Katalog

1OCAKI995 SAY1458 kadar konuş Oıgur Ulke, Ebenezer Hovvard'ın Yarın ya da Gerçek Reformun İdeal Planı, Kırchcnheım'ın Sonsuz IJtopya, Wclls'ın Dunyaların Savaşı, Ur. Moro'nun Adası, Aaman Makinesi vc Geleceğin Keşfi, 19 yuzyılın "son on yıl sendromıTnun urunu say ılan utopyalardan bazıları değıl m ı ' 20 yuzyılın ılk yarısının utopyaları çok uddı, sıkıcı vc gencllıklc teknolojı ağırlıklı, Aldous Huxlcy'ın Yeni Cesur Dunya ve GeorgeOrweH'ın 1984'u gıbı dıstopya ddı da verılcn antı ya da karşı utopyalar Son yırmı yıla kadar ıse daha çok bılımkurgu romanları yayımlandı Sonyıllannmcdyatıkutopyası ıse, Jcdrnın,yadandmıdığcreiıkıln,lıDcccarın cvlerımizın gunluk konuğu halınegeldıgt Yıldı/ Savaşları adlı dızı Sadcce yuzyıl oncesıne dcğıl, daha gerılere doğru bır zaman yolculuğu yaptığımızda, 16 ve 19 yuzyıllardayayımlananutopyalarınsayısı şaijirtıcı gelcbılır Bazcn oncc utopık gelen nıce duşuncenın bır surc sonra gerçeklığı anlaş,ılmış bır olgu halıne donus.tuğu son bes, yuzyılın şasırtıcı ozcllığı değıl m ı ' Malthus'un dunya nufusunun geomctrık artı^ına karsı kaynakların arıtmetık olarak dahayava!) arti1)! bıçımındekı korkunç saptaması, Darwın ın kendı utopyasını kurmasına yarami'jtı denıyor Zaman makınesııu bınıp utopyalar arasında gezındığımı/dc onların bulguları ve yu/yılları bırbmne nasıl bağladığın' şayrarak sezınlemıyormuyu/' mumladrasanızbulabılırmısınız'Beşyuzyıllık "mcsen" sozcuğu "sponsor" oldu çıktı bugunlcrde Sıpansırdıycokunuyor Sıpansırlığın da bır gelencğı yok, apansızın çıkabılır kar!)inıza bır sıpansır, omcğın kırk yılın bınnde Mesen ılc sıpansır arasında temcl bır fark yok mu'' Var clbet, mcsen sağladığı fonun doğrudan ve maddı karşılığinı duşunmez Tekno utopyanın babası sayılan Francıs Baton'un Yenı Atlantis utopyasında ya/dıklan bırçok uluslararası bılımsel araştırma kuruluşuna onayak olmuştur Bızde utopya urctmekten korkulduğu, çunku aşka, zekâya, entclektuellığc, donki!,otluğa, utopyaya karşı çıkıldığı ıçın utopyasız kalinmamıs, mıdır' Ekonomı ağzıyla, utopyaya talep yok, oyleyse utopya yok, oyleyse unıversıtelenmızde araştırmayahacetyok Yokoğluyok Bu yazıyı yazarken utopya kavramını konuştuğum bıyokımya doçentlı Dehen Sur'e gorc, her du^unduğumuz şey var olabılır ıçınde dollcnmış. yumurtanın tuptc ıkıye bolunmcsı sağlanarak boylc bır olasılık ınsanlık ıçın çoook yakınlaşmi!>tır DERGİ'DEN Merhaba ÖnceCumhunyet Dergıçalışanları olarak yenı yılımzı kutlarız 1995 yılının gonlunuzce geçmesını yurekten dılıvoruz Dergımız bu hajta elınızı dolduracak Çunku fark ettıysenız sayfa sayımızı arttırdık Ustelıkyalnız bugune ozel değıl 24 sayfa sozumuz onumuzdekı haftalar ıç ın de ge<; erlı Butun bır yılın yorgunluğunu ustunuzden attığınız bu sabah, sıze pazar gunku ruh halınıze uygun bır dergı hazırlamaya <, alıştık Neşelı kapak ç ızımı Kemal Gökhan 'dan "ütopyan Kadar Konuş "yazısı ıse sıze geçmış sayılanmızda ılgmç bır portresını sunduğumuz gazetecımımar Ahmet Turhan Altıner'den... Geçenyılın olaylarından kesıtlerı (armağansız) tes tler olaı ak hazıı ladık 1994 'ten çoksıkıldıysanız bıle goz atmadan geçmevın bu sayfaları Zorlanırsanız yanıtlarını bırkoşeye sıkıştırdık, merak etmevın Herhafta bu oyku yayımlayacağ'ımızı yazmıştık 'Son Bu Kışı "adını