Katalog

CUMHURlYET DERGİ Onunla aynı zamanlarda yaşayanlar için silik bir kişilikti o, romanları da gereken ilgiyi çok sonradan gördü. Jane Austen'in mizah dolu zerafeti en parlak günlerini şimdi yaşıyor. 18. yüzyıl Ingiltere'sinin kadın yazan Jane Austen'in "Akıl ve Duygu" romanından, Emma Thompson'un beyaz perdeye uyarladığı film, Uluslararası Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı Ödülü'nü aldı. Yüksel değerler karanlığında birışık m ane her zaman tanrı tarafından beğenilmekisterveçevresindekiinsanlara ,^ ıtıci gelınemek, onlan kırmamak adıv*Hr na söylediği, kullandığı her sözcüğe dikkatederdi. Onu böyledüşündüğümüzde, çok sıkıcı biri olduğu kanaatine kapılabilirdik. Sadece biz değil, Ingiliz edebiyatının onun dönemi eleştirmenleri de aynı kanıyı paylaş.mışlarvel902yılındakitaplarıardından'hiçbirşeyianlatmış'diyebilmişlerdi. Ancak aniden ve ölümünden neredeyse 200 yıl sonra milyonlarca ınsan Jane Austen okumaya ve seyretmeye başladı. Romanlan adeta bir rönesans yaşıyor, The Times, film stüdyolarında sıkılan korselerin ve fırçalanankostümlerinsesininduyulduğunuyazıyordu. Son olarak Bloomsbury'li ressam 'Carrington' olarak seyrettiğimiz Oskar ödüllü sanatçı Emma Thompson 'Akıl ve Duygu'nunsenaryosuyla Altın Küreödülünü alarak, Jane Austen fırtınasını başlattı. Emma Thompson sonradan bufilmdeElinor Dashsvood rolünü de üstlenecekti. 'Persuasions'un BBC versiyonu Amcrika'da geçen sonbahar göstcrime girmişti. Ancakcnbüyükyankıyıöbölümlükbirdizi olarak BBC tarafından oynatılan 'Gurur ve Önyargf geçen yazsonundayapmıijtı. Ingiliz basını ın.sanların dızının başlama saatine yetişmek için hız sınırlannı sıkçaaştıklarını ve almadıkları kadar ceza aldıklarını yazıyordu. Diziaynıbaşarıyı Amerika'dadagöstererek 11 milyonuaşkınseyirciyisolukalmaksızınekranlanbaşınaoturttu. Austen'ın dizilerinde sinemalarda seyrettiğimiz şeylere pek rastlanmıyordu. Öpüşmeler yerine konuşmalar, sevişmeler yerine bir dügün pastası... Kimse kimsenin gözlerinin içine öyle derin derin bakmıyordu pek. Bakışlardaha çok kaçınlıyordu. Uzun konuşmalar vardı, 'sevgilim' diye başlayan ve bıtmek tükenmek bilmeyen fakat bızı garip bir şekilde çeken nefisgörsel ayrıntılar. At arabalarını, ısıtılamayan odaları, yatak altlarındakioturaklarıyadakaranlıksessiz akşamları özlediğimizden değil clbette bu çekim. Dengeye, sabra, tevekküle, sağduyuya ve kaybolan ahlak değerlerine olan özlemimiz bizi Jane Austen'a doğru çekiyor. New York Times yükselen değerlerin karanlığındabirışık olarak görüyorAusten'ı,ingiliz basını ise ona kraliyet ailesine yüklenen görevi yüklüyor ve sınıflar üstü olmasından kaynaklanan bir birleştiricilik yakıştırıyor. Thompson onu cinsellik ve ince mizahla yüklübuluyorvesenaryosunu5yıldayazdıgı kıtap için (Austen romanı 2.5 yildabıtırmıs,) 'onu gülmekten sık sık elimden bırakmakzorundakaldım'diyor. Thompson ağdalı repliklerin çoğunu kurtarmış, bir kaç yardımcı rolü saf dışı bırakmış ve Elinor Dashvvood rolünü kendisi üstlenmişti. Ve role o kadar iyi oturmuştu ki, seyircikavuşamayanbakışların,tutulamayan ellerin acısını kendi yüreğinde hissediyordu. Erotikkıvrımlarbututumunaltındagizliydi. Orada anlayış sevgiye, gizlilik hayranlığa dönüşüyor ve çelişkiler kitaptaki ironiyi oluşturuyordu. Keskin gözlemler, zarif bir anlayışlılık, hüzün ve ahlak kaynaşıyordu. Austen tanıdığıve tanımlayabildiği kişilikleriaktanyorveölümsüzkarakterleryaratıyordu. Jane Austen yazar olarak uzun yıllar geri planda kalmış ve ancak ölümünden birkaç yıl önce 1817 'de 41 yaşınday ken edebi ünletanışmıştı. 18.yüzyılınen ünlüromancılarından biri olan Austen'in mizah anlayışı, kızkardeşi Cassandra'nıneski çekmecelerde bulupsakladığı birkaç mektuptan açıkça anlaşılıyordu. Orada kaydedilen satırların, mektuplardan çok, bir günceye benzemesi dedikkatçekiciydi. Austen, "Mrs. Halldün, vaktinden tam 6 hafta daha önce ve ölü olarak dünyayageldi.Nedenbirşok..Sanınmannesı yanlışlıkla kocasına bakıvermişti..." ve "ancak korkarım bu zavallı kadın tekrar kuluçkaya yatmak ısteyecek" gıbi kayıtlar onun suskun yaşamının ardına gizlenmiş. dünyasını ortaya koymaktaydı. Austen dünyasını.lngiliztoprakağalığını veteb»asını,yedi bitirilmi^veikitamamlanamamış romanında sergilemişti. Bu çok geniş olmayan alanı törpülemiş, cilalamış ve tüm parlaklığıyla aktarmıştı. Ne devrimler ne savaşlar, ne yoksulluk ne suç yoktu onun satırlan arasında. Kaçınlan çocuklar, ekmek çalan aç insanlara rastlanmazdı. Onun yarattığıdünyada, Mr. VVickham'inevlenmekdahi istemediği Mrs. Bennet'i kaçırması enyakıcıolaylardanbiriydi. Evet bu sosyal ve coğraf i alanda çok sınırlı biredebiyattı ancak insan doğası anlamındaderinliği vegenişliğizoryakalanırbirolguydu. Biyografi yazan DavidCecil, "Austen, biröğleden sonra toplantısını betimler ken,egoizmi,sevecenliği,otokontrolüyada kötülüğü tıpkı bir hava saldınsını aktanr gibi anlatabiliyordu" diyordu. Virginia Woolf, Austen için "o tüm delilikleri güzelliklerlc aydınlatırveörter" ifadesini kullanıyordu. "AnneElliot'daki.oeninegeniş, yağlı,sarhoş kadın, yaşarken kimsenin ilgilenmediği ölmüij oğlunun peş. ınde sürükleniyor ızlenimi veren Mrs. Musgrove ve 'Gurur ve Önyargf nın o saygıdeğer hanımefendileriyle beyefendileri. Mr.Collinsmesela.. Kendin