Katalog

C EPECEV R E O K T A Y E K İ N C İ Trabzon'u uçan yoldan kurtaranapartmanın Idarl mahk*m*d* kazandıftıdava, Cumhurly«tOD)Qİ'y« Tarihsel kenti ve Trabzon Kalesi'ni ezeceği için Danıştay'ca iptal edilen "uçan yol" planı, bu kez Belediye Meclisi'nce "Atatürk Viyadüğü" adı verilerek yeniden onaylandı. Proje daha önce, "Yavuz Sulian Selim Köprüsü" adıyla gündeme getirilmişti... 2«azlran 1992'cMtonu olmuftu. meyhanelerde bol rakılı ve "fıkralı" kutlama partileri düzenlerken, Trabzon Belediye Meclisi yeni bir karar alarak, sevinçli günlerin kısa sürmesine neden oldu. Meclisin 18 Haziran 1993 gün ve 163 sayılı bu yeni karan, uçan yol planını "küçük bir değişiklikle" yeniden onaylıyor; üstelik bu kez adını da "Atatürk Viyadüğü" olarak ilan ediyordu. Aynca, yine aynı kararla, imar planında kaleyi koruyarak geçen "TG Yolu" da tümüyle iptal ediliyor; böylece tarihi kenti koruyabilecek "tek seçenek" olan 25 yıllık proje de ortadan kaldınlıyordu... Atatflpk's şıiınarak... Belediycnin hukuk dışı tutumunda di Trabzon Belediyesi tarihi ezmekte diretiyor aslandığı sarp dağlar nedeniyle "Karadeniz'e paralcl" gelişmek zorunda kalan Trabzon'da, en önemli ulaşım sorununu kentin merkezinde bulunan kale ve SİT Aaanının "aşılabUmesi" oluşturuyor. Üçbin yıllık tarihi kale, her iki yanından Karadeniz'e doğru inen Zağnospaşa vc Tabakhanc vadileriyle birlikte, çarpıcı bir arkeolojik ve kentsel SİT olarak Trabzon'a kimlığini ka/.andınyor. Ne var ki, tarihsel yerleşmenin bu konumu, kenste kattığı güzelliklerin yanısıra, doğu ve batı kesimlerdeki yeni yerleşmelerin "geniş yollarla" birbirlerine bağlanmasına da en büyük engeli oluşturuyor. Bu nedenle, Trabzon'un en eski caddelerinden Uzun Sokak yer yer 56 metreye kadar inen yetersiz gcnişliğiyle, araçlann gün boyunca ardı ardına dizildikleri bir "otomobil kanalına" dönüşüyor... Y Bu tıkanıklığı aşabilmek için, hem kaleyi ve SİT alanını yollarla parçalamaktan koruyacak, hem de kentin doğubatı yönündeki ulaşımını rahatlatacak bir çözümü bulmak, "Trabzon'a saygılı" uzmanlann neredeyse 25 yıldır başlıca gündemlerini oluşturuyor. Aslında bu sorun, 1968'lerde düzenlenen bir imar planı yanşmasında, önemli oranda çözümlenmiş. Yanşmayı kaza Çlzüm:"tanj«nt"yelu nan projeye göre, kale surlannı güneyden çevreleyen ve antik kente "teğet" geçirildiği için "TG Yolu" (Tanjant Yolu) adı verilen bir yol güzergâhı, salt kent içi ulaşımı bütünleştirmekle kalmıyor; güney yamaçlardaki mahallelerle de bağlantıyı kurarak, tüm yerleşme bölgeleri arasmda rasyonel bir ulaşım ağını da sağlıyor. Ne var ki bu proje, uzun yıllar Trabzon İmar Planı'ndabir "umut yolu" olarak beklemesine karşın, topoğrafık engeller ve "kamulaştırma bcdelleri" gerekçe gösterilerek, yine uzun yıllar belediyece gerçekleştirilmiyor. 