Katalog

16 PORTRE CUMHURİYET DERGt. 7 AĞUSTOS 1994. SAYI437 kanadını eritmek için y ıllarca kavga verdi. Partiyiortayaçekmeyeçalıştı. Partinin iktidan yeniden kazanması gerekiyordu. Seçmcnin değişen değer yargılannı, beklentilerini, yaşam biçimini yakalayamazsan, adın ne olursa olsun, partin neyi temsil ederse etsin, seçmen seni seçmez. Tony Blair, 1992'de lider seçilseydi, sağlaşma sürccini bir adım daha ilcri götürecekti. Çünkü, o zaten partinin solunda hiçbir zaman yeralmamıştı. Sırtındayumurtaküfesiyoktu. Ama 1992'de parti, Kinnock'ın sadık yardımcısını es geçip Blair'e gitmeyi henüz göze alacak durumda değildi. Nitekim, John Smith lider seçildi. Parti, "biraz daha" değişim İcorkusunu üzerinden atamadığı için ürkek adımlarla ilcrledi onun İiderliği sırasında. John Smith'in ölümüyle, partinin mazcreti de kalmadı. Tony Blair'den başkası olamazdı lideriik için. öyledeoldu. Tony Blair, tekrar seçim kazanmak için geçmişi ile bağlannı koparmayı da göze alan bir parti devraldı. Geçenyıl, partinin, işçi sendikalanyla olan geleneksel bağları gevşetildi. Bu çok önemli olay ın anlamı şu: Parti lideri seçiminde sendikaların yüzde 30 kadar blok oyu vardı. Sendika liderleri tüm üyelcri adına blok halinde oy kullanmış sayılıyordu. ömeğin en kalabalık sendika olan TGWU 1.2 milyon kadar üyeye sahipti. Sendika genel başkanı bir önergeyi onayladı mı, bir anda 1.2 milyon üye onaylamtş oluyordu. Bu durumda, davul partide ama tokmak sendikalardaydı. Sendikalar, aynca partiyle mali bütünleşme içindeydiler. Onlar tarafından dcsteklcnmcdcn milletvekili adayı bile olunamıyordu. Ve Muhafazakâr Parti, tarihi ve geleneksel nedenlere dayansa bile antidemokratik sayılan bu uygulamayla alay ediyordu. Bundan, 1993'te vazgeçildi. ölen lider John Smith, kılpayı ile kazandığı oylama sonucunda sendikalann bu hakkını ellerindcn aldı. Bunu da yine birçok sendikanın, bu uygulamadan vazgeçmeye karar vermesiyle sağladı. Çünkü onlar da parti üzerindeki bu etkilerinin, seçmene ters geldiğinin ve partinin seçilme şansını azalttığının farkındaydılar. Böylece parti, sendikalardan boşandıktan sonra beyaz atlı prcnsiyle sonunda evlendi. Parti, artık iktidar istiyor. Partinin üst yönetiminde, en son 1979'daki hükümetlerinde bakanhk falan yapmış kimse yok. Falanca bakanlıkta yardımcılık yapmış bir iki kişi var sadece. Onlar da bir sonraki scçimc kadar çekilir ya da bir daha seçilemezlerse ucundan da olsa hükümet deneyimi olan hiç kimse olmayacak partide. Seçmen, Tony Blair'in diş macunu reklamı gibi güleç ve genç yüzünü sevse de hiç yönetim deneyimi olmayan bir partiye iktidan verecek mi? ^ Ingiliz îşçi Partisi, işçi sendikalanyla tarihi ve geleneksel evliliğini bozup boşandıktan sonra, yeni bir eş bulmakta gecikmedi. Bu evlilik, 1996 seçiminde partiye nurtopu gibi bir iktidar sunacak mı? Beyaz atlıprens! EDİPEMİLÖYMEN ngiliz tşçi Partisi'nin yeni lidcri Tony Blair'in lakabı harika çocuk, burcu ise Boğa. Doğumu, 6 Mayıs 1953. lngiltere'nin kuzcyinde eskiden sanayi ve kömür madenleri bölgcsi Durham'lı. Ama kökcni işçi değil. Annesi, birkaç kuşak kasaplık yapmış bir lskoç aileden. Babası, okuyamadan 2. Dünya Savaşı'na katılmış. Savaştan sonra hukuk okumuş. Doktora yapmış. Üniversitede hoca olmuş. Ayrıca başarılı bir avukat. Muhafazakâr Parti'nin kayıtlı üyesi. Tony daha ilkokuldaykcn baba ani bir felç geçiriyor. Ama çok kararlı bir adam: Yeniden konuşmayı, harekct etmeyi öğrenmiş. Bu, Tony'e hem olumlu hem olumsuz bir şok. Ve siyasal görüşlerinin de temelini atıyor. Tony, işçi kökenli değil. Madenci hiç değil. "Havyar kcsen" sosyalistlerden de değil. Bu yüzden de Thatcher döneminde sol görüşlerle ona karşı çıkanlardan da değil. Tony'nin sosyal demokratlığı, kendiliğinden olan bir seçim. Ve çevresel koşullann bir sonucu. "Doğumsal" nedenlerden değil. Zaten eğitimi de bunun göstcrgesi: tskoçya'nın önde gelcn özel okullanndan Fettes ColTege'de ortaöğrenim. Sonra Oxford Üniversitesi'nin St. John's College'inde hukuk öğrenimi. Bütün eğitim yılları boyunca çok iyi bir tartışmacı. Bir harika çocuk. Bunu herkes kabul ediyor. tyi bir avukat olacağını düşünmüşler hep. Ama o, üniversite yıllannda siyasete kaymıs. Neden Muhafazakâr Parti yerine işçi Partisi'ni tercihettiğini ise soran olmadı şimdiye kadar bu kadar muhafazakâr kökenli bir kişinin. Avam Kamarası'na seçilişi 1983'te. İşçi Partisi'nin en kötü seçim yenilgilerinden birinin hemen ardından, yeni lider Neil Kinnock, partide reform atılımı başlatıyor. Tony Blair, yanında. 