Katalog

Hamsinin katili olmakla suçlanan uzak akrabalarımız Peygambere adını veren balık Karadenizli balıkçılar hamsinin yokoluşunu bu denizdeki yunus bahklannın çokluğuna bağlayıp avlanmasının serbest bırakılmasını istiyorlar. O yunuslar ki neredeyse konuşuyorlar ve toplumsal hir yaşamları var. Üstelik cinsel yaşamları da insanlardan pek farklı değil. avvai'deki Phoneix ve Aka eğer Karadenizli Temerin "Yunuslann öldürülmesini" istediğini duysalardı çok üzülürlerdi ve hemen Dünya Birinci Yunuslar Kongresi'ni toplantiya çağınrlardı. Çünkü Phoneix ve Aka Kewala'daki Deniz Memelileri Laboratuvan'nda yaşayan biri dişi, biri erkek iki yunus. Toplantı çağnsı yapmalan hiç de zor olmayacak çünkü "konuşma" yetenekleri var. Yıllardır Dr. Louis Herman'ın yönettiği araştırma laboratuvannda yaşıyorlar. örneğin dört yaşındaki Hiapo da onlarla birlikte ve o da bir süre önce dil seanslanna başladı. Dr. Herman 1970 ortalannda yunuslarla ilgili araşürmaya maymunlarla yunuslar arasında bir paralellik sezdiği için başlamıştı. Diğer memeli kuzenlerimizle ilgili araştırmalarda ağırlık bu hayvanlara konuşmayı öğretmek için yoğunlaşıyordu. Dr. Herman farklı bir yaklaşım denedi. örice yunuslann konuşulan dili anlamaya yetenekleri olup olmadığını araştırma H ya girişti. Bunun da bir mantıği vardı çünkü çocuklar da konuşmaya başlamadan çok önce konuşulanı anlamaya başlamıyorlar mıydı? Bunun nedeni de çok basitti: Çünkü anlamaya çalişmak konuşmaya başlamaktan çok daha az karmaşık bir zihni çaba gerektiriyordu. Dr. Herman iki yapay dil geliştirdi. Aka el işaretleri, Phoneix ise bilgisayarla düzcnlenen ıslıkgibi akustik bir dil de uzmanlaştı. Şimdı ikisi yaklaşık bu tür 50 "kelime" öğrendiler. Artık ikisi de sağı solu veya "frizbiyi sepetin içine" veya "altına koy" gibi cümlelcri bile kavrayabiliyorlar. Tabii ses üretebilme yalnızca laboratuvarda yaşayan yunuslar için geçerli değil. Denizlerdeki yunuslar iki ayn kategoride ses üretebiliyorlar. Bu konuda yapılan çok sayıda araştırma yunuslann kendilerini diğer türdeşlerine tanıtmak için ve içinde bulunduklan duygusal hali iletmek için ses sinyalleri kullandıklannı gösterdi. Zaten maymunlar gibi yunuslann da oldukça karmaşık toplumsal bir ilişkiler ağına sahip olmalannın en önemli nedeni iletişimde bulunabilme yetenekleri. Yunuslann çıkarabildikleri ilk ses türü klikler. Bu klikleri çevrelerini araştınnak amacıyla kullanıyorlar. Tıpkı denizaltılann sonar kullanmalan gibi. Ikinci tür ses ise ıslığa benziyor. Bu ses yunustan yunusa ilctişimin temel taşı. Gerçi yunus ıslıklannın yansına yakınının işlevinin ne olduğu hâlâ bilinmiyor ama bir bölümünün yunusun kendini diğcrlerine takdim etmek için çıkardığı ıslıklar olduğu kesinlik ka/andı. Yunuslann duygusal durumlannı anlatmak için çıkardıkları seslcr de değişiynr. örneğin veteriner kontrolü sırasında çıkardıklan scsle beslenme sırasında çıkardıklan ses süre ve tizlik bakımından değişiyor. Yunuslarla llglll araatırma monltör v« kamaralarla «• d« bUyük MlhnMİ bir clddlyatla nallşUrlllyor. Solda Pho*nlx, aaftda Aka... Yunuslar beyinleri bakımından da ınsana en yakın olanlar. örneğin beyinleri maymunlann iki misli büyüklüğünde. Bu yüzdcn yunuslann sürekli dostluk kurabilmeleri, fedekârlık duygulannın olması, çevredeki yavru yunuslara babysitter'lık yapmalan hiç şaşırtıcı olmuyor. Üstelik çok "insanca" bir başka eğilimleri daha var: Yalnızca üremek için değil, keyif aldıklan için seks yapıyorlar. Avustralya'nın Shark Körfezi'nde yapılan araştırmalar yunuslann hem heteroseksüel hem de eşcinsel ilişkiye girdiklerini göstermişti. Yunuslar 100 kişilik "mahalleler" halinde yaşıyorlar. Anne yunus yavnısuOEROİ 2 6 N İ S A N 1992 S A Y I 119 G insel yaşamları C U M H U R İ Y E T