Katalog

Yine Fransa devletinin arşivlerinde olduğu iddia edilen bir mektupta ise Martinik dönüşü yolda kaybolan Josephine'nin kuzeni Matmazel Aimee'nin analığı Madam de Loransen şunları yazar: "Boğulduğunu sanmıştık ve ölümüne ağlamıştık ya...Keşke ölseydi de başına gelenler gelmeseydL.Ulu Türk'ün sarayına satılmış ve Valide Sultanlık payesine erişmiş... Bugün Osmanlı tahtındaki ulu Türk (Il.Mahmud), ona büyük bir hayranlık ve sevgi beslermiş. öldüğünü söylüyorlar. Mezan varmış. Ama belki hayattadır da mezar 'sonrası' için hazırdır." Bu mektup, kaybolan Fransız asılzadesi Aimee'nin Nakşidil Sultan olduğunu belirtiyor. Nakşidil Sultan gerçekten kimdi? Gürcü asıllı bir cariye miydi? Yoksa Josephine'nin kuzeni bir aristokrat mıydı? Veya bunların hiç biri değildi de hepsi uydurma mıydı? Yüreğince öldîi "Bütün bunlar masal değil... Masal sanılıyor... Ve Valide Sultan Nakşidil... Son uykusunu Istanbul'un mavi ve pırıltılı göğünün altında uyumaktadır, bir camınin avlusunda... Istedığı kadar Aimee de Rivery olsun. Yüreğince öldü, törece gömüldü. Sultan Mahmud "Sadık" mahlasıyla kitabesını kazdırmıştır... Üç satın öbürlerinden fazla içıme dokunur. "Gerçekten Nakşıdıl'di. Valide Sultan oldu. Çünkü Mahmud alnını Valide Sultanlık tacıyla süsledi. Ben Sadık ölüm tarıhı kaydedıyorum." Işte Fransız Sultam'nın iplik ıplik bir hüzünle yağışlı hayatı. Ne garip bir masala katıldı, küçük Aimee, kendi masal oluncaya kadar..." Nakfldll Sultan Fatlh Camlsl avlusuna kandl turbaslnl 6lm«d«n yaptırdı. (Nlmet Arzık, Osmanlı Sarayı'nda Yabancı Kadın Sultanlar) Giircü mü, Fransa mı, yoksa... Nakşidil Sultan' ın kim olduğu üzerine söylentiler farkh. Bazı Osmanlı ve Türk kaynakları Nakşidil Sultan'ın Fransa'dan getirildiğinin tamamen uydurma olduğunu söylüyor. Örneğin Türk Ansiklopedisi'nin Nakşı Dil ValideSultan bölümünden söylenenler diğer iddialardan farklıdır: "Sultan II.Mahmud'un annesi ve Sultan I. Abdülhamid'in kadınlarından biri. 16. yüzyılda bir sultan va haram kadınlan. C U M H U R İ Y E T DERGİ 1 2H A Z I R A N Cezayir Beylerbeyi Mehmed Paşa tarafından Sultag> Abdülhamid'e takdim edilen 51 kadar frenk esiri arasında bulunmakla, Haremi Hümayun'a alındıği ve Saray'da terbiye edilerek padişahın cariyeleri arasına girdiği söylenirse de Gürcü asıllı olduğu daha doğrudur." Meydan Larousse'un Nakşidil maddesi ise Fransız iddialarını doğrulayıcı yöndedir: "Nakşidil Sultan (Aimee de Riverydenır), Abdülhamid I'in kadınlarından, Mahmud Il'nin annesi (Martinique 1778lstanbul 1817). Martinique'li Rivery ailesinden, Fransa'da bir manastırda öğrenim gördü. Bir süre burada Nantes şehrinde kaldı. Ülkesine dönmek üzere yola çıktığında Cezayirli korsanlann eline esir düştü. lstanbul'a getirildi; saraya satılarak Abdülhamid I.'in kadınlan arasına girdi. 