Katalog

22KASIM 1998. SAYI 661 lometre taşları olan Maraş, Çorum, Sıvas, Antalya, Ankara, Izmirgibikatliamlarınolduğuheryerlercgidildi vetanıklarıylakonuşuldu. Yurtdışmda Amerika, Ingittere, Fransa, Almanya'daçekimleryapıldı." Belgeselinyapımındagörevalanbirisim de Milliyet Ga/etesi Yayin Koordinatörü Hikınct Bila. Bila ve Akararaştırma vemetinyazımınıbirlikteyürütmüşler. "Belgeselin hazırlanması aşamasında ilk etapta ele alacağımız dönem Türkiye'sinin on yılı gazete kupürlerinde tek tek taranarak önce yazılı bîr arşiv elde cdildi. Buçokzorbiraşamaydı." Sonra? "Yaptığımızkimisöyleşilcrkarşılaştırıldı. Gerçeğe dahayakınolanlartcspil cdildi. Örneğin liderlerleyapı lansöyleşılerle liderleringeçmişteyapılantümsöyleşileriizlenerck ycni bir dil tutturulmaya gayret edildi. Dönemintümarşivlerinc, yazılıkaynaklarına ve belgelerine ulaşmaya çalıştık." (iörscl arşıv konusunda, yurt içi vcdışındaki türlü kaynaklardan yararlanmışlar. Akar, izledikleri yöntcmi şöy !e anlatıyor: "Biz metne göre görsel arşiv uyguladık. Örneğin Reulers'te bizim öngörülerimizin çok üstündc bir arşiv oldugunu gördük. Ancak o arşivin sadcce bizim için gerekli kısminı kullandık. Bu konuda yardım istcdiğimizhiçbirkurum(siyasipartiler, dernekler vs.) bizi geri çevirmedi. Hepsi kendi görsel arşivlerinden yararlanmamızı sağladı." Bclgeselyaklaşık lOyıllıkbirsürecikapsıyor. İlk bölümdcn sorı bölüme kadar 12 Eylül'c gcliş anlatilıyor. Aynntılarını Rıdvan Akar'dandinleyelim: "önceşunubelirtmekistiyorum. Bu belgesel ilekamuoyunun öğreneceği,yeni iddialarınortayaatılacağıbirçalışnıaortayaçıktı. Yani gcçmiştcçıkan 12 Eylül kitaplarından.çalışmalarındanfarklı olarak döncmin tanıkları ilk kezkonuştular." . Konuşanlarnelersöylediler? "Bu konuşmalar gerçekten çok ilginçti. Çorum katliamından sonra, bu katliamı bastıranbirtuğgcncral Alevilereateşaçılması için bazı mılletvekillerinden aldığı istek ve dayatmalan ilk kez açıkladı. Maraş katliamında ilk kurşunu atan kişiyle yapılan söyleyişi izleycceksiniz. 16 Mart katliamının katil sanığı ZülküfIsot'u 16 Mart k.atliamında ölcnlcrin cenazc törcnlerinde ilk kez göreceksiniz. Bu olay arkadaşlarımızın titiz çalışmalansonucutespitettiklcrıbirşcy." Belgesellegündemcgelenılklerışöylcsıralıyor Akar: "MeselaKenan Evrenliderlerinasılması konusundaaldığıbıröneriyiilkkezdilegetirecck. Mılliyctçi Demokrasi Partisi'nden vetoyiyenmılletvekillcrınınnedcn vetoyedikleri ilkkczanlatılacak. lbrahimÇiftçi ASALA'yakarşı 12 Eylül Hükümeti'nden aldığı tcklifi ilk kczanlatacak." Akar,bclgescldekiilginçnoktalarıanlatmayı sürdürüyor: "Devrimci Yol'un lidcrlcrindcn Oğuzhan Miiftüoğlu, 121'ylül llarekâtrndanbirgün önce nasıl haberdar oldugunu anlatacak. l()73Cumhurbaşkanlığıscçimlerindekaracılarlahavacılarm bir içsavaşortamına nasıl sürüklendiğini ilk kczgörcceksiniz..." Rıdvan Akardaha birçok konunun bclgcsclle su üstüne çıkacağını söylüyor vc ckliyor: "Birşcydaha.söylcycyim. Bubelgesel 12 Eylül olarak gcnişlctilmişhaliylebirkitap halinegetirildı. Aynı zamandabirCDROM çalışmasıdayapıldı." Bclgcscldcki oııcmli isimlcrkimlcr? "Kcnan Evrcn, Bülent Eccvit, Cumhurbaşkanı Sülcyman Dcmirel var. Bütünsiyasi partilcrin o günkü öncmli vc kilit isimlcri, sağdaki vesoldaki orgütlcrinliderkadrosu var. Katliam