Katalog

9ŞUBAT 1W7. SAYI568 19 Abidin Dino, "Bir çilenin içtenliği, coşkunluğu, renk devinimi, güzelliği, tekliği..." diyor Mübin Orhon'un eserleriyle ilgili yorumunu yaparken ve ekliyor: "Türk resim tarihinde bu cins başka bir atılım yok..." Mübin Orhon şimdi Ankara'da. ral, lırık, şıddctlı, saldırgan, ha/ın, garip, mistik duyguları an an ya.şayan insanın rcnkte.resimdenasıl ıfadeedıleceğıydionumcşguleden. Yalın,dinginbiranlatınıdarenkler alabildiğine lirik, duyaıiı olabilnıeliydi.. BuydııeUetik knygısı. Işıksabelirginbirşekıldegırccekti rcsnııne. Rcngın ıçindebelırcn îijiğa takılacaktı gö/lcr. Onıın gözlerıyle baklığımızda lijik vc renk, dcscn duygusunun çok da gerekli olmadığmı kanıtlayacaktıbize. Yekvücuttu resimle llk rcsimlcrındc hakım olan lekecı, çizgi cgcmcnyakla!}inılarıgıdcrckdahayalınanlatımlardabıılacaktı kcndinı. Renklenncgemenliğine bırakacaktı doludizgin tiim lirik anlatınılannı.Oylcki kendiboyalarıbileyetmeyeceklituvalinc. Evininbirodasını verdiği Komet'in boyahınnın tümünü harcayacaktı giiniin binnde Komet'e nasıl hesap vercceğini düsi'ınmeden Resımlekonuşmaya ara verip çıkama/dı atölycsindcn. Trans halindeydi. Yck vücullu resımle. "Resim yaptığıın zaman tuvalc bakmarıı, çünkü tuvalle yekvücutolurum. Çocuğunudünyayagetiren anne ancak onu doğurduktan sonra ona bakar.."..Tanrıbılıyorya,belkiHıvalebaktığıgibi,bakmıştiboyalara. Boyalarkimindi nasıl hatırlasın ki? Sclim Turan onıın resım yaparkcnkisüreeinişriyleanlatmıştr. "lbadetyapargibi rcsim yapardı". Kometistebu ibadetanındakaptınnış.tıboyalarıOrhon'a. Utkıı Varlık, yıllar sonra sahit olduğubu olayı şöyle anlatacaktı. "Cat'e Rostand'da otıırurkcn Komctağlayarakgeldi. Kendisinin evde olmadığı bırgiin Mübın'ın tuval ve boyalarını kullandığım söylerken öfkesındenbuolaydanbİ7İrnsorumluolduğumu7u söylüyordu.."Resımlerböylesineçılgınca, özveriliçıktıkçacleştirmenlerin,galericilerin ilgisini çekeeeği şüphesizdi. Yürcgi,yeteneği ve çalış.ma disiplini ile birlcşmişti çünkü. tkiparmağınınarasınasıkıştırdığısigara da, ıçkinin yarattıgı bulanıklık da tesir etmıyorduOrhon'a. Resim Mualla, Utrillo, Lautrecörneklerindeoldıığu gibi onu dirilten,ayıktutanharıkalaralemiydi. Işteuzun yılların sabırlı dırenışı, çalışması filiz verıyordu artık. Iris C'lert, L.ucıen Dıırand gibi Paris'inseçkingalerilerikapılarınıaçıyordu sonunadck kundisinc. Okapıdan ünlii sanat elcs,timenleridctabiigirccekti. Sonra övgü dolu yazılar... Ahmet Hamdi Tanpınar Paris'e giltiğindc Adalet Cimcoz'a yazdığı mektupta ondan heyccanla bahsedecekti. Yavaş yavaş meşhur olnıa yolunda ilerleyen, lstanbul'da tanıdığı o çekingen genç aynı zamandaGüzelSanatlarl'akültesi'ndelistetik dersi veren ünlii edebiyatçımi7'in kaleminden şöy le yansıyacaktı satırlara: "MübinNahitllanım'ınhısmıolangençyavaşyavaijmeşhuroluyor. Nonfigüratifçiler arasında bayağı bir ş,öhreti var. Satıyor. Çokgüzel.Zevkli. Birazfazlazevkli..Fakal güzel tablolarını gördüm. Ama bana burada satama7 gibi geliyor..." Tanpınar'ın yazar sc7gisidogruçıkacaktı. Ama Türklye'yedönüs,ü Paris'tc kalamadıgmdan degıl, Türk vatandaşjığındanvıkanlmamakiçinaskerliğiııiyapmak ncdeniyleolacaktı. Yaparyapmazdadönecekti Paris'e.. Nasıl dönmesin! Ünlii lngilİ7koleksiyonerSainsbury ailesi Picasso, Degas, Henry Moore, f'rancis Bacon,lVlodigliani,(jacomettikoleksiyonlannın yanına Orhon'u da katıyordu. F.leştirmenler de, koleksiyonerler de, galcriler dc sanatının kanıtını cömertve sunuyorlardı kendısinc. Ama hiç beklemediği anda lstanbul'da aşkınkarşısına çıkacağınıneredenbilsin? Resme de öy le yüreğinin götürdüğü gibi başlamamışmıydı?tkiyıllıkmecburihi/mct ve uzun sürcn bir gönül takıntısı ncticcsi Paris'e doku/yıl sonra dönecekti. Paris'e döndüğünde hiç ummadığı bir ilgisizlik