Katalog

C'UMHURİYKTDKRGİ Burası Kartal Cevizli Sigara Fabrikası... Necla, Yeter, Sinem... Fabrikanın 610 kadın işçisinden birkaçı. Kimisi bezgin, kimisi yorgun, kimisi neşeli. Düşleri fabrikanın sınırlarını aşıyor, ama yine de seviyorlar çalışmayı. Bir de çocukların ve kocalann o dayanılmaz "ağırlığı" olmasa... Fabrikada tutun sarar... ütü YA/J: SUVDA BARANDIR KOTOĞRAFLAR: SEVCİ KAYA Y üksektavanlıyemekhanc... Fabrikada öğlc molası... (nıneş, tiim eömerlliğiylebüyükpencerelerdcn içeriye ışıklarmı gönderiyor... Birtarafta kadınlar, bir tarafta crkcklcr, çatal kaşıkscslcriarasındapürtela.şycmcklerini yiyorlar: Tiirlü, makarna ve muz. Burası Kartal Cevizli Sigara Fabrikası... Onlar fabrikanın işçi kadınları. Kimisi yorgun, kimisi be/gin, kimisi suskun, kimisi koruıskan, kimisi mutlugibi... Nccla Altıntürk. O,yıllarını fabrikaya vcrmişişçilerdenbiri.Çalışma.sırasmdatanıklığımı/aizın vcrilmcdiği içinyemekhanede görüşebiliyoruz. Evli vebirçocuksahıbiolduğunu söylüyor. (,'alışmancdeniisekimseye muhtaç oltnadan kendi ayaklarınm üzc rindedurabilmek."Özgürlügünilkkoşulu, ekonomik bağımsızlığını kazanmaktır. Bcn bunun bilincindeyim." Kendini kadından öncc bir insan olurak görcn, 39 yaşındaki Altıntürk böyle söylüyor işte. Günde 7.5 saat çalıştığıişiniscviyormuş.."O,bcnimekmek teknem. Sevmek zorundayım" diyor. tşjni seviyorya.yinedeeklemedencdemiyor: "1982 denbcri fabrikadayım... Yaşamkosulları bizi robot haline getirdi. Hayatımız kol umuzda taşadığımız saate göre ayarlanmış. Evdenişc,işteneve...Hiçbirsosyalfaaliyettebulunamıyor, insanlarla ilişkilcrtmizi gelişlireıniyoruz. 82'den öncc çevresi çok genis olan bir insandım. Ne zaman ki, bıı fabrikaya girdim,çalıştığımmakinedenfarkım kalmadı. Istcristcmc/kcndimi insanlardan soyutlamak zorundakaldım." llayallerinitiyatrocuolmaksüslüyormuş Altıntürk'ün. üostlar'agidiyormuş. "Tiyatro benim en biiyük hayalimdi ancak, rahmetli babamgirmemeengel oldu. Içimdekanayan biryarabu. Simdi tek dü.şündüğüm,kızıma lyı birgclccck ha/ırlayabilmck. Bunubaşarırsam nc mutlu bana." Bunları söylcrken sesi titriyor. Söyleyccck çok şeyi olduğu belli. "Aileme zaman ayıramıyorum"diyor"Kızım7yasında... Yüreginıonlarlabirlikteama,bedenimdcğil.Evimeotelgibigidiyorumdiyebilirim" lkibeyazgüverein,yemckhanedekanatlarınıtakırdatarakuçuyor. Içeriyenasıl veneıedcn girdikleri belli değil... Altıntürk ise, cşininkendisinedestekolmamasındanyakınıyor. "Eşim ilerici bir insan olmasına kar<}in, cvliliğiıııdcüiıun ilerici biryanını gftrmcdim." diye sürdiirüyor konuşmasını "(,'ünkütoplumumuzdaerkeklerinçoğufeodal dürtüleriyle harekct ediyor. Oysa biz, akşamakadarçalıştıktansonraevegidiyoruz vc cvde de pek çok iş bizi bekliyor. Bana yardımcı olmasmı isterdinı." Sinem Dumangöz de, 20 yıldır burada esjiylc birlikte çalışıyor. "Biz kadınlar, toplumdacziliyoruz"diyeanlatıyoryaşadıklarını "Heın çalısmak hcm de cvde esjerimize hosgörünmckzorundayız.Çalıstığımızıhissettirmcmck vc problemlcrin doğmasını önlcmekiçin..." Kadınlar paketlemede... Yirmi üç yıldır çakştığı işinden oldukça mcmnıın Songiil Akbas. Arkadaki masadan tüm içtcnliğiylebizcgülümsüyor. Yıllarbedenini yormu.