Katalog

23KASIM 1997. SAYI 609 daha önceleri Urfa ovalannda açılan derin su kuyulanvasıtasıylabüyükalanlardasulutanma geçilmesi ve ekonomık gücü arttırarak tasarruflar oluşturulması, Urfalılar'ı yatırımlaryapmayayöneltmış. Urfa' nın G AP'tan olumlu ctkilenmesi fiziki büyüklükle doğrudan ilgili. Kentın yü7ölçümü 18 bin 500 kilomctre kare. GAP bölgesi içinde en geniş topraklara sahıp vc GAP alanı içinde yüzde 25 Mık yer oluşturuyor. "Su"yun gelmesiyle birlikte tarımdakı ürün descni de değişiyor. Urfalı artık pamuk yetiştiriyor. Yine suyla birlikte verimlilik de arttı.Pamuğuolançırçırfabrikasınıdüşünmeye başladı ya da tekstı lin diğer kollarını. "Toprak ağalan gözlerini sanayıye diktiler" demekhiçdeyanhşolmamalı.Birazağabiraz patron kanşımı özel bir kesim oluşmaya başladı. Urfa, Devlet lstatistik Enstitüsü venlerinc göre de 19871994 yı I ları arasında en hızlı gelişen ıl. Bu dönemde Türkiye'nın büyüme ortalaması üç iken Urfa'da 9.7 olarak gerçekleşti. Bu olumlu göstergeye karşın kişi başına düşen Yurtiçi Millı I lasılası'naaynı oranda gelişmedi. Bunun nedeni de aşın nüftıs artışı. Nüfus, Türkiye'debınde 2.4, Urfa'da sekız olarak artış gösteriyor. Urfa'daki bu ciddı büyüme bütün politik kesimlercc ve ekonomi çevrelennde olumlu karşılanıyor. Bazı politik kcsimlerüretimdeki bu artışla birlikte bölüşümün de tartışılmasındanyanalar. Kentte kişi başına düşen YIM H 1987 y ıIında648dolardı. 1995 yılı itibarıyla 1238 dolarlık kişi başına milli gelir düzeyine ulaşıldı. Urfa, Türkiye'de cn yüksek gelire ulaşan Kocaeli tli'nin 7349 dolarlık gelirinden 6111 dolarlık eksi ve en düşük gelire oturan Muş th'nin 660 dolarlık gelirinden 578 dolarlık artı sapma gösterdı. Urfa'nıngelişmesinin bir diğer göstergesi de YtMH katkısının artış göstermesi. 1987 yılında, ülke ekonomisine 0.7 katkıda bulunurken 1995yılındabuoran0.9'ayükseldi. Urfa'nin ülke ekonomisine en fazla katkısı da 1994'deoldu. Urfailhasılası YÎMH'nm yüzdebırineulaştı. 1992 yılında l.Organize Sanayi Bölgesinın faaliyete geçmesiyle birlikte sanayileşmeçahşmalan sonuçlannı vermeye başladı. 1.500 dönümden oluşan 1. Sanayi Organize Bölgesi tamamen doldu. 2. Bölge için yer tahsisçalışmalarıtamamlandı. Oysa, 1967 yılına kadar cıddı bir sanayi tesisi yoktu Urfa'da. Bu tarihe kadar ekonomik faaliyetler el sanatları ve tarımdı. 1968 yılındakalkınmada binncı derecede öncelikli 20 il arasında yer alan yatırımlara kamu kesimi, kooperatiflerveçokortaklışirketleröncülüketti. Bütün bunlara karşıhk sanayi leşme 70 'li y ıllardadaönemli bırgelişmegösteremedı. Özellıkle kişisel birikimler sanayıye yönelmedi. Organıze Sanayi Bölgesi'ninhizmetegirmesiyle insanlann düşüncesi değişmeye başladı. Altyapıolanaklannınhazırlanması gırişimcilik motivasyonunu da arttırdı. 1987 yılında İl Milli Hasılası içinde sanayınin ağırlığı yüzde dört iken 1984 yılında yüzde 23'eyükseldi. Sanayi içinde enciddi artış ıse enerji sektöründe görüldü. 1987 yılında ekonominin sadece yü/de 0.5' ini oluşturan sanayi sektörü 1994 yılında yüzde 2 l'eulaştı. Urfa 'nın tarihini GAP belirliyor. Herşey GAPtan önce ve GAP'tan sonra olarak değerlendiriliyor... leri sektörünü kapsamında değerlendiriliyor. Maaşödemelen kalcmi devlet harcamalannın bel kemiğinı oluşturuyor. Genel ve katma bütçeli kuruluşlarca yapılan ücret ve maaş ödemeleri arasında Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Özel Idare ve Belediyeler de bulunuyor. Yine bu kalemin içine devletin yaptirdığı binalar da giriyor. Gerek lojman gerekseişyeri olarak... Urfa'da savaş ekonomisi kendisini fazla hissettirmiyor demiştik. Bunu rakamlar da doğruluyor. 