beklemekteydi onu. Dino, bu olayı •jöyle anlatacaktı Orhon'la ilgili yazısında "Parisgalerileriuzakla^anressamlardanhiç hoşlanmazlar. Paris'e döndüğünde aralanan kapılaryÜ7Ünekapanmıştı,herşeyesilbaştan başlamak gerekiyordu. Bereket versin Sainsburymucizesivardı.Sainsburydünyanın sayılı koleksiyonculanndanbiri. Arkaik heykellerden lutun, 20. yüzyılın en büyük ustalannakadarbiımüzeyitekbasjinadolduracak kadargörkemli birkoleksiyonsahibi". O isc bu sonuçtan sadece parasal olarak etkilenecekti. Öyle ya, boyalar, tuvallcr, sigara vebiranasıl alınacak? Dertdegil! Allahtan Sainburyailesi i/ini Paris'edöndüktensonra dabulmu^tu. Heryılikiziyaretyapmışlardı Orhon'a. Oda sattığı resimlerden aldığı parayı hesaba bıra içtıği kahveye, boya, tuval aldığı ycrlcrcyatirmıştı Sainsburyler'eeserlerini satar satma/. Onun dıynda isc rcsim satamıyordu kimseye. Onuruna yedirip kcndigidecekdeğildiyagalerilere.Gitsebileilgisizliklerini anlayışla kabul edecek veya onları alttan alacak hali yoktu ya.. Kavga edipdönüyordu atölyesine... Satsın satmasın resim onun hayatının tümüydü. Fransız kız arkadaşı Marie France girdiosırahayatına.özverili,sevgi dolu bir kadındı. Ona bir kız çocuğu da armağan etti Marıe. Ama yalnızlığını seviyordu Orhon. Resim tek sevgilısıydı. Hiç kimseyi onunla arasınasokmamıştı ki?. Nasıl paylaşsm Marie'ylc. Ki7i Bencdicte'ye de bu yüzdcn lyi birbabaolamayacaktı. Amaenparasızgünlerinde Sainsburyler'e sattığı eserlerden aldığı paranın yüklüce bölümünü, ayrı yaşamay ı seçtiği kızına çek olarak postalay acaktı. Giderek son oturduğu Montparnassc'da Vavin metrosunun bitişiğindeki evine kapanacaktı. BııdönemindeMevlana'nınfelsefesineilgidııymayabaşlamıştı.Mevlana'nın sÖ7İcri, giz perdesini aralayıp nasıl bir ışık yakmışsa yürek lerde, o da renklerin ışığıy la bu sözlerc resminde yaklaşacaktı. Fonda ney müziği,kafa.NindaMcvlana'nınsözleri ve resim yapmacylemi. Hayatınıdolduranbunlardı işte. Iki parmağının arasında eksik etmediği sigara ve içki ise son hız devam ediyordu. Unuttuğubirşey vardıyalnız.. Yemek yemeyı unutuyordu sıklıkla. Gün geçtikçe aijirı alkolün, sıgaranın gittikçe zayıflayan bedenine yaptığı öldürücü ctki yÜ7Üne de yansımaya baş,lamıs,tı. Avurtları çökmüş, 57 yanına rağmendahaihliyar bir görünümkazanmıştı. Beklenen son evinde yakaladı Orhon'u. Montparnasse'daki dairesinden ağzından boşalan kanlarla zor attı kendini merdivensahanlığına. MehmetNazımvebinada oturandiğcrgençressamlaryetiştilerimdadına. Ama çok gcçtı artık. Yıl 1981.Onların kucağındakars.iladıölümü. 1992 yılına kadar çok az hatırladık onu. Aynı yaşamının bir dönemindcFransızlar'ın yaptığı gibi. Ama 63 eseri Saınsburyailesinin Norvvich'te East Anglia Üniversitesi bünyesinde kurdukları dünya çapında ünlii Sainbury Görsel Sanatlar Müzesi'nde Degas, Bonnard, Picasso, Modigliani, Balthus'ların yanında kadim dostu Charles Maussion'ın eserleriyle bırlikte yaşamaya devam ediyor. Biz hatırlamasak da, 11 yıl boyunca Sainsbury'nın korıdorlarında solıık alıp veriyordu Orhon, sonsu/a dek dc vermcye devam edecek. Dino"Birçilenin içtenliği, coşkunluğu, renk devinimi, güzelliği, tckliği.." diyor ve ckliyordu "Türk resim tarihinde bu cins başka bir atılım yok..". Ekim96'da Istanbul Yapı KrediGalerisi'ndesergilenen retrospektifsergisindcn sonra kızı Benedict guaş ağırlıklı eserlerinı yolladı Orhon'un Galerı Nev'e. Gö/lüğü kalın, sıyah çerçeveli zayıf, uzun boylu adam bu kc7 (ialeri Nev 'in koridorlarında soluk alıp vcrccek 21 ocaktan 4 marta dek... Sorbonne'unağır, ciddikoridorlarıbelki ilkkezböylebiröğrenciyi,galerilerinkoridorlarına kaptırdığı için kutsayacak sanatı gönülden. lin çok da yüreğinin sesini dinleyenadamı...^ Mübin Orhon 'un "Detacrobc 'ya Saygı" adlı resmL Yıl 1963.