaloluklarında,topgedıklerınde,mazgallardapet :>işe, teneke kutu artıktarı, ınsan pıslikleri. Kokudan yanına varılamuyor. Yine de bu görüntüler batmakta olan güneşin roınanti/minı yasayatı a;,ıklaı ı pek lahatMzctmiyor. Knossos Girit'inilkhalkı Milat'tan6binyılönceya!>amışNcolitik dönem ınsanları imiş. Daha sonra Küçük Asya'dan (Anadolu)gclcn uygarlıklarCÜrit'i ycrleşim yeri olarak tutmuşlar. CJirit'ıncfsanevi kralı Minos'unardındanesinlenerek Mınoalılar diyeanılan bu Bronzdönemi uygarlığı MO2600 ve 100 yılları araMndahüküm sürmiİ!}. Yüzyılıınızın ba^ında ileLassithibölgesindeki Phaestos,Zakro, Malia,(îortysve Gournia'da Minosyerlcşımbölgclen bulunmu!>. Avrupa'nınyüksek uygarlıklarının ilki olarak bilinen Mınoalıların Kralı MinosGirit tarihininbelkemiğıni olu^turuyor. Homeros'agöre "Zeus'un canyoldaşı",Thueydides'e göre filosuyla Egedeni/ini gegipCycladesadalanna ula!>an, bölgcyı korsanlardan tcıtıı/.lcycn "İlk Anadolu ınsanı", Plato'yagörede"Ycryüzündeki ılkyasalarıkuranınsan". I)o Nikos Kazancakis Limandanu7akl;^ıpkentınıçlerinegirmeyekararvcrıyoruz. Kentin Diktı dağlarına bakan eteklerinde Nikos Kazan