yapanlar ve katliamı yaşayanlar, mağdurolanlar, işkencegörcnlcr ya da mağdur edenler. Dolayısıyla 12 Eylül sürccinin aşağı yukarı tüm aktörlcrine ulaştıkdiyebilirız." Ulaşamadıkları ve konuşamadıkları dört kişinin oldugunu daekliyor. " 12 Ey 1 ül'ün tüm aktörlerine ulaştık demiştim ama dört kişi var ki onları ayrı tutuyorum. BunlarMilliGüvenlikKonseyi'ni Kcnan Evren ile birliktc temsil eden dört general. Bu dört general konuşmama kararlannı 12 Eylül Belgescli'ndede bozmadılar. Ayrıca Milli Güvenlik Konseyi'ninGenel Sekreteri HaydarCelasunöncebizimle konuştu daha sonra nedense bunu geri çekti. Biz de kullanmadık." Bunu öğrenincebaşkasöyleşisini çcken varmı diye soruyoruz? "Hayır. Söylcşisiyapılıp daha sonra söyleşisini çeken başkakimseyok." 13 1 Mayısgibikonularıelealdık. Önemli ve 12 Eylül öncesine gidildiğindc hcp hafızalarda olan şeylerc değindik." Belgeselı hazırlarlarkcn objetifolmaya özcn göstermişler. "Burada dikkate aldığımız şeyler vardı. Tarafları olabildiğince karşılıklı ve objektif şekildekonuşturmaya gayret gösterdık. Örneğin 16 Mart katliamının sadece sanıkları değil, mağdurları da konuştu. Savcısı da avukatı da konuştu." Bıraz da belgesel ın arka planına bakalım. Çekim aşamasında ilginç şeyler yaşamışlar mı? Rıdvan Akar, fazla ilginç olmasadayaşadıkları birolayı anımsatıyor: "Biz, C'umhurbaşkanı Sülcyman Demirel'in böyle bir 12 Eylül Belgcscli'nde olmasını düşünüyorduk. 12 Eylül sürecininen öncmli magdurlarından hiri olan Dcmırcl böyle bir belgeselin tanıklığında çok önemli gelişmelere ışık tutabilirdi. Cumhurbaşkanrnıngündeminin yoğun olması nedeniyle tam altı ay randevu için sabırla bekledik. Bubekleyış belgeselin gecikmesinde pay sahıbi oldu. Ama Süleyman Deınirel olmadankullanılmayacaktı." Ne var ki ellerindcki fa/la malzeme onlar için sorun olmuş... "Biz belgeseli başlangıçta sckızbölüm olarak düşünmüştük. Kanalla da böyle anlaşılmıştı. Ancak elimizdekı malzcmenin.olayların veanekdotların çokluğu nedeniyle dokuzuncu bölümü yapmayakararvcrdik." Rıdvan Akar, "Kcşkc birdokuzbölüm daha yapabilscydik"(iiyor. 12 Eylül Belgeseli'nin doğurgan bir kadın gıbı oldugunu ve bununla pek çok belgesele zemin hazırladığınıdüşünüyor: •• Çorum ve 16 Mart... Ve gelelim belgeselin bölümlerine. Belgesel Deniz Gezmiş'in asılmasıyla başlıyor. Herbölümdekaydadeğer birhikâyeyeyervermişler. "Bizolabildiğincefotoğrafın kendisini yansıtmaya çalıştık. Belgesel 1972'lerdc Denizler'in yaşamlarını yitirdiklcri günle başlıyor. Seyirciler ilk bölümde ünlü cumhurbaşkanı krizini, siyasal partilcrin yeniden 1973seçimlcrinckalılışını, l'atsa 12 Lylttl sidüctiıu cn ağıryuşayun itçclerden biriydi... Belgescldcbcllibirdüzeninizlcndiğinive bununbizcbirumutoluşunu vc Milli Selakonulann birbirinitakipcttiğini anlatıyor. IzmetPartisi'nikurduklarıbölümüizleycceklcy iciyı sıkmatnak için vc konuları daha iyi ler. tkinci bölümde toplumsal çatışmaların anlalabilınek için herbölümün hikâyeleştırivegerilimingidcrekartışıyeralacak. Aşağı lerck göstcrildigini söylüyor. yukarı hcr bölümde adım adım 12 Eylül "()rncğin bir bölümde Çorum, birbölüm1980 darbesinc gidişin kilomctre taşlarına de Maraş, bir bölümde 16 Mart, bir bölümde değindik." 12 EylM'e çeyrek kalayaşanan bir barıka soygunundan hemen sonra...