Katalog

K A D I N Avrupa Arap Diyaloğu toplantısına katılmak için îstanbul 'a gelen sosyalistfeminist Prof. Ayşe Belarbi Fas 'ta kadın hareketinin durumunu Cumhuriyet Dergi'ye anlatırken 1980'den buyana büyükaşama kaydettiklerini söylüyor. m kiüç haziran günlerinde Konrad AI denauçr Vakfı ve Türk Demokrasi • Vakfı'nın ortaklaşa düzenledikleri = AvrupaArap Diyaloğu Konferansı'nın ilgi çekici konuşmacılarından birisi Faslı kadın profesör Ayşe Belarbi idi. Belarbi, Fas'taki kadınların yaşamına ilişkin ilginç örnekler verdi ve erkek egemen sistemi eleştirdi. Belarbi, her alanda erkeklerin kadınların önüne geçtiklerini ve kadınların sosyal yaşamda zorluklar çektiklerini anlattı. Belarbi'nin sözleri, çoğunluğunu lslam ülkelerinin erkeklerinin oluşturduğu salonda, yeryer alkışlarla karşılanırken, bazı izleyicilerde tepki yarattı. Diyanet tşleri eski başkanlarından Lütfü Doğan, bu konuşma üzerine söz almak gereğini duydu. lslamiyet'in kadına yaklaşımının sanıldığı gibı olumsuz özellikler içermediğıni vurguladı. Belarbi ile Fas'taki kadın hareketi üzerine konuştuk. Prof. Ayşe Belarbi Eğitim Bilimleri Fakültesi'nde öğretim üyesi. Fas tnsan Hakları Derneği'nde çalışıyor. Sosyalist Parti üyesi olan yazar, partinin kadın hakları komisyonunda görev yapıyor. Körfez Savaşı gibi kriz dönemlerinde gazetelerde kadın bakış açısını yansıtan yazılar kaleme alıyor. Prof. Ayşe Belarbi dergimizin sorularınıyanıtladı. Ülkenizdc kadının durumu nedir? Fas'ta kadın hareketi çok hızlı bir şekilde gelişti. özellikle 80'lerde çok sayıda örgüt kuruldu. Bu dönemde pekçok kadın siyasi partilerde görev aldı. Ancak herşeyden önce kadınlar sol partilerde bile erkeklerin hizmetinde çalıştıklarını anladılar. Politik, kültürel, sosyal yaşamda erkeklerin belirli üstünlüğüne karşın kadınlar sürekli geriden geliyorlardı. Böyle bir ortamda kadının temel sorunu kendisine değer verilmesi için mücadele ederken bağımsız bir kadın hareketini de yaratmaktı. Kadınların siyasi yaşama girmesi önemli bir aşamadır şüphesiz, ancak kadın haklarından sözedebilmek için bağımsız bir oluşum kurmak gerekiyor. Siyasi partilerde bile bugün cinsiyetler arasındaki farklar, cinsellik, iş hayatı, kadının eğitimi gibi konularda tabular var. Bu tabuların varlığı 12 Faslı kadınlar atakta kadın hakları konusunda yoğunlaşacak bağımsız bir kadın hareketinin k.uraiîrıasıP.l gS7ckîiren koşulları oluşturdu. örgütlenmelerin baştomasıyla yeni sorunların varlığı ortaya çrctı. Kadınlar medeni hukuk alanında büyük kampanyalar düzenledi. Ulema bu konuda toplanarak önemli değişiklikler yaptı. Bu dönemde kadınlar karar alma mekanizmalarında etkin olmadıklarının da bilincine vardılar. Ve kadınlara karşı şiddet kullanılması konusu gündeme getirildi.Bu konuya eskiden hiç değinilmezdi. Kadınların ve öğretim üyelerinin seçme ve seçilme hakkı bugün ne durumda? Fas'ta öğretim üyeleri siyasi yaşama katılma konusunda Türkıye'ye kıyasla daha özgürhareket edebiliyorlar. öğretim üyelerinin çoğu siyasi bir parti ya da görüşe bağlı olarak çalışabiliyorlar. örneğin Sosyalist Parti Meclis grubu başkanı bir