Katalog

B U R Ç A K E V R E N İSTANBULLU'NUN DENİZLE İÜŞKİSİ TANISMA, BULUSMA, AYRILIK Deniz hamamlarmm tahta paravanlannın ardında ürkekçe başlayan aşk, plajlarda devam etti. Şimdiyse, İstanbullu için denizin önemi manzara fonksiyonuyla sınırlı. Plajlardan birinin kulesi yatır ınuamelesi görüyor.Hevesle başlayan , kısa süren bu ilişki, hoyratça bitîi dcnilcbilir. stunbıılkmun deniz suyu ile buluşnıası pck kolay olmamıştır. Kapalı gıysiler altında günışığı görmeyen beya/ lenın geçerli olduğu bir döncmdc, güneşle denizin buluştuğu kıyılar, hcr /aman çarşı hamamlarınm cehenneıni halvetiylc, şifa dağıtan kaplıcaların sıcak suyuna yenik düşınüijtür. Evliya Çclebi, her "nc kadar kac.amak denı/ banyolannı içeren "Istaııburun Kumkapıısunda deniz mclekk'ri oynar" dcmişsc de, bu meleklerin günışığına çıkıp deni/le bulusması ancak geçen asrın ortularında nıümkün olmuştur. Istanbullular, hcr nedcnsc tatlısuları tu/lıı sulara tcrcih etmisjcr, tünı eğlcncelerıni ve suyla buluşmalarmı bu tatlı su yakınlarmda odakla^lınnı^lardır. Küçüksu, Kâğıthane, Göksu âlemlcri ya da ge/intilcri Istanbullunun serinleyip fcrahlama gereksinimindcn çok, adeta taniijma, buluşma, habcrlc^me ycrlcri olmuştur. örneğin, çift kürekli gezinti sandalından suya uzanan kadın eli, suyu bir serinleme aracı olarak dcğil de, aksinc, bir arkadaki sandaldan göz süzen bcy/adcyc, yürcğindckı yangmın feryadı olarak, sözümona yanlışlıkla düşürdüğTı oya işlemeli mcndilini iletmesi için kullanmtştır. Tüm işvc ve cilvelerini ferace ve yaş I SUreyya Plajının glrif Indcki rölyefler Islanbulluları deniza davet ederdl (U«M«). Islanbul'un llk deniz hamamlarından BüyUkdere Hamamı (yanda). nıak altındaki oldukça kısıtlı alanda ortaya koymak /orunda bırakılan kadının, iki asır önce değil denı/e girmesi, sıradan kaymakçı dükkanında ağız tadıyla bir şey yemesi bile caiz değildi. Kadı efendilere hitaben yazılmış fer manlarda, namahrcmlerin nazan dikkatini üstlerine çeken kadınlarla ilgili bir dizi yasaklar mevcuttur. Hele hele kefcre hatunlara özenip de serpuşlanna süs takanlarla, feracelerinin kenarlarını bantlayanlar (yani günün modasına uyanlarj dcğıl, onları dıken ter/ıler de kadı efendiyi /iyaret elmekten kcndilerini kurtarama/lardı. Ama ya/ gelip de, güneş ışınları beya/lenin koruyueusu ijemsiyeden süzülüp, yaşmağın altındaki feraceye, oradan da beya/ tene ula^ınca, deni/ suyuna duyulan gereksinme de lüm yasaklara ve cezalara rağmen kaçınılmaz ve karşıkonulma/ olmuştur. önce crkeklerle, oğlan çocuklar, çary hamamı gelencğini sürdürerek bellcrine doladıkları pe^temallarla Müslüınan ycrleşim yerlerinin uzağındaki kıyılarda kendilerini denize atmışlar, sonra da kadınlar, dört bir yanı sıkıca örülmüş tahta paravanaların arkasında, her bir yanı sıkıca kapalı olan günlük giysileriyle de olsa denizsuyu ile buluşmanın serinletici hoşluğunu tatmışlardır. Rcşat Ekrem Kocu'ya göre İstanbul'daki ilk deniz hamamı 1826 ile I85O arasında Çardak tskelesi yakımnda açılmıştır. Bunu Salıpazan ve Kumkapusu sahilindeki hamamlar izlemiştir. 1992 SAYI 328 14 C U M H U R İ Y E T D E R 0 İ 2 1 H A Z İ R A N