Katalog

tcn de Şcnsoy bu oyunu "Godot'yu Beklerken"e "na/ire" olarak konuyu, modern anlayışta bir ortaoyunu tabanına oturtarak yazmıştır. Bcckett koşutu, ama özgün bir çatı içinde, aynı belirsizlik, kararsızlık, güvensizlik, güçsüzlük, umutsuzluk, inanamama, beklemcler, gidememe, kurtulamamalan vererek; Oyunları bütünüyle karşılaş,tırdığımızda Beckett ve Bulatoviç'e göre Şensoy'un bakışı, kuşkusuz biraz da "güldürü" türünü seçmiş olduğundan hcp iyimserdir. Kişilcr boyunlanna, yakalanna takılan çanlarla da gösterildiği gibi koyunlaştınlmıştır; kandınlarak yokluğa yazgılanmış., sömürülmektedir, ama önceki Godot'larda olduğu gibi yerlerde sürüklenıncmcktedirlcr. Bazı sahnelerde korkarak, topallayarak giren Leke'nin ürkütüldüğü ya da dayak yediği anlaşılmakta, ancak' Beckett'ın ve Bulatoviç'in Çocuk'unda olduğu gibi dayaktan söz edilmemektedir. Leke'nin, oyununun bildirisini yansıtmakta, atmosferi sağlamakta önemli bir işlevi vardır; gençliğin bilgisizlik ve bilinçsizliğe karşın uyanma özleminde, gclişmeye dönüklüğünü vc çevrenin ona neler veremediğini resimlemektedir. Bazı aksesuarlann üç oyunda da kullanıldığını görüyoruz: Toplumsal yaptnın getirdiği zorunluluklan simgeleyen çizme Beckett'da sahneler boyu ayağa uydurulmaya ya da ayaktan çıkanlmaya çalışılırken Şensoy'da ayakkabı olarak algılanmıştır ve Godotgiller'e fırlatılıp atılmaktadır. Az sonra kepenkteki pencerelerini açan Godotgillerce balık gibi avlanmaya çalışılmaktadır. Giizel bir absürd buluş olan bu replikte, Beckett'ın Estragon'a söylettiği "Orada bırakıyorum onlan. Başka biri gelir. Tıpkı.. tıpkı.. benim gibi, ama ayağı daha küçük, o zaman mutlu edecek onu bunlar" sözlerinin gerçeği verilmektcdir. Şapka Beckett'da akılı simgclemektedir, yere atılıp çiğnenmektedir: Pozzo Şapkası olmadan düşünemez. Bulatoviç'te isc içinde Estragon ile Vladimir'in öğle yemekleri olan keçi, koyun, insan pisliği vardır. Şensoy'da kavuklu sigara arar, Leke içinc kirletir, basına takar. Ve hep öbür şapkalar çekicidir de sonuçta kendi şapkalannda karar kılarlar. Taşınan yükler: Bulatoviç'in iyi yürekli fınncı Godot'su sırtında un çuvalıyla sahneye girmekte, çöplerle karnını doyurmaya alışkın kişilerce dışlanmaktadır. Beckett'ta Pozzo tarafından, köleleştirilmiş Lucky'ye, yaşamın anlamsız ve ağır yüklerini simgeleyen kumla dolu bavul, yemek sepeti iskemle kırbaçlanarak taşıttınlmakta; Şensoy'da Kavuklu, Kavuksuzun bavulları açıldığında özlemler, yoksunluk ve yoksulluklar konuşulmaktadır. Asılacak ipe de umudu i^aretleyen bir espri yüklenmiştir; çekişlirirken kopar: "Şimdi daha da kısaldı. ömrümüz uzadı." C U M H U R İ Y E T D E R O İ 2 4 O C A K 1 9 9 3 Şcnsoy'un oyununda her şey çok kolaylıkla ve hep şaşırtarak sergilenmektedir. Boş kovalarla laşınan yazısız grev pankartları ve konuşmayan grev gözcüİerinin alıştığımı/ grev görüntülerinden etkili olduğunu söylcyebiliriz. Halkm içecek su bulamadığı yerde Godot'nun ortamı, sarkan ipteki "GODOT'YA 100 METRE", "GODOT ÇEŞMESf Godot/50 METRE", "GODOT ŞELALESİ Godot/20 METRE" "GODOT Girilmcz" yazılı levhalarla ve ardından inen "altın tokmaklı kapı"yla belirtilmcktedir. Beckett ve Bulatoviç'te "bataklık" olduğundan söz edilen çevre, Şcnsoy'un oyununda, bastıkça yaylanan üst üste sünger yataklarla, kaygan ve güvensiz zemin olarak verilmiştir. Oyunculann sıkıntı ve yorgunluğu karşılığı cla olsa, ayakta durabilmenin, devinimin güçlüğünü, bir tür tutsaklığı da yaşamaktadır. Şensoy'un oyunundaki görsel buluşları yanında Türkçe'ye hâkimiyetini, yarattığı ve değiştirdiği