1984 yı lında Devlet Harcamalan ekonominin "sadece" yüzde 9' unu oluşturuyordu. Savaşın sürdüğü diğer illere bakıldığında da, Hakkâri'de yüzde 62, Siirt'te yüzde 32 Urfa'nın durumunundahaıyi ol Kişi başına düşen yurtiç; milli hasıla ($) 752 | İ 1987 1 1991 3 r 1989 1992 1993 1994 1995 Son yıllara kadar Urfa'da tarımın iki temel özelliğininçokönemlıolduğubilinirdijdoğal koşullara bağımlılık ve büyük toprak mülkıyetıninegemcnliği.HerikıÖ7ellıkdeil tanmının gelışmesinı uzun yıllar engelledi. Büyük toprak mülkıyetinin tarımsal verimlilik üzerindeki etkisi ise tartışmalı. Toprak reformu konusunda Urfa'da farklı görüşler bulunuyor. Şanlıurfa Ticaret Odası Gcnel Sekreteri Hasan Hayırlı toprak reformu ıçın maddi şartların bulunmadığını savunuyor. Hayırlı "Veraset yoluyla topraklar küçülüyor. Şu an Urfa'da 67 bin dönüm arazisi olan parmakla sayılacak kadar az. Reform üretimi arttırmaz, tam tersi düşürür" diyor. HADEP İl Başkanı Celalettin Erkmen ise 1172 | Irfşı 19941996 yılları arasında kamu yatırımlannın bazı sektörlere göre dağılımı (bin dolar) Yıllar Tanm Imalat Enefji Konut Eğitim Sağlık 1994 17.553 1995 25.793 1996 32.425 106 23.088 133 25.761 36 34.523 158 4.523 2.027 146 4.134 2.225 238 5.767 2.308 Kentın kamu kaynak kullanımı açısından sektorel dağılımınüa tanm ve ener/ı sektorferı bınncl sırada yer almaktadır Burada dıkkat çekıcı olan eğıtım ve sağlık sektörienne aynlan kaynağın kuçukluğudur Sanayi gelişse de sağhk soruıu Çocuklar karantinada. duğugörülüyordu. Savaşın sürdüğü ıllerde 1987 yılından bu yana Devlet Hizmetleri kaleminde ciddi artışlaroldu. Bazı illerde artış oranı yüzde yüzüaştı. Urfa'da yine önemlibir artış olmadı. Urfa ekonomısınin gclişme göstermesi, yaşam standardını bel ırleyen birçok alanda da kendisini hissettirdi. Kuşkusuz, gelişmede iç göçlerin daha çok Diyarbakır ve Gaziantep'eyönelmişolmasıdaUrfa'nınbirdiğeri şansıydı... 1985 yılında Urfa'da telefonbağlantılı köy yüzde 25 iken 1994 yılında bu oran 95'e yükseldi. Elektrik ulaştınlmış köy oranı 1985 yılında yüzde 51 iken 1996 yılında yüzde 99 aulaştı. Urfa'da kamu yatınm harcamalan giderek azalan bir seyir izliyor. 1990 yılında 6.3 trilyon olan kamu harcamalan 1993 yılında 2.5 trilyon TL'ye geriledi. Bu da dört yıllık bir dönemde yüzde 40'lık bir yatınm azalması anlamına geliyor. Kentin kamu kaynak kullanımı açısından sektorel dağılımında tanm ve enerji sektörleri 1. sırada yer alıyor. Eğitım ve sağlık sektörienne ise kaynağın aynmı dıkkat çekecek kadar az... G AP' ın etkisiylc, Şanlıurfa klasık bir ekonomik yapıya dönüşmeye başladı. 1987 yılında tanmın payı yüzde 42 iken Sanayi +lnşaatf Ticaret+Ulaştırma sektörlerinin toplam payı yüzde 3 7 oldu.. 1994 yılında i sc tanmın oranı yüzde 40'a gerilerkenbahsedilen dört sektörün payı yüzde 45'e yükseldi. toprak reformundan yana. Erkmen "Tüm bölge için toprak reformundan yanayız. Reformun Urfa'da üretimi arttıracağını düşünüyoruz Yalni7 reform, toprağı işleyecek alet ve ekipmandan, ürünü satacak kooperatife kadar birbütün olarak elealınmalı. Doğuştangelendengesizliklerortadankaldınlmah" diyc konuşuyor. "Su"yla birlikte gerek Urfa'nın gereksc Urfalılar'ın görüntüsü de değişmeye başladı. Modern evlere, modern görünümlü insanlara sıkça rastlanmaya başladı kentte. Yine de Urfa ciddi sorunları olan bir kcnt. Insan hakları ihlallerınden, sağlık sorununa, hızlı nüfus artışına kadar. Problemlere karşın tartışabilcn,çözümlerüretilebılenbirkent.^ Kiaslk bir ekonomik yapıya doğru Urfa ekonomısınin olumlu göstergelerınden biri de Devlet Harcamalan kaleminin ekonomıde öncmlibiryertutmaması. Devlet Harcamalan ncdir? Devlet kuruluşlantarafından y apılan amacı amme hizmetinin sağlanması olan bütün faaliyetler devlet hizmet