1986'da Gölge I Kabine'de ticaret ve sanayi sözcüsü. 1988'deenerjisözcüsü. 1989'da çalışma sözcüsü. Ve bu aşamada, NeilKinnock'ınbaşlattığı"Herparti üyesi tek bir oy kullanmalı" kampanyasını işçi sendikalarına ilk anlatmaya başlayan da o. Daha sonraki yıllarda Tony Blair, partinin sürekli yüksclen yıldızı. Lider seçilmcsi şans eseri değil. Türk siyasi yaşamında hiç bilinmcyen vc daha uzun süre bilinemeyecek olan bazı kavramlarla yaşayan tngiliz siyasi partilerinde "Gölge Kabine" çok önemli bir okul. Çünkü muhalefctteki parti, sanki iktidardaymış gibi çalışıyor. Gölge Kabine'ye seçim, hatır gönül işi değil, yetenek ve ehliyet işi. Tony Blair bu bakımdan kendisini ispatlamış durumda. lngiltere'de 1992 genel seçimi, şimdiye kadar görülmedik ölçüde didiklendi. Nedeni, bütün kamuoyu yoklamalannın değil 180 derece yanılmak, fırdöndü gibi yanılmalanydı. Onlara bakılırsa, ana muhalcfet İşçi Partisi'nin seçimi kazanması "gerekiyordu". Kazanamadt. Kamuoyu yoklama şirketlcri aynen Türkiye'deki türden ama'lı, çünkü'lü, zaten'li, aslında'lı, fakat'lı bir sürü açıklama yaptılar. Kızanp bozardılar. lktidardaki Muhafazakâr Parti, Blalr'den öncesl 13 yıldır iktidardaydı. Ingiliz tarihinde 50 yıldır görülmemiş ve en uzun sürmüş bir ekonomik durgunluğukamburgibiyüklenmişti. lşsizlik artıyordu. Banka borçlanma faizi yüzde lO'atırmanmıştı. Ingiliz orta sınıfının güvencesi olan gayrimenkul fıyatlan düşmüştü. Sosyal yükselmeyi ev degiştirmeye bağlayan orta sınıf tngiliz, evini satamıyor, başka yere çıkamıyor, bu yüzden iş değiştiremiyor, yükselemiyordu. Muhafazakâr Parti, Thatcher yıllannın (197990) har vurup harman savurmasının bedelini 9 Nisan 1992'deödeyecekti. Olmadı... Tersine, iktidar partisi oylann yüzde 42.8'ini aldı. Ana muhalefet partisi yüzde 35.2'de kaldı. Çoğunluk sistemi uygulandığı iÇİn Thatcher'inmızmızçömezi Major, partisi adına kupayı 4. kez kazandı. lşci Partisi'nin lideri Neil Kinnock on yıllık çabalannın boşa gittiğini görüp vakurbir şekilde istifa etti. Yerine, yardımcısı John Smith seçildi. Çoğu gözlemci, seçimin hemen ardından, partinin bir kuşak daha atlayıp Tony Blair' i seçmiş olması gerektiğini koro halinde söylüyordu. Örneğin Sunday Times'daki uzun bir değerlendirmede, "Parti, kendisini kurtaracak beyaz atlı prensini ne zaman bulacak" diyesoruluyordu. İşçi Partisi, 1992'de lider olarak Tony Blair'i seçmeliydi. Sadece 39 yaşında bir milletvekilini seçmekle kalmayacaktı parti, aynı zamanda, sırtında partinin akıntıya kürek çekilmiş yıllannı taşımayan birini de seçmiş olacaktı. Seçimi kaybeden lider Kinnock, partinin solundan sağına kaymıştı. Çünkü seçmen, solu istemiyordu. Zorla güzellik olmuyordu malum. Kinnock, partinin sol okuyorlar. Kansı Katolik, kendisi Anglikan.Tonyeğer başbakan olursa, Başbakanlık Konutu'nda 50 yıldan bu y ana ilk kez çocuk sesi duyulacak.Tony için sosyalist denemez. Olsa olsa sosyal demokrat. Ama kansı Cherie ve onun babası aktörTony Booth, ondarTdaha" solda. Bu, medyanın uydurması değil. Bilinen bir şey. Baba Booth'un babası Liverpool'de işçi lideri ve 1920'lerde tersane işçilerinin grevinde etkili bir isimmiş. ' Diş macunu reklamıgibL 1.80 boyunda, 80 kilo ve üçgen. Ince uzun ama zayıf değil.. Gülüşü her yerdc. Yakışıklı. Ailesinc düşkünlüğü ile tanınır. Karısı Cherie Booth (39), ağır ceza da valannda uzman bir avukat. Üç çocukları var: Euan (10), Nicholas(8), Kathryn (6). Tony Blair'in seçim bölgesi Sedgefıeld'de 27 köyü var. Trimdon köy ünde bir de evi. Londra'dan çok, seçim bölgesindeoturuyor. Çokeskibir sanayi bölgesi. Şimdiiseölübir sanayininyemyeşil mezarlığı. Tony ile birlikte partinin üye sayısı 600'den 2000'e çıkmış. Londra'daki evleri, "liberal" aydınlanntercihettikleri semtlerden lslington'da. Üç çocuğu Londra'da Katolik Kil isesi' ne ait bir okulda