sözcüklerle sağladığı anlatım zenginliğini de vurgulamak gcrckir. "Uocamlars" sonundaki "s" harfindcn önce de dilimizin kurallarına aykırı bir kullanıştır, eski îstanbullular'ın "/.atıâlileri" deyişinden ve günümüz "yağcılığı"ndan izler tasımaktadır; bier de sonuna" lngilizcede çoğul anlamı veren "s" eklenincc eşi göriilmedik bir "tüy dikme" olayıyla gülümsüyoruz. "Lans" da "s", aşağılamu artı aşağılama olmuştur; "kardeşlerims"dcyse sözcük kendı kcndini yadsımaktadır. Ciddi diyaloglann arasında pat diye ilgisiz bir söz söylenebilmckte ya da tümüyle "gırgır görünen" konuşmalara geçilebilmekte ve seyirci kendini bırakmı$ gülerken "acı gerçekler"e "Ferhangi" bir dokunuşla uyandınlmaktadır: u Bcn kimsvyc aptal demiyorum, aptallık öyle lök gibi duruyor ortada, kiınc ait olduğu bclli dcğil, kimsc sahip çıkmıyor, öylfsinc sokağa bırakılmış, piç bir aptallık... Öyle salak salak bakntayın bana, somut olarak var bu aptallık, kokusıı bıırnuma, pıtırtısı kulağıma geliyor..." Vc S A Y I 3 5 7 Kavuklu, Kavuksuz ortaoyununun rahatlığına "Görkemötesi beton yığınlan"ndan sözü açlp kimilerinin boş çalımlarına, çocuk bahçeleriyle müteahhitlerin ilişkisine dcğinip "idama kar^ı olan salıncaklar"la noktulayabilnıektedirler. Tiyatro Mie'nin sahnclediği, Salim Dörtcan, Verda Tunalıgil, O/an EğNmcz, thsan Ö/colik, Bcreeste Akgün'ün rol aldığı "Godot'yu Beklerken"de yorum özellikleriyle kar^ılaşıyoruz. Parlak çizmelere giydirilen iıısana benzetilmiş, metal kılıf "ağaç" olmadan önce bizc bir süre, kahramanları bunaltan dogmalan, çemberleri düşündürüyor. EstragonVladimir ilişkisinin içeriğindeki kadınerkek kopmazlığı, Vladınıiı'i bir kadın oyuncuya (Verda Tunalıgil'e) oynatarak boyutlandırılmış. Oyun bir yerinde salona taşıyor; zifiri karanlıkta küçük mum fenerleriyle dolaşan Vladimir ve Estragon'dan Beckett'ı dinliyorsunuz. Ancak Beckett'ın içini boşallır casına, küfür olarak kullandığı "Sofuî", "Salak!", "Eleyjştirmen!" sö/cüklorı yerine çok alışılrnı^ "sinkaf'lı kıifürler kullanılmış. Yönctmenın silik, cansız bir kişilik verdiği "Habcrci^ocuk"u, son "Godot yann gclecek" deyı^iylc Vl>ıdimir'e boğazlatnıası da gençliğin, düzenini kcndısinin kuracağının habcrcisı midir? Üç oyunun orlak bildırısi, yönctimlerin halklaıa beklediklcrini vc hakları olanı verenıemcsı olarak ö/ctlencbilır. Bu yönelımler özlenerek, seçilcrck gctirilmİ!} olsular bılc. Ancak bakı$ açılarında bir ayrım var: Beckett'ın kah'ramanları yediklcri davaklar sonucu bir "cenin" kadar acı/ dııruma gelip "Fıı iyisi hıçbir ^cy yapmamak"; Bulatoviç'te, "Bir zamanlar kı^ıliğim vurdı, sonra anlışkanlık geldı" demektedirlcr. Şensoy'un kahramanlarıysa tcrs bir mantıkla kar^ıtlıklar yaralarak olguyu boyutlandırıyor vc sonunda açıkça söylüyorlar: "Bu vc bcnzcri dıırumlarda başka bir biçimde dü^ünülemc/ diye bir şov yoktur." Burada Bulatoviç için bir parante/ açmak gerekir. "Godot Gckli" dc iyilik ve dürüstlüğü kötiilüklcrc alışnıış çoğunluk anlayamamakta, dı^lanıakta, dahası ce/alandırmaktadır. Bulatoviç'in, "insanların ancak hak ettıklcri yönetimlere salııp olabilecckleri bildirisini verdiği bu olgunun ipuçları Beckett'ın Vladimir ve Estragon'unuıı deği^kenliğinde, fırsal bıılunca /avallı Lucky'yi hırpalanıalarında da görülmektedir. Bu tulumların gerçekleğine karşın, Şensoy'a göre yine umutsıız, yine karamsar olduğu da söylenebilir. Gönül dilcr kı sahnelcrimizde iki Godot oyunu oynanırken Bulaloviç'inkini de görebilelim. Vc her zaman, her ycrde, hcrkes için güncel olan "Godof'lar sorunu biraz daha derinlcjtirilebilsin. M . 17