ş ama, ncscsinden hiçbir scy eksiltmcmiş. "Isimi scvıyorum. I lcm de ne kadar çok...t Hayalettiklcrinızdiyorıız: "Ben küçükkon burayı lıayal ediyordum Hayattan da baska bir bcklentim yok" Birşeylergizlenıek istcıccsinedaha fazla konusmayan Akbas, yaııındu oturan nıcsai arkadaslarıylasöylcsisini sürdiirüyor. | Dakikada doku/.bin sigara ürctcn makinellcrdeçalısan isçi kadınlarınço)îupaketlctne vc imalat böliimüntlc. Yaptıkları is, sigaralalrıkutularadoldurmak vcpakctlcmek. Öğlctatıli birhııçuk saat vcyemcklcrbitmeküzere... llerkesingöziikonıışanda. Onlar için olağandışı birgün. Arkadaşlarınıp gazetcciyenelersöylcdigi mcrak koıuısu. Içlcrinden biri, sonunda daha fazla dayanamayarak konusmaya katılıyor. Fikriyc Kızıl. Esi öğıctmcn. Mus'un Vartoilçesindcnolan Kızıl, fabrikada bir salonda scflik yapıyor. Martta cmekli olduktan sonrapolitikayaatılacak.CJönülliikuruluşlara iiyc olma, kimsesiz çocııklarla ilgilenme planları yapıyor. Anlatıyor: "Evde boş oturmak bana görc dcgil. I lcr ne kadar emcgimizinkarşılıgınıalmasakda severek çalışıyorum. Bizim iştc strcs çok fazla. Tcknoloji geliştikçe, on kişinin yapacagıişikikişiyeyüklcndi. lnsanlar,özellikle kadınlar, canları pahasına, güçlerinin üstündcki bu İ!ji yapıyorlar." j Fabrikadaki kadınlurla her tiirlü konuyü konustuklannı belirten Kızıl, isçi kadınların körii körüne yasarnadıklannı, Türkiyc vc dünyada yasananlara ilı.şkin, a/ veyaçok bilgileri olduğunu söylüyor. Çocuklarına doyamamıs. Bu yüzdeh cmekliliğini dört gözle bekliyor Fikriyc Kızıl. "Onlar" diyor"Çocukluk scvgisini doya doya yaşayamadan biiyüdülcr. Benim içih oldugukadarçocuklarmıiçindczorduçal|şanannelerininolması..." I Ka.şık veçatalsakırtılaniçindcgüvcrcinlcruçuslarınısürdürüyorlar. Anıakimscbaşınıçeviripbakmıyorbile... 25 ya.şında. Ama o, yasından oldukça küçük görünüyor. Fabrikadaki isçilerarasında cngcnçolanlardan. Ycdınciyılınıdahaycni doldurmus Aysc Kaplan. Arkadan topladıgı simsiyahsaçları vebakışları,yüziincbirçocuksuluk veriyor. Birçocugu varmış. Sabahları fabrikanın yuvasma buakıyormuş. "Mccburiyet"tcııçalışıyoımuş: "Hayaltan hiçbir bcklentim yok. Okulu, ortaüçüncüsmıftabıraktım.Okuyamadıktan sonra bu iş bana yetiyor. I lcm rahalım da ycrindc." Kim en çok çalışan? O ana kadar bizi dinlemekle yetincn Yeter Şahin, söze katılmadan edemiyor: "Evimdc bendenbaşkaçalışanyok. Hem,çalısanınerkeği, kadını olmaz. Benim kocam, isc girdiğim ilk üç ay konuşmadı benimle. Onu ikna etmeyeçalıştım.'l.ryadageçbenimlekonuşacaksın'dcdim.Öyledeoldu. Dinleseydim neolurdu'.'" Atesli vc heyccanlı konuşmasının arclından soluklanıyor Yeter Şahin vc titrek bir sekleanlatmayabaslıyor: "51 yasmdayım vc 20 yılımı doklıırup, cmekli oldum. Sözlcşmeli personel olmayı bekliyorum.Esim,konfeksiyondaçalışıyordu vebirgözürahatsızdı.Fazlaçalışıncaötekıgözüdcsişiyordu.Şimdioevdc,benburadayım." Ençoksençalışmıssın Acılaraahşmışsın Mülkiyet hep onun olmu.ş Iştc,sokaktakalmıssın. Açılclın sının astın. Örtündün sınırı aştın. Calıilliğinişinegeliyor Enbüyük vergiyide (jcnclcvlerödüyor. Uyan. Matild Munukyan'in vergi rekortmcni olması üzcrine yazdıgı şiirdc böy lc diyor Yeter îjahin. Okurkcn göz.lcıi doluyor. Şiirlerini, ileridebirkitaptatoplamakyadabirgazetedeyayımlamakistiyor... (cvizli Sigara Fabrikası 1%8'de kurulıııııs, dört yıl öncc modernizc cdilmis vc sjmdilerde 610'u kadın olmak üzcre toplam 1482 kisi çalışıyor. Fabrika ycnilenirkcn, makincsayısıda 100'den 16'yadüşiirülmüs. Oolayısıylabesbinolanişçisayısıdaazaltılmış. I abrikadaçaliijankadınlarınçoğuyaklaşıkyirmiyıllıkişçi. Tozdan kalanlar... Yemckhanedeişçilcrinarasındaki llacer Öztürk rekgıdalş'ebaglıMarmaravc Irakya Bölgesi Kadın Konıisyonu Başkanı. Komisyon çalışan kadınlardan oluşuyor. Öztürk, amaçlarının çalışan kadınların sorunlanyla,örgütlübirşekildeilgilenmekoldugunıı söylüyor. I lemcn arkasından daekliyor: "Buradaki kadınların pek czildigi söylcnemcz. llerkesişincgöreçcşitlibölümlcrdc bulunuyor. Genel olarak Türkiye'de kadınların sorunlaııyla ilgilcniyoruz. Çalışmalarımızı da bu dogrultuda gcrçcklcştiriyoruz." Yaptıkları işin tck riskinin toz olduğunu söylüyor Öztürk. "Eğcrönceki makinelerol Cevizli Tekel Fabrikası 'ndaki 610 kadından biri...