taşıyan oyku Feride Çiçekoğlu 'ndan Çok venı bır oyku 2829 kasım tarıhınt taşnoı Bu yenılığınuzde sınema bulmacası ArkadaşımızAdem Ayakta sızlere her hajta bır sınema bulmacası hazırlayacak (Şımdılıkbu da wmağansız ) Bu de surpnzımız var En arka sayfayabaktıysanız, keşfetnuşsınızdır Bır kadın çızenmız var artık Ramize Erer. "Gırgır", "Hıbır"ve "H B R Maymun "detgılerınden tanıdığıntz Ramize Erer, Akademıyıllanndan berı karıkatur {izıyor Turkıye'nın parmakla sayılacak kadar az sayıdakı kadın çızermden bın olan Ramize 'ye savfalarımıza hoş geldın dıyoruz Haftaya yenı bır Cumhunyet Dergı 'de buluşmak uzere İpek Çahşlar CUMHURİYET DERGIİMTİYAZSAHİBİ BERİN NADİ • BASANVEYAYAN YENİ GUN HABERAJANSI BASINVEYAYINCILIKA Ş B G E N E L Y A Y I N YÖNETMENİ ORHANERİNÇBGENELYAYIN KOORDİNATÖRU HİKMETÇETİNKAYA B Y A Z I İŞLERİMUDURLERİ OİNÇTAYANÇ(SORUMLU), İBRAHİM YILDIZ • YAYIN YÖNETMENİ İPEK ÇALIŞLARBGÖRSELYÖNETMEN AYNUR ÇOLAK • REKLAM REHAIŞITMAN KAPAK KEMAL GOKHAN GURSES Aç tavuğun utopyası Konuya bır de !>oyle bakalım m ı ' Hayalsızler yuzunden utopya dağarcığımız yuzyıllardır boş durmuyor m u ' Bol utopyalı ulkelerc bdktığımızdd, her ulkenın ayağını utopyasına gore uzattığını gormuyor muyuz' Bız ıse duşuncelenmızı ayağımıza gore uzatıyoruz Bızde, olumsuzluk peşındckı Gılgamış gıbı bırkaç efsane dışında utopık oğeler taşıyan duşunme alışkanlığı galıba henuz oluşmamış LJtopyadan çok nostaljıyc, ılenden çok genye donuk değıl mıyız' Utopya Grckçede 'Öyle bır yer yok" dcmck, bızde Kaf Da7 ğı'nınarkasında değıl mıdır utopya Aç tavuğun utopyası arpa amban değıl mı'' Gelmış geçmış pek çok utopyanın ıçıne tıkıştırıldığı bır utopyd dmban du^unun Eflâtun'dan More'a kadar ve Morc'dan Bacon'a, Darvvın'c, NVells'e kadar butun utopyacılann soylcdıklennden kopya utopyalar yaratmak ıçın bu ambardan yararlanın,, Omcğın, Eflâtun'un Dcvlct utopyası, bızde "yap ışlct devrct" utopyasına Francıs Bacon'un yenı Atlantis utopyası, bızde "ycklenlen atlastan" utopyasına Jonathan Svvıft'ın Gulliver'in Scyahatleri utopyası, bızde "gulu guluverelım" utopyasına Jules Vcrne'nın fantastık bılım kurguları vc H G NVells'ın Modern Ltopya'sı bızde "Con Ahmet'ın Devrı Daım Makinesi 'nc Mary Shelley'ın Dr hrankenstcın utopyası kı buna karşı utopya da dcrler bızde Park Otel vc şcnklcrı gokdelen utopyasına Darvvın'dcn etkılenerek yaratılmı^ Atrıkd da maymun ınsdn Tdrzdn utopyası, bızde Manısa 1 arzanı utopyasına Nıetzschc'nın adını koyduğu ve modern utopıstlerın çok rağbet ettığı Supcrman utopyası, bızde super bakkal utopyasınd Levvıs Cdrroll'un Alıs Harıkalar Divarında utopyası bızde Ca/ıbc llanım'ın Gundu/ Duşleri'ne George Orvvell'ın 1984 utopyası bızde llaydı 1 urkıye 2000 utopyasına Dın kıtaplarındakı hshabı Kehf yanı Yedı Uyuyanlâr utopyası bızde 70 mılyon chlı kcyıf utopyasına Buna karşılık Haydar Dumen'ın "serbest masturbasyon utopyası"ndan Başkan Clınton'un haberı olsaydı masturbasyondan soz ettı dıye cğıtım bakanını gorevdcn uzaklaştırmazdı Bızde ıyı nıyctlı utopyalar ve kotu nıyctlı utopyalar dıyc ıkı tur var Temız toplum Adrıyatık tctı (, ın Scddı nc GAP Bunlar ıyı nıyctlı utopyalar sdyılabılır m ı ' Dalan'ın uğruna Marmara yı eldcn çıkardığı mavı Halıç utopyasını ıse kerız ılacı utopyalardan sayabılınz Yaşama