Katalog

I2K.ASIM IWS. SAYI661 \ntik çağlarda Anadolu topraklarında iinozor yoksa da mamutlar ve gergedanlar vardı. Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Mevlut Coşkun bulunarı kemikleri biraraya getiren puzzle ustası bir paleoantropolog... Kemiklerle oynanan puzzle" YAZI VK FOTOĞRAFLAR: TLRGAYTUNA Ç ocuklarınbüyükbirçoğunluğunun, oynamaya başladıklarında ellerinden kolay kolay atamadıklan birzekâ oyunu "puz/le". Bunun hastası olaııbüyüklerdevar. Önünüzcbirçuvalkcmik koysalar,haydi bunları birarayagetirip iskeleti oluştur deseler ne yaparsınız? Sözünü ettiğimiz, bilimsel nitclikte; profesyonelce oynanan; günlcr,aylar,belkidebirkaçyıl süren bir oyun. üynayanı da oldukça az... Türkiyc'de bu oyunu oynayarak ekmek parasını kazananlardan biri de işi gercği şimdilcrdeNevşehırbölgesinde bulunan birbilim adamı. Kemiklcr isc, milyonlarca yıl önce yaşamış hay vanların taşlaşıp fosillc^miş, kayakütleleriarasınasıkışıpkalmış kemikleri.. En zor tarafı da bütünlcştirilecek olan bilmemhangiprehistorikhayvanıniskeletinin taşa, toprağa karışıp kaybolmuş eksik olan parçalarını ycni baştan yaratmak. Işte bunun içindeustabirheykcltraşgibiolağanüstübir el becerikliliği gerekıyor. Eksik parçaların yerleribirtakımkimyasalmaddevcalçıkanşımındancldccdilcnbirtürharçlatamamlanarak fosil hayvanıniskeletininyeni baştan ortaya çıkartılmasınaçalışılıyor. Asıl nıeslcği paleoantropoloji olan Mevlut Coşkun Ankara DilTarihCoğrafya Fakiiltesi'nden. üört yıl önce tayin edildiği Kapadokyabölgesinde Kültür Bakanlıgf rıın Nevşehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'ııunmüdürlüğünegetınlmış.. Her bir tarafı fosil yatağı olan Kapadokya'nınherhangi bir köşesindebulunup Nevşehir müzesine getirilen fosiller önce ona gösteriliyor. O da cene kemiği, tibia veya omurkemiklerinebakarak hangi hayvanaait olduklarınısöyiüyorvebulunduğuyerdeincclemelercgırişipdahabaşka kemiklerin var olup olmadığını araştırıyor. Çünkü asıl mesleği paleoantropolojiden hiçbirzaman kopmamış. Dostları tarafından "kemik mütehassısı" veya "fosi lci" olara tanımlanan Mevlut Coşkun neleranlatmıyorki... "Jurassic Park"ta gördügümüzodinozorlarınhiçbirininTürkiye'dc yaşamamış olduğunu öğreniyor ve küçiik birhayalkınklığınauğruyoruz.. Çünkü, bulunduğuyerbüyük bir denizlekaplı ol dugundan,topraklarımızböylebirşansıyakalayamamış.Kim nerelerde büyük bir kemik veya fosil bulursa bunun hemen bir dınozoraaitolduğunu düşünüyormuş. " Bir iki yıl önce bir telefon gelmiş, Avanos ilçcsininsırtınıdayamışolduğulğdişdağında dinozor kemiklerine benzer kemiklerin bulunduğubildirilmiş. Haberi veren de Avanos ilçesinin başında bulunan mülki amirlerden biri. "Tabii ki, bunun dinozor ketniği olmadığını gayet iyi biliyordum, ama en kötü bir olasıhkla buldukları kcmikler, bundan yüzbinlerceyıl önce Kapadokyabölgesinde yaşamış olan bir mamut veya bir gergedana da ait olabilirdi. Heyecanla arabaya atlayıp Avanos'unyolunututtum. Benialıp.dağda kemiklerin olduğu yere götürdüler. Bir de ne göreyim, önümüzde duran kemikler bundan birkaç yıl önce ölmüş bir cşeğe ait değilmi? Meğer,kemiklerin bir dino/ora ait olduğunu sanan kişiler, oraya piknik yapmaya gitmişler, cilingir iofrasını kurup iki şişe rakıy ı devirdikten sonra, aralarından biri küçük ihtiyacını gidermek