Katalog

1984 yılındaki bir Bakanlar Kurulu kararı hâlâ iptal edilemediğinden ötürii, bu karar uyannca yükselmesine "hızla" devam eden istanbul'un "bcton canavarı" Park Otel insaatında ise yatırımcılann "çevre bilinci" şu labelayla duyuruluyor; "Çevreye verdiğimiz geçici rahatsı/.lıktan ötürii ö/.ür dileriz." İşte, böylesi bir kalkınma anlayışı ile, ne antik Pisilis kenti artık geri gelebiliyor; ne Aliağa'da yeşili scvenler gidecek bir orman bulabiliyor; ne de Park Otel "geçici" bir çevre sorunu olarak kalıyor. Benzer yüzlerce örnek, Stockholm'ün 20. yılında, Rio'ya "başı eğik olarak" giden ülkeler arasına, Türkiye'yi de sokuyor... Ne yapmalı? Hiç değilse bundan sonra "sınıfı geçebilmek" için ne gibi önlemler alınmalı? Aslında, bu sorunun yanıtı da ıne 1972 Deklarasyonunda verilmiş. şte, yakından ilgili bir başka madde; "Kalkınmanın Kcrektirdikleri ile çevreyi koruma ve geliştirnıcnin gerektirdikleri arasındaki sorunları çüımek için temel araç, maııtıklı bir planlamadır.'" (Madde 14) Türkiye'de "mantıklısı" bir yana, sıradan bir planlama kavramı bile, giderek unutuluyor ve neredeyse tümüyle kaldırılıyor. örneğin, büyükkentlcrin planlı geliijebilmesi için olmazsa olmaz koşul olan "Nazım Planlar", bu çalışmaları yapnıakla görevli planlama bürolarının kapatılması sonucunda, 80'li yıllarla birlikte çoktan tarihe karıştı. Sözgelimi tstanbul artık "nazım planı olmadan" planlanıyor ve doğal olarak "planlanamıyor"... Otc yandan, yurt düzeyinde dengeli kalkınmanın ve sektörel dağılımda ukısal kaynaklann gözetilmcsinin ön koşulu olan "bölgesel planlama anlayışı" da yine çoktan DPT arşivlerinde tozlanmaya terkedildi. O ncdenle de I. sınıf tarım alanlarında t'abrikalar kurulurken, çorak arazilcrdeki sulama projelerine trilyonlar harcanıyor. Özel Çevre Koruma Bölgeleri'ndeki "Çevre Düzeni Planlarının" amaç maddelerinde, "ekolojik dengcnin vc doğalkültürel değerlerin korunması" gibi koşullar yazılıyorsa da, bu "çevreci" planlarda bile salt imar ve inşaat kuralları yer alıyor. Sözgelimi, "korumaya alınan" körfezlerin, göllerin ve karasuların kirlenmeye karşı nasıl korunacağı, bu planlarda dikkate bile alınmıyor. Yine son yıllarda "Islah imar planı" adı altında yapılan planlar, kcntleri sarmalayan gecekondu bölgelerini "imar etmck" için değil, hcr nasılsa boş kalmış Hazinc ve orman arazilerinin "iınara açılabilmesi" için kullanılıyor. Sonuçta, kentlerin yeşil kuşaklan olması gerekcn bu bölgeler, adına "plan" denilen paylaşım krokileriyle, spekülasyon bölgelerine dönüşüyor... C U M H U R İ Y E T O E R O İ 31 M A Y I S RİO'DA SINIFI "TOPLUMSAL DUYARLIUĞIMIZ" GEÇECEK Türkiye'de 80 sonrası "resmi politika" 1972 Çevre Deklarasyonu'nu unutmuş görünürken, "sivil duyarhlık" Rio'da sınıfı geçecek durumda. Işte, son yılların kitlesel çevre eylemlerinden bazıları: 19831984: uren'li köylüler, Bodrum, Milas ve Muğla'daki çevrecilerle birlikte, Kemerköy (Gökova) Termik Santralı'na karşı savaşımı başlattılar. 19841985: MersinAkkuyu nükleer santralı projesine karşı, 1970'lerde başlatılan yöresel muhalefet, kampanyaya dönuşturüldü. 1982 tarihli Turizmi Teşvik Yasası'na dayanılarak or1986.. manlık kıyıların ve koyların yatırımcılara kiraya verilmesine karşı Güney Ege'de muhalefet başlatıldı. 