Katalog

4 İNSANLAR BİR TABLO: "GUNEŞİN DOĞUŞU Tek tabloluk bır sergı Insanı serseme çevıren, tutsak alan, rengarenk ınanılmaz devınımlı, başdonduren bır tablo Adı "Guneşın Doğuşu" Tek başına bır salonu dolduruyor Bır tablonun değıl bır hayatın sergısı bu ressamr Alıye Berger'ın tablosu gıbı başdonduren hayatının sergısı Son ust koşeye sankırmızıyeşıl bır renk bır ateş gırdabı olmuş donen, ınsanı ıçıne çekıp yutan bır guneş yerleşmış Hem donuyor, hem de ardına renklerını yayarak yukarılara doğru zorlu bır tırmanış ıçınde Önunde karanlık, ofkelı bulutlar Ardında yaşama kaynaklık eden sıcaklığı. renklerı Sağ ust koşeden aşagılara doğru mavıyeşıllacıvert bır renk selı, onunde durulamaz bır seylab sokun etmış gelıyor Aslında dağları. ovaları nehırlerı, denızlerıyle doğa bu Ama bu tabloda renk olmuş, sel olmuş aşagılara akıyor Akan belkı de zaman Guneşın sarıkızıllığı mavıyeşıllacıverte karışıyor Yer yer kuçuk çatışmalar, yer yer meydan savaşlarıyla renkler bırbırıne geçıyor r Hareket, çatışma başdondurucu Seylabın orasına burasına gızlenmış motıfler Bır koşede balıkçılar Sankı tufanın ortasında değıl o çok bıldık denızlerınde gunluk ışlerındeler Bır kasaba mavılıkler ıçınde o tanıdık bıldık camısı kuçuk evlerıyle Bır kenarda, etraflarında kopan gurultuden habersız 'buğday yıkayan' kadınlar Yukarılara doğru kuçuk bır koy Bır koyun surusu Daha ılerıde fabrıka bacalarıyla belırgınleşen bır şahır Arada sellerın ortasında yukarıya. kente doğru ılerleyen saman yuklu bır at arabası Sağ alt koşede ıçı sunger dolu amforaları sırtlamış kahverengı kadınlar Eteklerı uzamış resme karışmış Onlar da seylabın tersıne tersıne yukarıya yukarıya doğru tırmanıyorlar Sankı akıntının kıyısında gıbıler Ya da ustundeler, uçar gıbı gıdıyorlar oylesıne rahat Sonra alt koşede balıklar Bır balık surusu, ama etraflarında denız yok sankı denızı arıyorlar Bır tanesı kıvrılmış havaya sıçramış Ve ıçı balık dolu bır sepet yanıbaşlarında Hareket, sıcaklık, renk karanlık, kargaşa çatışma, sakınlık Her şeye rağmen renklenn dunyasına tutunmuş, ılerleyen ınsanlar Aynı zamanda bır forma sokulamayan coşkun bır ozgurluk Hayatın ta kendısı bu "Resmim kalbımın atışı kadar bana yakındır" Alıye Berger, "Guneşın Doğuşu"nun oykusunu şoyle anlatıyor, "Resme nasıl başlayacağıma bır turlu karar veremıyordum O gunlerde Fahrunnısa'ya bır mektup yazmış ve bana öğut vermesını ıstemıştım Fahrunnısa'dan çok guzel, bana adeta rehberlık eden bır cevap geldı 'Buyuk bır tablo yapmak ıçın once kendını tablonun ıçınde hıssetmelısın Butun varlığınla tabloya yerleşmelısın' dıyordu Renklerıme, şekıllerıme bır tatlılık vermek ıstedığım zaman sevdıklerımı, hasretlılerımı duşunmemı tavsıye edıyor 'Annemı duşun, Berger'ı