Sanatı dcrgımızın sudan utopyası olan Sutopya saycsınde toplumumuz da bır gun tcmız olacak, çunku hcrkcs kendı evıne bahçcsıne, mahallcsıne, şehrıne su sarnıeı koymayı fakat hıçbır konuda, yerde ve zamanda yasak koymamayı oğrenccck Bu yazıyı okumaya çalıijirken pes edcnlerın pcsımıst, sonuna kadar hooop dıyc okuyup bıtırıvcrcnlerın h(optımıst) olduğunu sanıyorum Ben dc bır h(optımıst)ım çunku yımıınLi yuzyılda kesfcdılmış bulunan tek gerçek utopyayı yaşadım Ikıncı Dunya Savası bıttığındc doğmuşum I968'dc unıvcrsıtc oğrencısıydım ve 6S utopyasını yaşamış olduğumukımscınkarcdcmez ^ Keskin gözlü ütopyacı Pckı, yuzyılları, bın yılları ve bcyınlerı bırbırınc bağlayan utopyalann kaynağı ncdır' Nedır ınsanları utopya yaratmaya durten s.ey ' Çok ılcrdeoluşacakoldnı ş,ımdıdcn ongormck utopva yaratmak ısc, utopyaular çok kcskın gozlu kışıler olmalı Bır de şoylc bakalım m ı ' Utopya bır sıgınma ba^yıpıtı dcğıl mıdır' Zamanından kaçıp kurtulnidk ıstcyen kımı kıî,ıler utopya yaratır ve ona sığınır Belkı bu yuzden çoğu utopya, Thomas Morc ve Pranus Bacon'unkı gıbı bır ada utopyasıdır Bclkı çevrelerındcn zamanlarından ve başjarına ne gclebılırdıycurktuklerındcn.şımdı ıstıyorum dıycmcyıp, ıstedıklerını çok uzağa gondennıyorlar m ı ; Bu yuzden de ıstcnen şeylerın gerçekles.mesı çok uzun surmuyor mu ' Oysa, utopyanızı hcmen uygularsanızs.ımdı,çok ılcrde uygularsanız da çok ılcrde uygulamış olmazmısınız' Gundclık hdyatı bır yandan goturebılmcyı sağlamak ılc utopık duşuncc uretmck aynı anda mumkun m u ' O zaman utopya kurgulamak haylızorlaş.mazmı> Ote yandan, zengın bırı utopya ılc uğrds.maya kalkarsa parasından olur Yanı, zengın kışının utopyacılık yapabılmcsı ıçın parasını kdybctmeyı gozc almdsı gerck Pekı utopık kıs.ılığesahıp olanlarkımlcrdır Ayncn bflatun'un Devlet adlı utopyasında soyledığı gıbı, tclsetecılcrdır ve bana gore ayrıcasanatçılardır Ancak,utopıkkışılığesahıp olanlara duşuncelennı gelıştırcbılmelerı vc aras,tırma yapabılmclerı ıçın, 'mesen ' lazımdır Turkıye'dc mescn dcncn kii>ılığı • Bizde utopya üretmekten korkulduğu, çünkü aşka, zekâya, entelektüelliğe, donkişotluğa, utopyaya karşı çıkıldığı için utopyasız kalınmamış mıdır? Ekonomi ağzıyla, utopyaya karşı çıkıldığı için utopyaya talep yok, oyleyse üniversitelerimizde araştırmaya hacet yok. Yokoğluyok... } Kendılcnnı çok gcrçekçı sanan hayalsızler, haydlcılerı gerçeğın dışınd duşmekle suçlarlar Cıerçcktc, yalnızca bılıncn demck ıse, cvet hayalcılık gerçeğın dışjndaolmaktır Ama gerçek bızım bılebıldığımızden çok daha fazlası ısc, bılgınınhcnuzyetı^medığı bır olgu ısc vcya bızım onu gcrçeklcs.tırmemızı bckleyen bırolabılırlık ısc, greçck ancak bızım gerçckle^tırmemız saycsınde gerçek olmaz mı' Egcr bundan altmış yıl oncc bın çıkıp çeşıtlı canlıların genlcrını bırlcştırıp turlcr arası melez canlılaryaratılabıleceğını, omcğın bır"baktcrı + ınsan melczı' oluşturulabıleteğınden soz etmış olsaydı, ımkansız denırdı Uçmus denırdı Şımdı ıschcrhangı bıreczdnedcnalınabılecek ınsulın boylc bır ' bakterı Mnsan melezı"nın urunudur Daha bırbuçuk ıkı yıl once, bır ınsanın kcndı ıkızını doğurabılcceğı hatta anncsının babasının ıkızını doğurabıleccğı soylcnseydı akscsuar olardk kcndılcrıne hunı ılcsddt onerılebılırdı Oysageçtığımızyıl