Katalog

8 Yeni Almanya, yıllardır rekabet ve çatışma içinde olduğu eski düşmanı Doğu Almanya'nın antifaşist kültürüne sahip çıkıyor. Bu kültürü tanıtırken direnişçilerin öyküleriyle bugüne mesaj gönderiyor. CUMHURİYET DERGİ Antifaşist direniş öyküleri MURAT URAL E lli yıl öncc, 8 mayıstatüm dünya bir haberle sevince boğuluyordu. Alman ordusu Müttefiklere kayıtsız şartsiz teslim olmuştu. Tarihlere lkinci Dünya Savaşı diye geçecek, insanoğlunun kalkıştığı en büyük kırım ve yıkım sona ermişti. Hitler'in "1000 yıllık imparatorluğu", iktidara geldikten 12 yıl, savaşı başlattıktan 4 yıl sonra çökmüştü; arkasında bıraktığı 43 milyon ölüyle, toplama kamplarıyla, gaz odalarıyla, yanmış yıkılmış kentlerle, ülkelerle... Gazetelerden 50 yıl öncesinin Almanya'da, basın ve televizyonlarda geniş şekildc tartışıldığını öğreniyoruz. Bu tartışmalar, bir bakıma Almanya'nın, elli yıl sonra geçmişiy le hesaplaşması anlamına geliyor. Ama kuşkusuz irdelenen sadece bir tarih değil. Dünyada milliyetçi savaşların kolgezdiği, şove nizmin, ırkçılığın yeniden başını kaldırmayaçalıştığıkoşullardatüm yapılanlar,ahnantavırlar,tartışılan görüşler güncel bir anlam da kazanıyor. lstanbul'daki Alman Kültür Merkezi de 50. y ıl kutlamalarına, mayıs ayı başında düzenlediği "DEFA'nın AntiFaşist Filmleri" haftası ve "Alman Direnişini Anma Mekânı 19331945" scrgisi ilekatıldı. Direniş lstanbul'daki etkinliklerde genel tema "direniş" olarak seçilmişti. Bu bir rastlantı mıydı? Yoksa 50 yıl sonra, geçmişte çılgınca sürüklenilen Hitler histerisinin ve Nazizmin yaptıklannın gölgede bıraktığı çok sınırlı Alman direnişlerinin öne çıkanlmasıyla Alman halkına ve insanlığa güncel bir mesaj mı verilmek isteniyordu? "Alman Direnişini Anma Sergisi", Berlin'de Stauffenberg Sokağı 'ndaki eski ordu genel karargâhı nın bulunduğu alanda yer alan Alman Direnişini Anma Mekânı'nda 1989 yılında açılan "Nasyonal Sosyalizme Karşı Direniş" sergisinden fotoğraflar, afışlcrle oluşturulmuş seçmeleri içeriyordu. Almanlann "politik eğitim ve öğrenmc yeri" dedikleri bu scrgide tek tek kişilcrin ve gruplann nasyonal sosyalizme karşı direnişleri anlatılıyordu. tçlerinde son derece amatörce girişilmiş öğrenci, aydın direnişleri olduğu gibi Hitler'e suikast girişiminin, Varşova gettosu direnişinin öyküsü de anlatılmıştı. Hitler iktidara geldikten sonra gerçekleştırilmiş direnişler çok sınırlıydı ve hepsi trajik biçinıde sonuçlanıyordu. Almanlar'ın bu sergideki "poli OYUNCU KADIN Sıegfrıed Kuhn, 1988 yapımı bu sembolik filminde ırkçılığın kendi ırkını da tüketen karakterini göstermek ister. Marie Rheıne "an" ırktan ve. önünde parlak bir gelecek bulunan bir oyuncudur. Ancak Yahudi arkadaşı Mark'tan aynlmamak için intihar etmiş gibi yapıp Yahudi bir kadının kimliğine bürünür. Mark ve diger Yahudilerle birlikte onlann kaderini paylaşır. "TheActress GLEIVVITZOLAYI* Gerhard Klein'in 1961'de yaptığı bu filmde Naziler tarafından, 1939yazında Gleivvitz radyo istasyonu baskını anlatılıyor. Bu komplo sonucu lkinci Dünya Savaşı başlamıştı. Hitler, Polonyalı direnişçiler süsü verilmiş adamları ile radyo istasyonunu işgal etmiş, daha sonra bunu bahane ederek Polonya'ya saldırmıştı. Bunun üzerine Ingıltere ve Fransa, Almanya'ya savaş ılan etmışti. Alman eleştirmenlere göre Klein'in büyük bir titizlikle gerçekleştirdıği bu film DEFA'nın en özgün filmlerı arasında yer alıyor. tik eğitim"lerinin, geçmişte yapamadıklarını bugün yapmak, yani faşizme karşı önceden bir bilinç ve savunma mekanizmalan yaratmak amacına yöneldiği anlaşılıyor. Konu, Almanya'da başını kaldırmaya çalışan NeoNazizmin yabancılar, özellikleTürklerüzerindcki tchditleri nedeniyle bizi de yakından ilgilendiriyor. Sayılan azdaolsa faşizme karşı direnebilmiş gencecik Alman öğrencilerle, rahiplerle, politikacılarla, askerlerle, 50 yıl sonra tanışmak, onlann gölgede kalmış öykülerini öğrcnmek, insanlık tarihine kahramanlık örneklcri olarak geçmesi gcreken cesaretleri önünde saygıyla eğilmek bugün özellikleönemli... ya'da 19461988 yılları arasmda yapılmıştı. Sergideki "direniş" temasında olduğu gibi "antifaşist" filmlerde de eski Doğu Almanya'nın katkısı açıkça görülüyor. tki Almanya birleştikten sonra, yeni Almanya'nın yıllardır rekabet ve çatışma içinde olduğu eski düşmanı Doğu Almanya'nın antifaşist kültürüne sahip çıktığı, bu kültürü ve yapıtlannı tüm Almanya'ya, hatta Türkiye gibi yabancı ülkelere de sunduğu anlaşılıyor. Konuştuğumuz Alman Kültür Merkezi yetkilileri bunu doğal buluyorlar. Ancak farklı kültürlerin sahiplenilmesi bir yana, silinmek istendiği Türkiye 'den bakınca, bize o kadar doğal gelmiyorbu yaklaşım... Ancak bu yaklaşımdan kazançlı çıkanın Almanya olduğu kesin. Savaş sonrası Batı, Doğu 50 yıl önce tüm dünya zaferi kutlarken Almanya ve Alman halkı yenilginin tüm acı sonuçlannı yaşıyordu. Ülkesi yerle bir olmuştu, bölünmüştü. Siyasi egemenliği vesayet altındaydı. Savaş zararlannı ödüyordu. Enönemlisi tüm dünyada suçlanıyorlardı... Bitkindi, moralsizdi. Önünde çok ciddi sorunlar vardı. Tüm dünyada lanctlencn geçmişiyle nasıl hesaplaşacaktı? Nasıl yeniden ayağa kalkacaktı? Batı Almanya'nın, 1960'lara kadar esas ağırhğı, Batılı müttefiklerinin ve ABD'nin gözetiminde ekonomik inşaya ve yeniden siyasi ya Almanya ve antlfaşizm Scrgi kadar, hatta daha da önemli olan göstcrimc sunulan antifaşist filmlerdi. Filmler Doğu Alman TheGletoltzAffalr