için kendisine uygun bulduğu birköşeyegittiğindekarvsınabukemiklerçıkmi!)" ka'yafillerülkesidenilseimiş.dahayerinde olur." diyor. Özkonak'ta,Aksular'da, Mustafapaşacivarında, Karainköyütepelerindebudişlerden ve mamutlara ait kemiklerden oldukça bolmiktardaelegeçirilmiş. Mamuttan sonra yoğunbirşekildegörülenkemiklerdegergedanlara ait. Günümüzde Afrıka ve Asya'da korunma altına alınmış, nesli tükenmekte olan bu hayvan birzamanlar bı/im topraklarımızda da yaşayıp koşturuyormuş. Gergedandan başka su aygın, bavit olarak adlandırılan tarih öncesi zamanların keçilerinc ait fosiller de bölgede oldukça yoğun. Geçen aylarda, Özkonak'ta bulunan gergedan fosilinin oldukça iyi korunmuş bir parça olduğu nu söylüyor Mevlut Coşkun. Şu sıralarda Nevşehir müzesinin bodrum katındaki depolardan birindc bu hayvanın fosilleşmişkemiklerinitemizleyipbirbirlerineyapıştırmaklameşgul. "Kolay değiTdiyor.'" Puzzle'den bcter bir şey bu.. Çok zaman alan bir sabır işi. Ama, benim gibi bulmaea çözmesini seven bir insansanız, alın iştesizenegüzel birbulmacatürü. Yapyapbıtmiyor. (iunlersürcnçalışmadan sonra yavaş yavaş bacak ortaya çıkmaya başlıyor, ama bir yerleregeldiğinizdebirbakıyorsunuz, iskclette bireksiklik biryamukluk var.. Ycni baştan kılı kırk yararak araştırmaya başl ıyor ve sonundayanlışlığıntekbiromurkemiğınin eksikliğinden kaynaklandığını buluyorsunuz. Bu defa elinızdcki malzemelerle gerekenharcıhazırlayıpyenibiromurkemiğinin yapımınabaşlanıyor." Nevşehir'in Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun müdürlüğünü yapan Mevlut Coşkun aslında Türkiye'de bu işin önde gelen uzmanlanndan. Topaklı Höyük kazılarında,Topaklıpopülasyonununbiyomctrik incelenmesi ve diğer topl umlarla mukayesesi çalışmalannda, Ozkonak, Acıgöl vc Karain'deki Pleistosen ve Miyosen dcpozitlerininaraştırmalarındaheponunimzası var. Fosiller, günümüzdcnmilyonlaıcayıl önce yaşamış olan canlılann ölümlcrinden sonra dokularının içine gircn veya yüzeylerini kaplayan mineral maddclerin ctkinliği vede buoluşum içinde havasızkalmalan nedeniylc ortaya çıkmışlar... Kayalar içinde, volkan tüfleri ve taş katmanları arasında bulunan fosiller, milyonlarca yıl önceki dünyamızın eskigörüntüsii.iklimleri, gelmiş geçmiş canlılann evrimleri konusunda bi/lcre bilgiler vermekte,birzamanlaryaşayıpkaybolmuş türlerin ncler olduklarını ortaya çıkartıyor. Coşkun'un Kapadokyabölgesinde asıl izıni sürüp aradığı şey binlerce yıl önce yaşamış olan bir yabandomuzun fosili!.. Çünkü, diyor, domuzubulduğumu//.aman, insan fosilinidebulmamızgerekiyorveekliyor: "Kim bilırşansımızyavergidcrsebelkıdomuzdan daha önce, bu topraklarda yaşamış olan ilk insanlaraait fosilleridebulabiliriz."^ Tabii ki Avanos'un Iğdiş dağındakı cşek kemikleri bir yana, Kapadokya bölgcsinin birçok kesimi X10 milyon yıl önce yaşamış hayvanların zengin fosil yataklarıyla dolu. En çok bulunan kemik parçaları da, bugünkü fi 1 lerin atalan olarak bilinen mamutlara ait. Bugün, Ürgüp, Nevşehir müzelerinde bu mamutlara ait büyük dişlcr (fildişleri) vitrinler içinde tcşhirediliyor. Teşhiredilemeyen birçok örnek de depolarda saklanmış. Mevlut Coşkun: "Aslında, 'Atlar Ülkesi' olarak tanımlanan antik Kapatuk Mevlut Co^kun, dostları tarafından "kemik mütehassısı" veya "fosilci" olarak tanımlanıyor.