Katalog

18 mektubu 'yazıyor. "Sonradan lıep solcu kaldım ama özellikle politik olmadım" diyor şimdi. 1932'de Molly Day Thacher ile evleniyor Kazan. Bu scvgi dolu, zeki, eğilmcz genç kadın siyasal tiyatroya tutkuyla bağlı. Karl Malden "Molly, Elia'nın Amerika tarafından kabul cdilmesini sağladı. Tiyatroda yapmak istediklerini başarmasına yardımcı oldu" diyor. Birçok oyun yazannı da dcstckliyor Molly, Tennessee Williams'ı özellikle. "Arzu Tramvayı"nı kazan'a okumuş vc onu sahncye koymaya zorlamış, Kazan ılk başlarda pek oralı olmamıştı. Dört çocuklan oldu, Kazan üzerindekı yoğun etkisinden Ötürii Marilyn Monroe, Kuzun 'ın dostu olmuş, Miller'la evlenmişti... Molly'ye karşı hem dönüştürmektir" diyor. Kazan, o döncmde scvgi, hem çekingenlik besliyordü. en iyi dostluğunu vahşi bakışlı, vahşi saçlı 1940'ta Group iflas edip dağılınca, KaClifford Odets ile kuruyor. 1930'lann bu zan bir iki filmde gangster rolleri oynadı devrimci oyun yazarı "Altın Çocuk" ve vc ardından Broadvvay'de yönetmenliğe "Uyan ve Şarkı Söyle" ile tanınıyor. başladı. Başarısız denemelcrden sonra büOdets, Kazan'dan esinlenerek bir kısa öyyük başarılar elde etmeye başladı. Arnaud kü yazıyor; "Dostum Yunanlı". Kazan, d'Usseau ve James Govv'ın, Güneyli siOdets'in birçok oyununda rol alıyor. "Solyahların utamlacak durumunu yansıtan cuyu Beklerken" adlı, taksi şoförlerinin iş oyunu "Köklcr Derindedir", Kurt NVeill'ın birakmasını konu alan bir perdelik propamüzikali "Venüs Dokunuşu" ve Harriet ganda piyesinde "Grev!" diye haykıran Beecher Stovve'un yaşamöyküsü "Harriküçük adam olarak hâlâ belleklerde... et" ile ünlcndi. I943'te büyük çıkışını Kazan 1934'te Komünıst Parti'yc katılıThornton Wildcr'ın izlenimci insanlık koyor. Faşizmin kötülüklerine karşı dünyayı medyası "Dişlerimizin Kabuğu" ile yaptı. uyandıracağına inanıyor partinin. Üyeler Tallulah Bankhead, Fredcric Marelı ve sokak köşelerinde konıışmalar yapıyor, genç Montgomery C'lift ile sarsıcı bir prosendiku toplantılarında temsiller veriyor. düksiyon kotarmışti. Oyun büyük başarıOdets ile Kazan, ya ulaştı ve Pudiğer Group çalitzer aldı. lışanlarıyla birIzleyen 15 yıl likte, her salı boyunca Kazan, günü gizli hücre Broadvvay'in toplantılan yakır saçlı delipıyorlar. kanlısı olarak Parti, Grokaldi. Özellikle up'un başanlı savaş sonrası olduğunu göreAmerikan tiyatrek, oyuncuların rosunun iki büyönetimi ellcriyük oyun yazane alrnalarını ve rı, Tennessee topluluğu bir VVilliams vc kooperatife döArthur Miller'la nüştürmelerini ortak çalışmalaistiyor. Kazan rında kendini buna karşı çıkıkanıtladı. James Dean, Kazan 'ın "C'ennet Volıı "nda oynadı... yor; "Strasberg Miller'la ve C'lıırman parti üyesi değiller" diyor, 1945'te tanışmıştı. Toplumu vc aileyi yan"Bu bir sanat örgütü, yaratıeı olabilmek sıtmak için oyun üstüne oyun yazan Miliçin bağımsız kalmalıdır, Moskova güdüler, Kazan'a yönetmcsi için en son yapıtı münde bir gizli siyasal parti tarafından "Bütün Oğullarnn"ı verdi. Oyun hükümeyönetilemez". Öneriyi bir toplantıya getite bile bile arızalı uçak parçaları satan ve riyor ama kendisinin karşi olduğunu da 21 pilotun ölümüne nedcn olan bir fabriaçıklıyor. katörü anlatıyordu. Oyunda, oğullarından Bir hafta sonra Detroit'ten bir örgütçü geliyor. Strasberg'lcrin cvinde karısı Paula bir toplantı düzenliyor (parti üyesi olmayan Lee Strasberg'i sincmaya gönderiyor) ve Kazan neredeyse yargılanıyor. Detroitli örgütçü, Kazan'in özür dilemcsini ve herkesin Kazan'ın aksine oy kııllanmasını istiyor. Kazan toplantıyı terk edıp evc gidiyor ve partiye öfkeli bir istifa biri babasını ihbar ecliyor vc fabrikatör kendisini öldürüyordu. Miller, Ka/.an'ı oyunun provalarında "!