duşun, benı duşun Sevdıklerının nasıl bır alemde yaşamasını ıstersen renklerını ona gore kullan' dıycdu Bu arada kardeşım Suat da bır plak getırdı 'Bu muzıkle de bır şey yapamazsan, hıçbır zaman yapamazsın' dedı Bu tabloyu çalışırken hayata yenıden bağlandım adeta " Ve eklıyor, "Resmim kalbımın atışı kadar bana yakındı" Maçka Sanat Galerısı yonetıcılerı, çok yerınde bır kararla "Guneşın Doğuşu"nu tek başına sergıye çıkarırken aslında Alıye Berger'ın rengarenk hayatını, sevdıklerıyle bırlıkte butun bır hayatını sergılıyorlar Ve kalp atışlarınız bırleşıverıyor Alıye Berger'ın kalp atışlarıyla . "Sıradışı bir başyapıt" Sıradışı bır başyaşam Resmın oykusu bır mucızeye tanıklık edıyor sankı 1954 yılında kuruluşunun onuncu yıldonumunu kutlayan Yapı Kredı Bankası çeşıtlı sanat dallarında bır yarışma duzenler Artık yavaş yavaş one çıkmaya başlayan ozel sektorun Turk sanatına katkısıdır bu Konuya, o yıllarda uç veren sonrakı yıllarda her renkten ınsanın tutkusu halıne gelecek olan "uretım ve sanayıleşme"dır Işte boylesıne "memleketçı" ve "ılerlemecı" bır soylemın urunu, boylesıne somut bır konu Alıye Berger uretımı resımlemek ıçın oturuyor kocaman tuvalın ortasına Ve sonunda "Guneşın Doğuşu" renklenıyor "Uretım" dıye kalbını ışlıyor tuvalıne Sonra da " ıstıhsal sembolu dıye buyuk buyuk koyunlar koyamazdım ya" dıye savunuyor kendısını "Guneşın Doğuşu" onun sergıye çıkan ılk yağlıboya resmı Ama sadece Alıye Berger'ın hayatında değıl Turk resmınde de bır koşe taşı oluşturuyor "Guneşın Doğuşu" yarışmada bırıncılığı kazanınca resım çevrelennde tartışmalar başlıyor Tartışmalar uzun, tartışanlar ıse çok Özetı ıse şu. Turk resım çevrelennde 1933'te Akademı çevresınde kurulan D Grubu'nun kubıst uslupları hâlâ etkılıdır Gerçı grup 1947'de dağılmış, grubun kurucuiarından Nurullah Berk kubıst anlayışını geleneksel mınyatur ve hat sanatıyla bırleştırmek çabalarına başlamış, yıne kuruculardan Cernal Tollu Anadolu ve Hıtıt motıflerınde kubızm arayışlarına gırışmıştır Gruba sonradan katılan Sebahattın Eyuboğlu bugun artık bır gelenek halıne gelen o Anadolu motıflerıne dayanan gorsel bır uslubu yakalamanın ılk heyecanlarını yaşamaktadır Kuruculardan Zuhtu Murıtoğlu daha sonra çok zengın orneklerını soyut anlayışın ılk ışaretlerını vermektedır Zekı Faık Izer ıse çızgılerınde daha sonraları çok renklenecek ve çok kışılık kazanacak soyut dışavurumcu uslupta Parıs etkllerınden sıyrılmanın muıdelerını sunmaktadır Ayrıca başka soyut arayışlar da vardır Ama Turk resmınde hâlâ egemen anlayış kubızm, egemen çevre mekteplılerdır Alıye Berger Akademı'den değıldı Hatta doğru durust bır resım eğıtımı de gormemıştı Ayrıca onun resmınde renk vardı, hareket vardı, yorum vardı, soyutlama