Katalog

8 Tunceli'de 1994'ten yana uygulanan "gıda ambargosu" en çok kadınları ve çocukları yaraladı. Vitamin eksiklikleri birçok hastalığın habercisi sayıldı. Çocuklarda anemiye, kadınlarda ağır osteoporoza yolaçtı. Ekonomik yapısı giderek bozulan kentte gelenckler yok edilirken açlığın da sınınna gelindi. UIMHURİY!•"! DKRCİ Gümüş Kapı'da açhğın çığhğı... HÜLYA ERGl'JN /. Sayf'anın devamı Arada olan, herzamanveherycrdcki gibi bölgc halkına oldu."Gıda ambargo"suTunceliler'in sağlığını da son derceeolumsuzetkiledi. Bu durumdan en t'azla yaralananlar ise kadınlar ve çocuklar. Buııun iki nedeni var. Birincisi kadınların ve çoeukların bünyelerinindahazayıfolması. lkincisibcslcnmenin töresel boyutu. Kentte sofra kuruluncailkinerkeklcryemekyiyor. Kalanıdakadınlar ve çocuklar paylaşıyor! Ambargo nedeniyle sofraya koııabilen azalıncakadın ve çoeukların payınadüsjenin dahada eksilmesisonderecedoğal. IstanbulTabiblerOdası Yönetim Kurulu üyesi Dr. Rifat Yüccl vcTürkiyc Diyetisycnler Dcrneği üyesi bir grupdiyctisyentarafından ha/ırlanan raporambargonun sonuçlarınıgösteriyor. Raporda,"ambargo" ncdeniylekısıtlananyiyeceklerinsağlıklıbcslenme için yetcrli olmadığı belirtiliyor. Dr. Yücel beslenme yetcrsızliğinin en çok çocuk ve kadınlarıetkilediğinideyincraporadeğinerek yineliyor. Söz konıısu raporun "neslenme YctersizliğiSonucuOluşanllastalıklar"bölümünde çoeuklarda ve kadınlarda ortaya çıkması muhtemelhastalıklarşöylesiralanıyor: • Çocuklardaağır beslenme bozuklukları • Çocuklarda fiziksel vcmental gelişme geriliği • A vitamini eksikliği sonucugörmcbozukluklan • Çoeuklarda D vitamini cksikliğine bağlıanemiler(kansızlık) • Gebeliklerdcdüşükdoğumağırlıklıbebek ve düşük olası lığında artış • K.adınlaıdaözelliklemenopo7sonrası kalsiyum ve D vitamini eksikliğine baglı olarak gelişen ağır osteoporoz, ani kemik kırıkları # C vitamini eksikliğine bağlı olarak geliijcbilen Scorbüt, diş eti kanamaları, kunamapıhtılaşmasistemindebozukluklar • B vitamini eksikliklerine bağlı olarak gelişen anemi,cilthastalıkları,sinirhastalıkları,nöropatiler • Tiamin cksikliğine (Vitamin Bl)bağlı olarak gelişebilcnsantralsinirsistemipatolojilcri Dr. Yücel söz konıısu raporun "Öneriler, YapılmasıGerekenler"böiümündeiscşunlarısıralıyor: #Gıdakısıtlaması insanlarınsağlığıüzerindc oldukça olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle gıda kısıtlaması güvenlik sorunu için çözüm yöntcmi olmamalulır. Bu durum halkın sağlıklı yaşamahakkı iizerinde ciddi bir engcl olarak görülmeli, gıda kısıtlaması kaldırılmalıdır. # Özellikle kadınlar vc çocuklar acilsağlık taramasmdan geçirilmeli, beslenme yctcrsizliği sonueu oluşabilecekyukarıdabahsedilcn hastalıklaraçısından ineelenmelidir. # Sağlık taraması sonueu gerekli tedavileıbaijlatılmahdır. (Vitamin vekalori eksikliginingiderilmesi.demirtcdavisivb.) # Bu isjlemlcr bölge sağlık ocakları ve dcvlcthastaneleritarafından verilebilir. Bunun için bu bölgedeki sağlık altyapısının güçlendırilmcsi gerekir. lnsangücü vealtyapı açısındandestek gerckcbilir. Önce çocuklar soldu... Tunceli'de "gıda ambargosu" nedeniyle seki/kişilikbiraileyeverilcnaylıkgıdamiktarı yakla^ık olarak ijöyle: "I kg. makarna, 50 kg. uıı, 50ü gr. çay, 1 kg. pirinç, 5 kg.rçeker,2.5 kg sıvı veya katı yağ" Dr.Rıfat Yücel ve bir grupdiyetisyenınortak çalı.'jması sekizkişilik bir