Katalog

C'UMHURİYI I [)KR(il Bir dönem orducvi yapılması düşünüldü. Sonra Park fikri hakim oldu. Cumhuriyct ideolojisi Taksim'i işgal etmek ycrine, halka açmayı daha uygun bulmuştu. Ve İstanbul Taksim'i bu haliyle sevip bcnimsedi, ama... Canıi fanatizmi Taksim ve rant MURAT URA1, ugünkü Taksim ve çevresinin diizenlemesi Fransı/ mimar llcnri Prosl'aait. DöneminünlükenlmitK" murlurındun Prost, 1936 yılında Atatürk'ün davcti ılc gcldiği Istanbul'da 1951 yılınakadaronbeşyılboyuncakentın ycniden planlannıası, nazım planının yapılması ve belediye lıi/mctlerinın organize edılmcsini yürütınüştü. I lcnri Prosl kent için ana ulaşım cksenleri, yollar, limanlar, havaalanı,mahallelerplanlarkcn, modern kcnt mimarisinde önemli bir kavram olarak ortaya çıkan yeşil alan,park vemcydanlariçindeprojelergelışlirmişti. Topkapı Sarayı, Sultanahmel Meydanı ve cski Bi/.ans Büyük Sarayı alanını "Arkeolojı Parkı" olarak tasarlamışlı. Bu projesi tam olarak gerçckleşmedi. Sultanahmct Mcydanı tıırıstık görünümlü park ve açık müzc halındcdü/cnlcndi. Ancakprojcdegörüleneskı Büyük Saray Bölgesı ycrlcşime açıldı. Böyleceeskilerinceklenenyenibinalarlalslanbul'un en öncmli arkeolojik bölgelerinden biri yapıların altındakaldı. nü daha vardı. "2 Nolu Park" içinde yer alan Taksim(îczi Parkı'nınycrine Prosttarat'ından, 1939yılındahırorduevi binası projesi hazııianmıştı. Buprojeyegöıekarşılıklı büyük bloklardanoluşan orduevi binası bülürı gezı alanını kaplıyordu. t'umhıınyctçilcr Taksim'e orducvi yapılmasınıısterlerken,aslındavarolanbirparkın yerinedcvasaboyutlardayenıbıryapılanıııa düşünmüyorlardı. Yanı parkı bo/up bina yapmak istenıediler. Zatcn burada çok büyük boyutlubiryapı vardı. ()zamanlaı "TaksıtnStadyuıııu"dcnilencskı I lamidiyeyada Topçu Kışlası bugünkü (ie/ı Parkı'nın yenndeydi. llkke/ III. Sclimlarafından.ycnılcşme veBatılıanlamdabırordukurulması programlarınınbirparçasıolarak I8ü6yılındayaptınlankışla,Kabakçı Isyanısırasında tahrip olmuştu. II. Mahınut dönemindc 1812'deilkmımansineuyulmayaçalışılarak ycniden yaptırıldı. Yapıjnimarisi vcsüslemeleri ileötekı kışlalardan l'arklı ö/cllıklcrc sahipti. (,'cşıtli onarımlar geçircn kışla 31 Mart( l90K)olaylarındaöncmliölçiıdctahripoldu IslanburunişgalisırasındaFransız işgal kuvvctlcnnc veıildi vc Senegalli askerlerkaldı. Iransı/.larkışlayıtcrkedinceyapı boşkaldı. 1921 yılında kışlanın büyük iç avlusu stadyunıhalinegetırildı. Taksim Stadyumuyıkılanakadarlstanbul'unen öncmli stadı oldu. Binakullanılmadığı içinönemli ölçüdcharap olmuştu. Prost'un Taksim'dc cski kışlanın yerine özel olarakbirorduevi tasarımı yaptığı düşünülemcz. Bualandakieski kışlanın yıkılarak yerine birorducvi yapılması ondanistcnmiş olmalı.Cumhuriyetçiler'inTaksim'incngözönündcki yerine, kentin bu cn öncmli mcydanına bir orduevi oturtmak yolundaki kararlan, bugünkü tartışmalaraçısındanbakıldığında, lstanbul'u"fcthctmek" isteğigibi dcgörülebilir. Ancak bir yıl sonra, projeye uygulanmaya başlanınea Taksim Mcydanfyla ilgilı düşüncenindcğiştıği veburasının yeşil kuşaga dahiledılerck bir park halindedüzcnlcndiği görülüyor. muyacak, Dcmokrat Parti iktidaragelıncede unutulacaktı. laksim'cgclcnanacaddeycdc Cumhuriyct(addesiadı verilecektı. Böylcce Cumhuriyct Caddcsi, sonuçta ycşil ve halka açık bir alanaulaşıyordu. Vc İstanbul Taksim'i bu haliyle bcnimsedi vcscvdi. Meydan daha sonra, yine halka açık bir kültür merkezinekavuştu. Cumhuriyetçilcr, Kurtuluş Savaşı sırasında payitahtın merkczi olması ncdeniylc Istanbul'a karşı soğuktular. Atatürk'ün uzun yıllarlstanburagelmcmesidebukırgınlıklaaçıklanmışlı. "Sekizincitepe" Rrbakan'ın veRet'ahçılannTaksim'ecami yaparak Islahbul'u t'ethetmektensözetmeleribiı çoksoruyuaklagctiriyor. Fatih'in fcthi yaı ım mı kalmıştı ki ycni biı "fctih"ten sözediliyordu'DahadoğrusuBizansdöncmindcnbcrı özcrk bir yönctim altında olan Perabölgcsincbiranlamdaimtiyaztanıyan, burasını "Müslümanlaştırmayan" Fatihacaba hatamı etmişti? Pera, l'atıh'in politikaları ve bunlarm daha sonrakı padışahlar tarafından da sürdürülmcsı snnucu "gavur" Pera olarak kaldı.