Katalog

,İM 1996. SAY1 551 11 lük içinsakıyorunı"diycnlıorozligürlcriylc dckorccdilnıiştabaklaryaptı. Daha sonra Joııbert. Maıccau, I loclıc vc Napolyon'ıı tcmsıl cdcıı fıgürlcrürctildı. Fakat 1917 lîkim Dcvrımi'nden(yenitakvımcgörc 78 kasım)hcnıcn sonra porsclcnı sistcnıatik olarak propoganda aracı olarak kullanma I ikri Sovyct liderlerindcn eıktı. Propaganda,"Barış,Toprak vc Kkınck" sloganıyla yola cıkan Bolşevik Hükümcti ıçiiH'oköncmlıydı. Dcvrimler Lenin vc Anatolıi Lunacharsky tarafından yönctiliyordu. Başlatılan propoganda kampanyaları lıcnı halka hcnı de aydın kıtlcye. sosyalist yasanı biçimını anlatmayı hcdcfledi. I lalkın Aydınlatılması Komitesi (Narkompros) baskanı Lunacharsky, cğitim vc sanattan sorumluydıı. Ilalkın bcynine vc gönüllcrinc scslcnmcleri ıcin sanatçılardan yardım istcdı. RcssamlartuallcrinibırakıpDcvrimıyüccltensokakgöstcrileri, 1 Mayıs vc Kkim Devrınıı kutlanıaları içindckorasyonlar yaptılar. Trcnlcri. gcmilcrı vc kaıııyonları dekorc cdeccklcrdi ve bunlar bütünülkeyisistemlibirşckildedolasacaktı.. Radyonun olmadığı o günlcrdc bu propagandacokctkiliydı. llcrtrcndcbirkütüphanc, bir kıtapı;ıdükkânı,bırmatbaa, Lenin 'in söylevlerı içinbıi'granuıfon vebirdctoplantılar \e kısa propoganda filmleri içırı yolcu vagonu vardı. Okunıaya/ma bilnıcycıı köylülerüzenııdeö/ellikletarımyöntenılerinı vc sağlıkbilgılcrınivcrenfılııılcrçoketkilioldu. Nisan 1918Vle Lenin "anıtsal propoganda" planını açıkladı. Şehirlerdc vc köylcrdc ınsanlaradcvrimi vckazandırdıklarınıanlatan heykcl veanıtlarınyapılmasını istcdi. Mai"x, Ciogol,(iaribaldi vc Robcspıcrre'ninhcykellcriyapıldı. Polılıkpostcrlervcduvar ga/ctclcrı savaşsonrası Rusya'sındaga/ctcnınycrinıtutuyordu. VladimirMayakovsky, Dımitri Moorvc Konstantin Vılov duvar gazctelerinc katkıda bulundular. 1 S. yü/yılın ilk yarısmda St. PetersI İMiıg yakınlarında kurıılan Lmperyal s 1 « selen labrıkası.îjubat 1917'den itiı 11cn l.yalet Porsclcn fabrikası (State l'oıcelaın I actory)adımaldı. 1925'ten sonra Kıısbılımadamıolan Mikhaıl Vasılıcvıch l.omont)sov'un (171 11765) adını alaıı fabrika, sanayi, tıcarct vc lııznıet scktörlcrındeki dcvlct dcnctimini öngorenpolıtıkalarsonucu propoganda kampanyaları ıçindcycraldı. Nına LobanovRostovsky tarafından ya7ilanNiclıolasLynn'ınkolcksiyonunutanıtatr"l)cvrinıScranıikleriSovyct Porselenleri 19171927"adlı kitapla kapsamlı olarak ele alınan bu fabrikanın ürünlcri porselen ve politika ılıskılcrinı en giizcl sekilde gözlcröııüncscriyor. Bukitaptanedindiğimizbilgileri aktarmaya devanı cderkcn, fabrikanın 191 8'de Narkomspros'un yönctimine geçtiğınigörüyoruz. Tarım Bakanlığı'nın uzmanlarından Sergci Chekhanm vcdalıaönccleridcscramıkstüdyolaıında yöneticilik yapınıs olan Pıotr Vaulin'in, Narkompros'a sunduğu projcdc fabrikanın bilimscl vc sanatsal olarak diğerülkclcrdckı sevıycycgclmesi gc/.(W/ Kukst anısına tusurlanmıs tuhuk (cn iistlf). Lebedcvu 'nııı "li'lcfoıı" Uısurıım (iisltc) Kandinsky tasanmı. Yıl 1920. YILDIZ PORSELEN'DEN GRACE KELLYE. Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunan Çin porselenleri koleksiyonu yaklaşık 10.700 parçadan oluşuyor. Bu koleksiyonda, Osmanlı Sarayı'na hediye olarak gönderilen, saray tarafından satın alınan ya da savaş ganimeti olarak ele geçen porselenler yer alıyor. Saraylı ya da saraya yakın kişilerin ölümlerinden sonra onlara ait eşyaların "muhallefat" yoluyla tekrar saraya kazandırılması sonucu kazanılan porselenler de bu koleksiyonun büyümesini sağladı. Nurdan Erbahar'ın "Çin Porselenleri" adlı incelemesinde, 1457 yılında Fatih Sultan Mebmet'in şehzadeleri Beyazıt ve Mustafa'nın Edime'deki sünnet düğününde konuklara fağfuri kaplarla (o dönemde sarayda Çin Porselenleri böyle anılıyordu) şerbet ikram edildiği belirtiliyor. Fakat Topkapı Sarayı'ndaki en eski Çin Porselenleri II. Beyazıt yıllarına ait. Yavuz Sultan Selim'in Şah Ismail'in Tebriz'deki sarayından ve Mısır'dan, Istanbul'a getirdiği eşyalar içinde de çok sayıda Çin porseleni yer alıyor. Çin Imparatoru Çhengte'den Yavuz Sultan Selim'e hediye olarak gönderilen üzeri Arapça yazılı iki porselen de koleksiyonunun önemli parçaları arasında. "Topkapı Sarayında Yaşam" adlı kitabın yazarı Fransız gezgin Jean Baptiste Tavernler 1630'da uğradığı Istanbul'a ait gözlemlerinı aktarırken padişah sofrasında her zaman porselen sofra takımlarının kullanıldığını belirtiyor. Topkapı Sarayı Müzesi'nde "kakma" yöntemiyle kıymetli taşlarla bezenmiş 15 ve 16. yüzyıllara ait 269 parça porselen de bulunuyor. Prof. Önder Küçükerman'ın "Yıldız Çini Fabrikası" adlı kitabının başlığında kullandığı tanımla "Dünya Saraylarının Prestij Teknolojisi: Porselen Sanatı" bir "saray sanatı" olarak her dönem hükümdarların himayesinde gelişti. Abdülhamid, Yıldız'daki fabrikayı kurmaya karar verdiğinde Prusya Kralı, AvusturyaMacaristan Imparatoru, Fransa Kralı, Ingiltere Kralı ve Rus Çarı'nın da himayelerinde porselen fabrikaları vardı. 1883'de Sanayiı Nefise Mektebi'nin açılışının ardından 1892 yılında kurulan Yıldız Fabrikası Türkiye'de resim sanatının gelişimine katkıda bulundu. Şeker Ahmet Paşa, Hoca Ali Rıza ve Halıt Naci'nin de aralarında bulunduğu pekçok öncü ressam, Osmanlı dönemınde teknoloji ve sanatın işbirliğine emek verdiler. Yıldız Fabrikası'nın ilk ürünleri üzerınde saray, köşk, çeşme ve çiçek resimleri yer aldı. Zamanla Batılılaşma eğiliminin etkisiyle portreler ve kadın resimleri yapılmaya başlandı. 1962 yılında yeniden üretime başlayan Yıldız Fabrikası'nın ürünü olan çalışmalar yine diplomatik hediye olarak yabancı konuklara sunuldu. Prof. Ö. Küçükerman'ın kitabından edinilen bilgiye göre 1968 'de A.B.D. eski başkanlarından Johnson'un kızı için el dekoru duvar panosu, 1969'da VVashington'da yapılan cami için sekiz bin çini, 1972'de Kennedy Vakfı'na dört kandil ve iki vazo, 1978'de Monako Prensesi Grace Kelly için 16. yüzyıl Iznik tekniğiyle yapılan bir pano bu hediyeler arasındaydı.^ ;DoğullindistanFıansı/şııkelinin iiylalJzakdoğuporselenlerıdoğruıısa'ya itlıal edilmeye başlandı. Iransa'daki Vineennes yapımevi /a işi"dcnilen birtüryumusak porolen oranı az, düşük ısıda pisen) başardı. Bu başarı yapınıcvmc Yapınıeviunvanınıkazandırdı. ^ tıbarcn yapılan porselenler *' Kraliyet Porsclen lmalatı"adı^ Sırbirine düğiinılii iki adel J'lıarfiııdenoluşan kraliyct abrikanın rcsmi arması olanıldı. Atelycnin Sevres'etala. bu kcııt 1756'dan günüınüa ve Avrupa'nın cn önemlı ürctiııı merkezi haline geldi. Sarayı kolcksiyonlarında yer es porselenleri, 17X9 Iransız densonrakidönenıeaitolup, a