akademisyen. Feminist hareketin 1980'de aşama yapmasına yol açan etkenler nelerdi? Kadın hareketinden sozederken herşeyin 1980 yılında başladığını düşünmemek gerekiyor. Fransız sömürgesi altında dahi bir kadın hareketinin varlığından sözetmek mümkün. Ancak kadınlar milliyetçi parti için çalışıyor ve ülkenin bağımsızlığı için çabaharcıyorlardı.Devlete bağlı olan kadın kuruluşlarının yanına sosyal görevleri olan kadın örgütlerinin eklenmesi harekete yeni bir boyut kazandırdı. Tabii tüm bu aşamalann çevre ülkelerdeki gelişmelerden bağımsız olarak değerlendirilmemesi gerekir. Türkiye ömeğini alırsak Atatürk döneminde kadınlara sağlanan haklar kadın özgürlüğünün gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Tüm bunların ışığında kadınların özgül sorunları olduğunu ve kadın haklarının korunması gerektığini ortaya koymak gerekiyor. Sözünü ettiğim konularyalnızca Fas ile sınırlı değil. Arap ülkeleri ile diğer ülkelerde de aynı sorunlar yaşanıyor. Ömeğin Fransa'da bile Sosyalist Parti içinde kadınlar marjinal bir konumda, dışlanmışlardır. Bugün için kadın Prof. Ayşa Balarbl: Çok lyl hazırlanmıa famlnlat bir »tratejlyle erkok agam«nllftlnl kınp davlatl •rkaklarla barabar yonatarak bu «orunları aaablllris. Fotoğraf: GARBIS ÖZATAY hareketi iki türlü örgütlenme yapısına sahip. Birincisi devletin kurduğu ve onun sözcülüğünü yapan kuruluşlar. tkincisi ise feminist özellikteki yapılanmalar. Bu tür örgütlenmeler aynı zamanda sol bir karakter taşıyorlar. Bu yüzden ben her yerde şunu öne sürüyorum: Bizim demokrasi ve insan hakları mücadelemiz aslında kadın hakları mücadelesidir. Çünkü kadın haklarının olmadığı bir yerde insan haklarındansözedilemez. Erkek egemenliğinin temel özelikleri nelerdir? Erkek egemenliği çok farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Şiddet kullanımından tutun da sembolik şekillerde ortaya çıkan egemenlikler olabilir. Biraz önce dediğim gibı siyasi yaşamda rekabete kapalı birortam vardı. Biz kadınların geldiğini göriince bizleri dışlamak için türlü yöntemlere başvurdular. Dışlamaya giderken de gelenekler, insanın yapısı ve aile kavramlarını rcferans olarak kullandılar. Kadınlara "Siz aile ve çalışma yaşamı için çok iyisiniz, uygunsunuz. Siz herşeyden önce bir anne ve eşsiniz" denmek isteniyordu. Kısacası kimse siyasi yaşamdan sözetmiyordu. Ancak bugün onların bizden üstün bir yanlarının olmadığı gerçeği ortaya çıktı. Türk kadınlarına ne söylemek istersiniz? Türk kadınlarıy la çok çalıştığım için aynı sorunları paylaştığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Toplumun her aşamasında kadınların yer alabilmesi için ortak stratejiler geliştirilmesi gerektiğine inanıyo rum. Toplumdaki yerimiz ekonomi ve kültürel alanla sınırlı değildir. Siyasi yaşamda da ortak sorunlanmız var. Bugün Türkiye'de kadın bir başbakan olsa da yapılması gereken daha çok şeylerin olduğuna inanıyorum. Çok iyi hazırlanmış feminist bir stretejiyle erkek egemenliğini kırıp devletı erkeklerle beraber yöneterek bu sorunları aşabiliriz. ^ Türkçest.AZMİKARAVELl DERGİ 1 2H A Z İ R A N 1 9 9 4 SAYI 4 2 9 C U M H U R İ Y E T