1990 1990 landan geri çekilerek, dalyan kurtarılması kabul edildi. : Denizli'deki meslek odaları, dernekler ve gönüllü gruplar, Pamukkale'nin kurtarılması için, sürekli eylem yapan bir "izleme kurulu" oluşturdular. : Bodrum'daki tarihi Karaada'ya tatil köyü kurulmak istenmesine karşı yöredeki çevreciler bir dizi toplantı düzenlediler. Mimarlar Odası gezi ve sempozyum gibi etkinliklerle bu girişimi eleştirdi. : Ankara'da bir çocuk parkına cami yapılmak istenmesine karşı, mahalle sakinlerinin başlattıkları gösteriler, Diyanet işlerinin "çevreci" beyanatlar vermesine neden oldu. : 6 mayısta, yaklaşık elli bin kişinin katılımıyla, Aliağa Gencelli'ye termik santral kurulmaması için IzmirAliağa arasında sevgi zinciri eylemi yapıldı. : Izmir'de Eritrhai antik kenti üzerine yapılmak istenen kooperatif sitesine karşı kitlesel eylemlor yapıldı, : Park Otel inşaatının durdurulması için yöre sakinlerinin kurduğu dernek girişimiyle yürüyüş yapıldı, davalar açıldı, kampanya başlatıldı. : Fethiye'nin halkın mesire yeri olarak kullandığı Aksa koyuna özel marina izni verilmesi üzerine piknikli gösteriler düzenlendi, marina izni tepkiler üzerine iptal oldu. : Ankara'nın simgelerinden birl haline gelen eskl havagazı fabrikasının sökülmemesi için meslek odaları ve sivil kuruluşlarca etkin bir muhalefet başlatıldı. : Izmir'de kordonboyu önüne yapılmak istenen kazıklı yola karşı çıkan odalar ve çevreciler gösteriler yaptılar, tepkiler üzerine hükümet proje karşı çıktı. : Istanbul'da belediyeye ait İSTON beton fabrikasının meskun bölgeye kurulmasını protesto eden Karadeniz Mahallesi sakinleri, gösteriler düzenlediler. : ÇEKÜL, Istanbul'daki ormansızlaşmaya karşı, iki ay süren bir kampanya ile,yaklaşık 500 bin ağaç fidanı dikilmesini sağladı. Kampanyaya hemen tüm dernekler, o dalar, halk ve duyarlı kuruluşlar katıldılar. 1990 1990 1991 1991 1991 1991 1992 1992 1987 : Dalyan'da carotta caretta adlı deniz kapluınbağalarının üreme alanı olan Iztuzu kumsalında turistik tesis inşaatının başlaması üzerine kitlesel tepkiler yükseldi; gösteriler yapıldı; sonunda inşaata devam edilemedi. 1988 : Ankaralı yurttaşlar, hukuktaki "hemşerilik haklarını" kullanarak, Zafer Park ve Güven Park'ın belediyece otopark yapılmak istenmesine yargı yoluyla engel oldular. 1988 : Stratonikia antik kentinde yapılan gösteri ve şenliklerin sonucunda, kentin nekropolü dışındaki kesimlerinin Yatağan Termik Santralı'na kömür çıkartmak için tahrip edilmesi planları engellendi. 1988 : Güney Ege'deki koyların turizm yatırımcılarına kiralanması üzerine Göcek'to toplanan mimarlar ve çevreciler koylardaki tahsislerin iptali için gösteriler yaptılar. 1989 : Taşkışla'nın otele çevrilmesi ile ilgili girişimler, Istanbul'daki duyarlı çevrelerin, akademlsyenlerin ve Mimarlar Odası'nın tepkileri ve açılan davalarla önlendi. 1989 : Tarihi Maçka Kışlası'nın bu kez "borsa binası" yapılmak istenmesi de aynı çevreler tarafından engellendi. 1989 : Bandırma'daki BAĞFAŞ sülfrik asit tesislerine karşı yöredeki çevrecilerle birlikte etkin bir kampanya başlatıldı Kirlenmeye karşı önlem almayan yöneticiler hakkında soruşturma açtırıldı. 1989 : Fethiye'deki orman içi koylardan Katrancı'ya verilen tatil köyü iznl, halkın, meslek odalarının ve yerel yönetimin etkili muhalefeti sonucunda iptal edildi. 19901991: Almanya'da çevreyi kirlettiği için kapatılan bir mukavva fabrikasının, aynı teknolojiyle Denizli'de kurulmak istenmesine karşı çevrecilerin ve yerel meclis üyelerinin karşı çıkışları, kampanyaya dönüştü ve çevre müsteşarlıgı Izin vermesine rağmen, beıediye karşı çıktı. 19901991: Milas'ın Güllük beldesindeki dalyanın ve sulak alanları üzerine kurulmak istehen havaalanı pistinin lagüner a324 1992 1992.. 1992.. : Bergama bolgesınde sıyanuı kullanarak altın çıkartma işlemlerine karşı, Bakırçay bölgesi yerel yönetimleri ile, köylüler ve çevreciler eylemler yaptılar. : Istanbul'da, yirmiye yakın çevre derneği, Mimarlar Odası ile birlikte, kentin tarihsel ve doğal değerlerini korumaya yönellk "güçbirliği platformu" oluşturuyor. Derleyen: OKTA Y EKİNCİ 1992 S A Y I