Katalog

4ŞUHAI 19%. SAYI 515 15 On yıl önce Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan WOLE SOYINKA sanki demokratik bir davaya memur edilmiş politik bir elçi. Londra'da kitapsız bir odada sadece iki valizle yaşıyor ve ülkesindeki kaynayan kazana karşı demokratik bir savaşım yürütmek için dünyayı geziyor. Yazı yazmaya 1969 yıhndaki 1. sürgün günlerinde başlamış... Sürgün zindanı yurtsev ijcrya'nın 1986 Nobcl Edebiyat ödüllüya/arı WoleSoyinka'yı hır yerdebulabilmek, devcyc hcndck atlatmakkadarzorbiriş. Geçenyılın başından bcri, öncc Massachusetts, Cambridge ÜniversitcM'nde, daha sonra ilkbalıardaHarvardÜnıversilesi DuBoıs AfroAmcrikan Araştımıakır Hnstıtüsü'nde konuk araştırmacı olarak göründü. AfroAmerikanaraî)tırmalanbölünnindc^ahsınatahsis cdilmii) bir tclclbn, onun hâlâ kasabada olduğunu söylcmesine kar.şm, ulaş,manıza yctmiyor. Harvard'dakı ikametgahnumarasına sahıp >ansl ı larclatı olııp numaraları çevirdığ ınızde de tclclbn idaı esinın bu nuınarayıbiıba^kasınatahsısettiğıniögrenipyi!}!nyorsunıız. Enstitüdcn ıse.özelliklehaziran sonunda bitcn görevindcn sorıra, nercdc olduğuna dair ne bir ses, nc bir ncfes. Ama, cğerenstitüyöneticisiveSoyinka'nmenyakın arkadaş,larından bıri olan Hcnry Louis GatcsJr.'lailişkikurmayıbaşarabilırseniz, birdenbire, onun kasabadan ayrıldığı vc şu anda Londra'da olduğu bilgisiylc yüzyüze gclcbilirsiniz. IsteWoleSoyınka'nınNijerya'dan sürgün edildiktcn sonra hayatı böyle geçiyor; çat buradaçatkapı arkasında. Bırj^ünburada, bir gün kıtalararası bir yerlcrde. Ülkesindeki askeri rcjimlearalarındaki karşılıklı nefretyüzündenşimdilerdeBirleşmişMilletlerpasaportuylayolculukcdiyor. Adınısöylemediğı bir Afrika ülkesinden aldığı ikinci bir pasaportudahavar. Tüm bu zorluklar Soyinka'yı rejime yönelttiğikıyasıyaeleştirilcrdencaydıramıyor. Bukoınıda.çes.itlıüniversıtelerdekonferanN ü/crınc konferaııs \ criyor vc bu arada bu toplantılarda /anıan zanıan kars.ısmaçıkı\ eren ateşlıyurttüşlannıdaiknaetmeyeçalış.ıyor. Iştc l9X6'da Nobcl Ldebiyal Ödulü'nu alan ılk Alrıkalı va/aı olma unvanını ka/anan So\ ınka ilc kı/gın yurtta'jldiarasındaki bu(,'eki!>mc,aslındasönıürgcdöncıııısonrası klasık Nijcrya ikilcminm dcaltını çizıyor: Büyükpotansıyclc sahıp, Afrıka'nmcnbül yükpelrolıirctıcısı >()ıııılyonlukbırülke,asken darbclcr, karşı darbclcr.cürünıüşlük vc polıtık bccerıksı/lıklcrlc kolu kanadı kınk bırhalegctırılıyor. Ingıltcrc'dcn bağıınsızlastıklan 35 yılın l> yılındaülkeyiorduyönctti. Ülke 1W3 llazıran'ında yapılan baskanlık scçımlcrindcn bu yana politik kaos ıçinde. Öncckı yıl ana muhalcfet lidcrlcrı bir araya gclıp yenı bir öndemokrasi platformuolan LJIusal Demokratik Koalısyon'uolusturdularvesimdikiCuntalidcriGeneral Sani Abacha'yı istifayazorladılar. Ancakbugiriijimbaşarılıolamadı. Soyinka öncekı yılın kasınıayında, tutuklanacağınıöğrenıpülkedenkactı. Bırkaçgün