ik armağan olarak Osmanlı f ırınagönderildi."OrmanSerak adlandırılan bu takmıın tainc işlenen konunun bir bölünıü jacllı Rusgenıısinindünyaseyaalındı.Gökçcn Sonat'uıkoleksiıtaıı yazısında belirttiği gibi, gemi ate Kamçatka yarınıadasmdan başyük Okyanus ülkelerinden geeti, 'a uğrayarak turunu tamamladı. Geunanbotanikçilcmı.tcspitcUiklcri »cvrcs fabrikası ressamlarma konu uıklara rcsmcdildi. fransız Devridıııdan 1805 yılında dcvlctinmiilki;çen Sevres fabrikası günümüzde :vinidcgörüyor. stanbul... ıı araştırmalar sonucunda sert in (kaolcn oranı fazla, yiiksck n)yapımı Avrupalı kimyagerler ııı bilinmcsınc rağmeıı kaoleıı ının bulunmaınasıııdan dolayı geçilcmcdi. 1710'diı MciskTupa'nın ilk sert porsclen yauruldu. Polonya Kralı Giielü .ııı desteğiyle bu yapııııcvinin 'Saksoııyaporscleni "adı aitıııvrupa'yayayıldı. lS.yüzyılın ısında ltalya'datı Rusya'ya dck lkedc scrt porsclcn üretinıine . Osmanlı Dcvri'nde Istan.dcfa Batı tckniğindc porselcn cAbdülmccid( 18391861./abaşlaııdı. Beykoz'da, lııcirli köıphaneNazırı Danıat Rodosızadc etlıi Paşa tarafından 1845 yılında fabrikanın hammaddcsi Avru.'tirildi. Kseri Istanbul damgasını v'ıyaııa ve Saksonya poısclenlerini .ııı ürünler lıalkın günliik ihtiyacıııı laktatı çok u/aktı. Fabrika sipariş ıı ödeycmcyince 25 senc sonra kapa^onra II. Abdiillıamıt tarafından yeni <ayaptırıldı.rraıısızel(;isınindeelYıldız Sarayı dıs bahc,esı ieiııdc yıllaıda porselcn yapımevi kuruldu. Idcpremindeharapolanyapı Italyan Raimondo L)'Aroneo tarafından ye. Sevres'den gelen usta ve ıııühendisıctime başlandı. Ayyıldız damgası ı porselenlerin de hammaddcsi Avrugetirtildi. Birçokressamınyanı sıra, cssamı FaustoZonaroda Yıldız Porin ürünlerine inıza attı. Abdülhaı tahttan indirilmesiyle üretime ara fabrika 1910 yılında yerli topraktan n üretmeyi başardı. Topkapı SaraIstanbul porselenleri koleksiyonlaan yazısında Nedrct Bayraktarbu baelgesiniıı Istanbul Arkeoloji Müzesi ındaolduğunubelirtiyor. Abdülhaeminde saray veçevrcsi icinüretilen yrıcadevletbüyüklerine vc Batı'ya larakgönderildi. Istanbul porselenksiyonlan içindcbulunançay vckahıılarında seri halde I. Osnıan'dan başAbdüla7İ7'ekadarpadişah resimleri Saııayıi Nefisc hoealarından ressam Adil Bcy'iıı fabrika müdürlüğü zamanında, Abdülhamiddöııemmdeilkpisırimi yapılan paıçalartamamlanarak Ordıı pazarında lıalka satıldı.Uzunyıllarkapalıkalaıı Yıldız Porsclcn 1962 yılında Sümcrbank dcnetimindc faaliyctcgcçti. Lenin ve porselen... • Porselenintümtıiteliklerı;sertliği,sağlamlığı,parlaklığı,yarısaydanılığı vcdayanıklılığı sonsu/adek dcğismcdcn kalabıliyor. Aıtık buözelliğindcn ötiirü ıııü yoksa Avrupa'ya geldiği gündcn bcri zcnginliğin vc gücün sembolti olarak hükümdarların koleksiyonlarındayeraldığındanmı, porselen vcpolitika tarilı boyunca iç ıçcgeçti. Örncğin 1S. yüzyıl RusTürk savaşları Rusya'daki Kmpcryal Porselcn Fabrikası (Imperial Porcclain Factory) tarafından birkaç figürdc göstcrıldi.Napolyon'a karsı yapılan 1812 savasıııdaki basarılanndan ötürü Kutuzov, Bagratıoıı. Platov vc diğcrlcrinin portrclcn bazı Rus fabrikalarının ürcttiği vazo. tabak ve kaplarda görüldü. Fransızdcvrimi sırasındakı politikolaylarvc duygulardascramiğeyansıdı. Birçok fabrika, kılıç, ağaç ya da top üzerine tiinemiş "özgür