aileyi; 2 kişi 57 yaş grubu, 2 kişi 1618 yaş grubu, 2 ki^i 31 60 yaş grubu, 2 kişi 60 yaş iistü olmak üzere ayırıyor. Buayrımagöresekizkişilik birailcnin aylık kalori gereksinimi 475 bin 263. Ambargo koşullarında verilen gıdaların toplamıise 1^1 bin 280 kalori. Raporda, verilen gıdaların dışında yerel koşullarda protein içerikli gıdaların (yunıurta, süt, et vb.) bir miktarüretiliptcminedilebilmeolasılığıdüşünülsebilearadaki kalori açığınıkapatmanın olası görülmediği de vurgulanıyor. (Jörüldüğü gibi "gıda ambargosu" söy lenildiği gibi terörtin ctkisini azaltsa ıla halkın sağlığını olumsıızyöndcetkilemektedır. Ancak ortaya çıkaıı (ablonun tek nedeni bu değil. Güneydoğu olaylarıyla birlikte kentin ekonomik yapısında ortaya çıkandeğişimin dcbundapayı var. "(iıda ambargosu" söz konusu dcğişimlc örtüştüğü için etkisi daha da çoğalıyor. Bu nedenle öncelikle bu değişime bakmah... Sckscnli yılların ortalarına kadar kapalı ekonomik yapıya rağıncn kentte ciddi bir beslenme sıkıntısı yoktu. Oksi jenin bolluğu çoeukların yüzünc vıırıır, bolca kırmızı yüzlü, gürbüz çocuklar görülürdü. ..Savaşınbaşlamasıy la hayvancılık geriledi. Gıda sağlamak önemli bir sorun oldu. Sorun bununla sınırlıkalmadı. llkonornikyapıdakitahribat ve onun üzerine binen gıda amhargosııyla Tunceli'dcycmekdüzenidedeğişti. Birzamanlarkırsalkcsimdeerkenkalkıldığından "tütün altı, kuşluk, öğlelik vc akşamlık" olmak üzere dört öğün doyana kadar yemck ycnirdı. Kahvaltıda istcndigi kadar çay ya da siitle, peynir, çökelck ve taze yağ yemek bir alışkanlıktı. Kışlarıda bolcaçorbaiçilirdi. YıllarilibarıylayaşamstandartlarıgclişmcgöstermesigerckirkenTuncelili'nintahıladayalı beslenme geleneğinesınırlamageldi. Artık sofralara daha az yiyeeek konuluyordu. Öğünler azaldı. Sofralarda Tunceli 'nin geleneksel yiyecekleıi kavurma, pastırma, yağ, bal, çökelek de daha az görülmeycbaşladı. Bütünbunlarbeslcnmetöreleriylc bütünleşinec kadınların vc çoeukların, rcnklerinisolduıdu. Ve ekonomik yapı... 1 %0'lara dcğin Tunceli Yle tümüy le kapalı birekonomik yapı vardı. Tarımın, tiearet ve sanayinin gelişmesini engellcyen başlıcactmcnlcr,ıkliminscrtliği,ulaşımolanaklarından yoksunluğu, tanmda düşük verimlilik, düşük gelir diizcyi ve bunların sonueu olan birikim yetersizliğiydi. Tarım ve ticaretin gelişmemcsi sanayi yatırımlaı ınadönüşebilecck belli bir birikimin sağlanmasını da engelliyordu. likonomik yapıyı değiştirmek amacıyla, lt)68clekalkınmadabinncidereeedeöncelikli illerkapsamınaalındı Tunceli. Anıabu önlem, özel kesim yatırımlarının kentc yöi nclmesini sağlayamadı. 1970'lerdc birkaç kamu yatırımı yapıldı. 1980'lere gelindiğinde ise savaşın başlaması bozuk olan ckonomiyidahadabozdu. 1987yılındaılhasılası nın yüzde 55'i tarımdan yaratılıyordu. Köy lerin boşaltılması vc yay la yasağıylâ hayvancılık geriledi. 1994 yılındailckonomisinin ancak yüzde 35' i tanmdan ürctilebir liyordu. 19871994 yıllarıarasında tckgerih leyen scktörtarım olmadı. Inşaat vc ticarüt sektörlcri de geriledi. 1987 yılında inşaat il hasılasının yüzde 7'sini oluştururken 1994' tc yüzde üçle sınırlı kaldı. Ticaret sektörü de aynı yıllarda yüzde altıdan yüzde beşe geriledi. Aynı yıllarda yok sayılacak kadar az Kadınlar ve çocuklar... Dr. Yücel ve Diyetisyenler Derneği üyesi birgrubun hazırladığı rapor yakalanacakları haslalıklan anlatıyor...