Öylcanlaşılıyorki Ref'ahçılar Osmanlınınbutarihi"hata"sınıdüzeltmcyc kalkışıyorlar. Bu "fetıh" bundan beş yiiz, hadi o kadar gerilcrc gitmcyeliın y üz clli scnc öncc olsaydı, Pera hâlâ "gavur" olduğu ıçın bir anlamı olabilirdi. Aneak özellile 1950'lerden sonra başlayan gelişmelcrlc Pera zatcn, Anadolu'nunbağrındangelcnlcrlararından'Tethedilıniş"durumda. Belediyesibileartık Rcfahlı. üzaman "Rcfah hangi fethinpeşindc" sorusu ak I a ge 1 yor. 1 Osmanlı dönemi boyunca Taksim uzun süre Pera'nınmezarlığıydı. Kentlaksim'de hitiyordu. 19. yü/yılda/'Batılılaşma" olarak anılan modernlesme harekctleri sırasıııda sadccedevlct değil, İstanbul kenti için dc modernlcşme gündcmc geldi. III. Sclim modern ordusunun kuruluşu için Anadokı yakasındaSclimiye'yi,Beyoğluyakasındaıse Cumhuriyetln ahlakı ( umhuriyetçiler bir parkı yokcdip yerine yapı kurmadıkları gıbı var olan ve önemli bir yapıyıyıkıpyerincbırparkyapmışlardı. I iski Topçu Kışlasrnın yıkılması, ycrine park yapılmışolsabilctartışılabilir. Koruyarakda yeni bırdÜ7enlemeyapılamazmıydı? Aneak hemyıkılıphemde yerine dcvasa bir orduevi yapılması herhaldehiçtartiijmayapılmadan cleşlirileeekti. t'umhuriyetçılcr l'aksim'iişgal etmek yerine halka açtılar. (îc/.i'nin birköşesinc de ünlüTaksim BclediycGa/inosu'nuyaptılar. Eîir emirlcyaptırabileeekken orduevi projcsınden vazgeçmeleri C'ıımhurıyef in ıncydandakı 1928 yılında Italyan hcykeltraş PietroCanonica'nın Cumhuriyct Anıtı'ylatemsil edilmesiyle yctıneccklerdi. Gezi Parkı'nın girişinelnönıfnünheykelinikoyınak isteyecekler, kaidesi de yapılan bu heykel Inönü'nünıktidarısırasındaycnnckonula "2 Nolu Park" Prost'un kcnt için düs.ündüğü vc"2 Nolu Park" adı verilendüzenlemcycşil alan ağırlıklıydı. Bupark, Dolmabahçe'denNişanta!>ı'nadoğruKadırgalar Vadisiboyuncauzanıyordu, bir yanından Maçka'ya, ötcki yanından isc Taşkışla'ya ve onun karşısında ycr alan bugünkü Gezi Parkı ılc Taksim'e baglanıyordu. Bu proje öncmli ölçüde gerçekleştirildi. Bu yeşil kuşağın kcnt için ne denli büyük bir kazanım olduğu bugün daha iyi görülebiliyor. Kuşak bu haliyle yarım kalmış, Taksim'dekesilmişgibı... Aslındaprojede yeşil alan Taksim Parkı'nınkarşısında, bugün The Marmara'nın hulunduğu yamaçtan setler halindeaşağıyadoğruinen bir park düzenlemesi ılc l'ındıklı'yakadaruzanıyordu. Projeninbubölümügcrçekleştirilemedi. Vc bugün bu yamaçtaki şekilsiz bina yığılınası hcrhaldc kentin en kötü görünümlenndcnbirı. Buörnek, bir kent için ılkkararın, ilk planlamanın ve ilk uygulamanın ne denli öncmli olduğunu ortaya koyuyor. Kaybedilenbirdahakolay kolaykazanılamıyor. Proje 1940 yılında istanbul Valisi Lüttü Kırdar'ın yönetiminde uygulanmaya baijlandı.'lckpartiyönetimi vardı. Dcvlctinveil yönetimlerininyaptırımgücüçokfazlaydı. Sonuçta İstanbul kentin merkezbölgesindc büyük bir yeşil alanasahipoldu. Kuşkusuz bu arada Oolmabahçc'nin tam karşısına Inönü (bugünkü M ithatpaşa) Stadyumu'nun yapılması, Dolmabahçe Saray Tiyatrosu binasınınyıktırılmaMgibiolumsu/uygulamalar dagerçekleştirildı. Ancakkentekazandırılan yeşil kuşak esas olarak yerinde duruyor... Orduevi mi park mı? Bu projenın bugün çok bilinmeycn bir yö