sonra Paris'teortayaçıktığında.yaşamınm üçüncü sürgünü de başlamış oldu. 61 yaşındaki Soyinka,kafasınıhiçdeyazınsaltartışmalaraverecekdurumdadeğil. Oşimdi, Afrika Demokratik Bırliğı'nin başkanı vccncrjısını 1993 scçımlcrindcn bu yana polıtıkayakanalızeetmış. Batılıhükümetlcrın cunlayı tccrıt ctmcsini vc ckonomik boykot uygulaınasını istıyor. Soyinka'nınya/aılığı 1966'dabaijlayaniç sa\aşta tutuklamp I969'da salıverilmcsindeıı ıkı yıl sonra Avrupa'ya sürgiinc gittiğı yıllardabaşlıyor. 1972'dedüzyazılartoplamı olan A Shtıttlc in the Crypt ve hapishanc anılarınınycraldıgıTheManDiedyayımlanıyor. I974"te(iana'yagıdıpkiiltiirdergısi Transılıon'un cdıtörliigünü üstlcniyor. Nıjerya 'ya dünüs, tarihı isc, sürgüne gitmcsine neden olan cuntanın dcvrilme tarihi olan 1975. IfeÜniversitesi'nde Ingilizecprofcsöıü olarak ışe başlıyor ve 19S5'te buradan cmeklıoluyor. l9S(.'daSoyınka, Nobcl Edebiyat Ödülü'nü kazanıyor. Nıjerya'nıngüneybatısına yay ılmış, kendisinin de mensubu Yoruba etnıkgrubununmitolojisindendamıtılıpgclen tıyatrooyunu, Isvcç Akademısi'ncc"geniş birkültürcl perspektiltc vc şıirscl tınıda şckillendırilmi'jbirvaroluşdramasf'olarakselamlanıyor. Kcnyalı gazeteci VVilson Wanene Harvard'da yaşadıgı mütevazı dairede laptop bilgısayarının başıııda çalışırkcn buluyor onu. Vcdikkatiniönceliklcçckcn,osıcakta pencerelerinsımsıkıkapalı.storlarıninikolması ve odada görünürde hiç kitap olmamasıoluyor. Bulunduğuyerdenbirbölümünü görebildiği yatak odasında ise yatağın üzerindeikivalızvar. Konukaraştırmacılaraayrılan bu daire, gezgin birinin varlığını hemcn yansıtıyor. Soyinka'ylaözdeşleı>entekşey, odanındcgişikköşelerineserpiştirilmiştahtadanoymaaltı Afrika yontusu vebirde duvaraasılmışMali Dogonmaskı. Bir zindandayasadığınıdüşünüyor Soyinka. Kafası sürckli Nijerya'daki bunalımla ılgili olduğundan ve kcndisini kaynayan bu ka/amntamortasmdahisscttiğindcnbirtürlü sürgünü kabullenemiyor. Sanki dcınokratıkbirdavayanıcnuııedılmişpolitıkbırclçi. Durumunu tüm olarak böyle görüyor. Bir yıl önce 1 larvard'a geldiginden beri dıırmadan bir yerlere gidip geliyor; Avrupa'ya, Afrika'ya, Amcrika'nın pek çok yennc uçuyor ve buralarda ileri dcmokrasi örgütleri ve Nileryalıgruplarlabuluşuyor. Ülkesi yangın ycri gibi ve sindirmc politikalanndan başka iş yapmayan güçsüz birhükümetvar. Soyinka'ya görc, seçim Nıjerya'nm en öncmli güçlcrindcn birı. Oylamasıstemı etnik.bölgc, din ve sınıf ayrımlarım kesip alıyor. Harvard'daki ilkkonferansındasöyledigi gibi, "Bizler bir ulusundoğuşunatanıklık etme ayrıcalığına sahip olduk." Bir zamanlar Soyinka'ya ülkesinin bu bunalımlarıaşıpaşamayacağısorulmuş. Yanıt üuolmuş: "Nijerya'nın heniiz ölümcül bir yara almadığınainanıyorum. Amaölümcülyıkımlaracı vcriyor. Hepimiz,coşkudoluaçıklamalaryapabilmek için zamana karşı yarışıyoruz."^ The Guardian 'dun Çeviren: NESRİNARMAN