1785'teşehzadeMahmud'u (Il.Mahmud) dünyaya getirdi. Oğlu Padişaholunca(1808) valde sultan oldu." Aimee de Rivery'nin Nakşidil Sultan olup olmadığı çok eski tarihlerden beri tartışılan bir konu. Çağatay Uluçay "Padişahların Kadınlan ve Kızları" kitabında Nakşidil'i anlatırken bu tartışmaları da özetler: "Nakşidil Sultan: Bazı vesikalarda ve mezar taşındakı adı Nak şi olarak geçmektedir. llk olarak lngiliz gazetelerinin ortaya koydukları rivayetlere göre Nakşidi Sultan Martinik Adası'nda bir Fransız ailesinden 1776 yılında doğdu. Napolyon'un eşi olan Josephine de aynı sene doğdu. N 'şidil Sultan'ın adı ee idi. Çocukken c . mini yapmak Ü 2 Fransa'ya gönderila. ınsa'da bir müddet kaldıktan sonra mürebbiyesiyle Martinik'e dönmek üzere yola çıktı. Fakat yolda Cezayir korsanları tarafından esir edildi. Devrin Padişah'ı 1. Abdülhamid, Aimee'nin güzelliğine aşık ları arasında aldı. Bu bir mazel Aimee'nin, yani Nakşidil Sultan'ın eniştesi olduğunu lstanbul'daki Fransız Büyükelçiliğine bir dilekçe ile başvurarak bildirir. Büyükelçilik iddiaya göre bu dilekçeyi önemsemez. Fakat 1869 yılında Fransız elçiliğinin evrakları arasında bu dilekçe yeniden ortaya çıkar ve gündeme gelir. Bu sırada II.Mahmud'un da annesinin geçmişiyle ilgili araştırmalar yaptığı öne sürülür. Ancak yine iddiaya göre bir sonuç elde edemez. Nakşidil Sultan'ın Fransız olduğu savı bu dilekçenin ortaya çıkmasından sonra iyice yaygınlık kazanır. Avrupa'daki yayın organları Osmanlı'nın ünlü reformcu Padişahı II. Mahmud'un annesinin Fransız olmasını önemli görürler. Osmanlı reformlarının arkasında Fransız asıllı bir Sultan'ın bulunması dikkat çekici bir durum olarak kabul edilir. Böyle bir saptama, kuşkusuz ilginçtir. Ve Nakşidil Sultan'ın yaşamı da romanlara konu olacak kadar renklidir. oldu ve onu derhal kadın Osmanll ,. K TT yenİlİkçİSİ annesi leşmeden 1785 yılında pClulŞCin 11. sultan Mahmud doğdu. Mahmud'un Bu bir rıvayettır, bunu sika yoktur. Bundan baş »r ı ka Sultan Mahmud'u do^CipOiyon ğurduğu zaman 9 yaşında Bonapart 'in eSİ doğrulayacak hiç bir ve Nakşidil Sultan 'in, I.Abdülhamid'leevlendi r t . nİn BçlUğo dilekçe ği zaman 8 yaşında olma JOSephİne capeder." klZl t e y z e , , „ Çağatay Uluçay'ın olmadlğl maddi olarak işaret ettiği Vgnİdcn duruma rağmen, Nakşidil'le ilgili bu iddia nere yıl geçtiği halden çıkmıştır?v^radan 200 de onun bır Fransız olduğunun iddia edilmesinin ardında neler yatıyor? Nakşidil Sultan'ın ölümünden kısa bir süre sonra Marle isimli bir Fransız, Mat II.Abdülhamid'in haleflerinden Abdülaziz'in Avrupa gezisinde de konu yeniden gündeme gelir. Çünkü o sırada Fransa lmparatoru olan III.Napolyon'un büyük annesi ile Abdülaziz'in büyük annesinin kardeş çocuklan | 1 9 9 4 SAYI 429