12 Eylürden sonra ise, kaleyi güneyden dolaşmak yerine, "üzerinden viyadük ve köpriilerle geçmeyi" öngören yeni bir proje, "Yavuz Suitan Selim Yolu" adıyla Karayollan tarafından programa ahnıyor. Dönemin en "etkilr' kışisi Kenan Evren'in Trabzon'u ziyareti sırasında kendisine anlatılan bu "mega" proieyi çok benimseyip, uhemen {nsa edilsın emrini vermesiyle de tarihi kentte "uçan yol" taıtışması başlamış oluyor... Yavuz Suitan Selim Yolu, surlarla çevrili antik kente 27 adet dey viyadük ayağı ile basan, vadileri ve kale'i doğu,batı yönünde yaklaşık 40 m. genişliğinde bir beton yolun altında bırakan, böylece Trabzon'un elde kalan tek tarihsel dokusu ve silüetini parçalayan, Bir "apartnuın" durdurmustu. kısaca kentin kişiliğini salt ulaşım adına yok sayan bir yıkım projesi. Trabzon'daki hemen tüm duyarlı kesimlerin tepkisini çeken bu proje, neredeyse artık uygulanma aşamasına gelmişken, Kenan Sert isimli bir vatandaşın geçen yıl açtığı dava sonucunda Idare Mahkemesi tarafından durdurulmuştu. Cumhuriyet DERGİ'de "Trabzon Kalesi'ni Bir Apartman Koruyor" başlığıyla duyurduğumuz (21 Fia/iran 1992) bu dava, yol güzergâhında kaldığı için ruhsatı Belediyece iptal edilen bir inşaatı "kurtarmak" amacıyla açıimış; ancak bilirkişilerin raporlan dikkate alınarak, tüm kentsel SÎT'in ve kalenin kurtanlmasıyla sonuçlanmıştı. tdare Mahkemesi'nde, belediye ve Karayollan tarafından yapılan itirazlar, "yeterli bilimsel ve hukuksal dayanakları bıılıınmadığından" kabul cdilmedi. Yine bclcdıycnın, bu kez Danıştay'a yaptığı "temyiz" başvurusu ise, Danıştay 6. Dairesi'nin 8 Nisan 1993 gün ve 1993/501 sayıh karan ile reddedildi. Danıştay bu karannda, Yavuz Suitan Selim Yolu'nun "şehircilik ilkelerinc aykın olduğunu ve konınması gerekU tarihi yapılara zarar vereceğini" bir kez daha vurgulayarak, bu yıkım projesi için daha önce gerçekleşen tüm onaylan ve işlemleri de iptal etmiş oldu... Bu gelişme üzerine, Trabzon'u sevenler ve tarihe saygılı çevreler, "uçan yoldan artık ktırtulduklan için" Faroz'daki retmesinin yanısıra, "çağdaş uygarlığın reddettiği" bir projeye Atatürk adını vermeye kalkışması, Trabzon'daki uçan yol tartışmasını daha da gerilimli bir sürece sokmuş durumda. tnşaat Mühendisleri Odası'nm ardından Şehir Plancılan Odası ve İTÜ Şehircilik Bölümü de böylcsi bir yol planının kesinlikle kabul edilemeyeceği yönünde raporlar düzenlerlerken, bu İcez dava açan taraf inşaatını kurtarmak isteyen bir vatandaş değil, doğrudan Mimarlar Odası oluyor. Oda'nın ağustos ayında mahkemeye verdiği dilekçesinde, Danıştay kararınının yasa dışı tutumlarla etkisiz kılınmaya çalışıldığı bclirtiliyor ve şu görüş savunuluyor: "Belediye Meclisi, bu yolla ilgili iptal kararını hukuka aykırı olarak aşmak istiyor." Oda Başkanı Bekir Gerçek'e göre, daha önce iptal edilen bir projenin bu kez Atatürk adıyla gündeme gctirilmesi ise "saygısızca bir istismar"dan başka bir şey değil... Oyle görünüyor ki Trabzon kenti, Karayollan'nca ENKA Holding'e yaptınlan bu duyarsız projenin baskısından kolay kolay kendini kurtaramayacak. Çünkü bu "mega" proje, aynı anda yol fırmalannca da çok seviliyor ve söylentilere göre, tzmittstanbul otoyolundaki viyadük inşaatlannda kullanılan çelik kalıplar, bu kez de Trabzon Kalesi'nin üzerinde "değerlendirilmck" isteniyor... < C U M H U R İ Y E T DERfll 19 E Y L Ü L 1 9 9 3 S A Y I I I I 15