vardı, motıfler bıle mahçup, gızlenmışlerdı Tartışmalar başlar Karşı çıkanlar ışı jurının resımden anlamadığını soyleyecek kadar ılerı gotururler Oysa bu yarışma, Turk jesmının ılk kez uluslararası bır jurının onune çıkışıdır aynı zamanda Alıye Berger Turk resmınde yenı bır dönemın kapısını çok parlak, renklı bır dunyaya doğru sessızce açıvermıştır Bu konuda tartışmalara gırmez Bır kez kendısıne bu konuda sorulan bır soru uzerıne şunları soyler, Sıze samımı olarak şunu soyleyeyım bu gıbı şeylerle uğraşmaya vaktım yok Sıhhatım hıç lyı değıl daha ne kadar yaşayacağım Allah bılır Onu (kocası Karl Berger'ı kaybettıkten sonra hayatta benım ıçın arzulanacak tek şey bır şeyler yaratabılmek ıçın çırpınmaktı Kışın sonuna doğru bır sergı açacağım Bır an evvel bır dakıka kaybetmeden çalışmaya başlayacağım Bu sabah Yapı ve Kredı Bankası nın mukafatını aldım, ılk ışım boya ve tuval ısmarlamak ıçın teşebbuse geçmek oldu " Gerçekten samımıydı Alıye Berger Hayatının son anına kadar da boyle yaşadı Çunku sebeplerı vardı kendısı ve hayatıyla ılgılı Çunku sanatı onun kendısıydı ve hayatıydı Boyle olmasa 1951'den 1974'e 23 yıl ıçınde 14'u kışısel altmışa yakın sergıye katılması mumkun olur muydu"? O kış sonu sergısını de açmıştı . CUMNURİYL I [ ' 1 Karl Berger Bu Uacaı u\ıllımu:ıs\en, Mıuuııstan dakıbıı halkıncıklmumısııuı kalılınt). a\ aklunma bınlııılııu ada Tuıkne '\e\ığınmı$tı Bızeımızıkdeı sı \ cı nıck /ç ıngclıı dı Fiııım ıgonıçuıııdı'dcğılse. ıkım ı fiııı ıışıınıdı' ı ııı ıddııııı ona ) ılı/ıtıın ç dipnıifadundıım Vvıvne. gıızeîc dıtğı ıı dcğı^tıııı llıt\ ıııdını, ıı\ salOldıım /(//»cdonuktum dun\a\cıa<lıldım Bıluınıs ı.Bcctluni'iı ı.ttıuh ıtmunla ı ı'iııdı'it ki'ffı'ttıın Dıi'io\e\ \kı 'de. lb\cıı dc, Slı ındhi'i g4dv \ cııı ınılamlurhuldum oıumlıı Edchn alııı, şııı ın, ı csnııtı lck bır sozc uklc chmyanın kupıluı ını a<, an bır k j mı'dc bır atolye kurmuştu Fakat o da yungında bo/ulmustu Boylece Akademı'nın kdpısı Alıye ıçın jçılaınudı O da gulıp Valaıı ga/elesınıle, Ahnıel I mın Yalman'ın hazııladığı derme iratma bır makınodc baskılarını yapmaya ba>ladı (jeçımı i(,ın man/aralar, tebrık kartları çalı^ıyorclu Ancak artık "'bıkını>tı" O 7amana kadar "hayal gucuyle" yol almı>tı Ama yo] bıtmıyordu O da kendısını Istanbul'un sokaklarına \urdu, "Istanbul'un hayatı bcnı eckiı Kuvuk gravurlerzoı satılıyordu Halk sıyahbeya/a alı^kın değıldı. Fakırnıahallclerdedaha yaşayan oırhal var Istanbul sokaklarınıla ınuzık bııluyoıum Ben ınsanları sevıyoruın " Alıye Berger lıayatı tekraı renklı gormeye ba.slar 'lum satlığıyla "Hayalla her ^eyı renklı göruyorum Vc bu renklenn hepsıni scvıyorum Çok gıı/el bır dunyad.ı yasıyoru/ Hayatta ne scversem onun resmını yapıyomm"dıyor.