>eytanın enerjisini tasıyan... küçümen, sıkı biri" olarak anımsıyor. Bazı bölümleri, bir müzik parçası gibi tekrar tekrar çalısmış. "Ekip içinde oyunculardan birisini tercih eder gibi g(>rünüp, aralarında kavgalar çıkarır, yarısmalarını sağlardı." diyor. "Bütün Ogullarım" I947'de Ncvv York Drama lllcjtirmenleri Ödülünü Eugenc O'Neill'ın bir oyununu safdı^ı bırakarak kazandı. Miller vc Kazan ayrılma/ olmuslardı artık. Kazan, "Art, Group Thcatre'dan esinlenerek oyunlar yazıyordu. Ikimiz dc onların \^ dünyasmı insanlık dışı buluyoıduk" diye yazıyor. Kazan "Bütün Oğullarım"dan sonra bir başka bomba patlattı; Tennessee Williams'ın "Arzu Tramvayı". VVilliams'ın koyu, şiirsel vizyonunu kapsayabılmek için tüm sanatsal denetimi elinde tutmuştu; dckorlar, kostümler, ı^ıklar için tek başına ugraijmiijtı. Williams'ın kişisel acılarını açığa vurma yürckliliğini gösteren bir tiyatro dâhisi olduğuna inanıyordu. Bu ufak tcfck, ıııahmur gözlü e^cinsel Güneyliye yakınlık duyuyordu. "Belki ikimiz de yabancı olduğumuz için." diye yazıyor onun için. Arzu Tramvayı'nın zorba karakteri Stanlcy Kowalski'ye de yakınlık duyduğunu, oyun için tuttugu günlüklerdc belirtiyordu: "Stanley alabildiğine kaygısız, hayranlık derecesinde kendinc dönük... Bir karakteri anlamanın en iyi yolu, kendinizden yola çıkmanızdır." 23 yaşındaki Marlon Brando, Stanley rolünc, yönlendirilmeyc gerek duymaksızın duyarlılık katmı^tı. Kazan "Kendi kişiliği, donanımı, anıları vc tutkuları öylesine derindi ki, tek yapacağınız ona sahneııin neyle ilgili olduğunu söylenıekti" diye anımsıyor. Provalarda yavaş, homurdanan, sesi zor duyulan Brando gidcrek bir cosku vc cinsellik dinamosu olup çıktı. CUMHURİYFTDERGİ ra da geleceğiz' demişti." Kazan artık Broadvvay'de zirvcyc ulasmıştı. Bir yandan da aynı başarıyla filmlcr yönetiyordu "Bir Genç Kı/ Yetışıyor" (A Tree Grows in Brooklyn. 1945) ve Yahudi kar^ıtlığmı konu alan "C'entilmcnlcr Anlaşması" ile ilk Oscar'ını aldı. 1950'de Ameriku'da en etkili ve güçlü sahnc vc sinema yönetmcniydi. "Bir parça şişindiğini" kabul ediyor. Yere inmek için Cheryl Cravvford ve Robcrt Lcvvis ile birlikte I947'de kurduğu Actor's Studio'ya /.aman ayırmaya ba>lami!>tı. "Bir oyuneular kusagı yaratmak istiyorum" demişti ve yarattı da. Marlon Brando, Eli VVallach, Anne Jaekson, Kafl Malden, Shelley VVintcrs, Julie Harris ve Montgomery C'lift bu kuşagın ilk üyeleri arasındaydı. Oyuncu Vivian Nathan "Hepimiz ona tapıyorduk" diyor. O günlcrdc bir kültc sahipti Hcrkcs giyıminı bile ona bcnzctiyordu; kaha iş gıysılcri, botlar. Onun sert, boğuk konuşmasını da taklıt cdiyorlardı. (,'oğu kcz de konuşmaksızın otururdu, bir gizem doğurmuştu çevresinde. Nc düşü "Arzu Tramvayı"nın Ethel Barrymore Tiyatrosu'ndaki açılış geccsi Broadvvay'in önemli menzil taşlarından biri oldu. John Steinbeck'in karısı Elaine o günleri anarken "Devlcrin zamanıydı o zamanlar. Bizler devlerle yaşadik" diyor. Pulitzer kazanan "Arzu Tramvayı"ndan sonra Arthur Miller'ın ^Satıcının Ölümü" oyununu sahneledi Kazan. O da bir Nathalie Wood, Kazan'ın "A$k Bahçeü"fılminderoluldı... Pulitzer aldı. 1991 'dc ölen Linda Dunnock anılannda nürdü?.. 1951 'den sonra düzenli ders verKazan'ın, oyunun tiradını nasıl yönlendirmcyi bıraklı, çok meşguldü. Dersleri Lee digini anımsıyor: Strasberg dcvraldı, sanatsal yönetmenliği dc o üstlenmişti. Birkaç yıl içinde Stras"Elinde bir kırık süpürge sapı vardı. Bir berg dünyanın en ünlü drama çalıştırıcısı cop gibi kullanıyordu. Ben sahneyi oynaroldu. Oyunculara karsı daha sert ve kamkcıı onunla vuıuyor ve 'Daha! Daha! Daçılayıcıydı. Kazan ile aralarında gergin ha!' diye bağırıyordu. Ciğerlerimın bütün hatta güvcnsiz bir ilişki vardı. güeüylc haykırıyordum, gözlcrim yasjlar içindeydi, sonunda 'Yapamam! Böylc 1951 'dc Kazan, Brando, Vivien Leigh yapmayacagım... Nüanslar ne olacak' deve Kim Hunter ile "Arzu Tramvayı"nı sidim. 'Nüanslar mı? Birkaç ay içinde onlanemaya uyarladı. Katolik kilisesi ve bazı