Katalog

P S İ K0 L0 Jİ 80'LERİN GİRİSİMCİ RUHU cr zaman olduğu gibi önce Ameriku'da başladı. En iyi örneği de Applc Bilgisayar Şirketi'ni kuran < Steve Jobs vc Steve Wozniak tı. Denim pantalon vc twecd ceketleriyle şirketlerinin kamuya açıldığinı bildirdiklcri II Aralık 1980 tarihinden 24 saat sonra zengin olmuşlardı. Türkiye de, "terörü ezcn" 12 Eylül saycsinde, İcoşullar elverişli halc geldiğindcn gccikmedcn Büyük Ağabey'in modelini izledi. Gerçi bizimkiler bilgisayar, faks geliştirnıemiş veya dahiyane işletme kurallan bulmamışlardı ama girişimci ruhları onlara pa/arlanıada ve borsada rehberlik ederek başarıya ulaştırmıştı. Politika ve basın da Türkiye'deki 80 sonrası genç girişimciler için bakir alanlardı ve girişimci ruhu taşıyanlar bu fırsatı kaçırmadılar. İyi ama nedcn biz değil de onlar? Çünkü onlar açgözlü mü? Değil. Amerikalı psikolog ve iş idarecisi Harry Levinson'a göre onlann bizden farkı (veya sizin bizden farkınız) girişimci ruhu taşıyanlann psikolojik olarak kendilerini çalışmaya zorunlu hissetmeleri. Hem de delicc.. H Hepimizin içinde iş kuracak bir potansiyel var mıdır? Yoksa özel girişimci dediğimiz kişiler bizlerden tamamen farklı bir tür müdürler? ratıcı bir taraflan yokmu? Bunun cevabı Harvard'da iş idaresi dersi veren John J. Kao'dan gcliyor: "Bunu anlamak için bir de madalyonun öteki yü/ünt' yani girişimcinin kendini gerçekleştirme tutkusuna bakmak gerek." Ona göre girişimci kendini geliştirip yetkinleştirmek arzusunda olan kişidir. Ister yenı bir ürün olsun ister yeni bir örgütlenme olsun girişimci yeni bir şey yaratmazsa kendini eksik hısscder. Bu açıdan sanatçılara benzerler. Onlan şevke getiren üç şey vardır: Başan arzusu, meydan okuma ve yenilikçi olma fırsatım yakalama Girişimciler aynı zamanda bir miİctar da sorunlu çocuklara benzerler. Yok yok aklınıza hemen yasalara karşı gelmek veya yalan söylemek gibi şeyler gelmesin. Hepsinde ortak olan nokta "normal korku" duygusu veya tedirginliİc hissetmemelendir. Tıpkı "asi gençler" gibi güdüleriyle hareket edebilirler. Levinson araştırmalanna ve gözlemlerinc dayanarak erkek girişimcinin çok çalışmasının anahtarının Freud'da giz.lı olduğunu söylüyor. Bilincinde olmadan babasıyla şıddetle rekabet içinde olan girişimcinin tek amacı babasını yenmek ve onun denctımindcn kurtulmaktır. Bu çocukluktaki aile ilişkilcrinden türer. Kocasından genellikle hoşnutsuz olan kadın bunu ince bir şekilde çocuğa yansıtır ve oğlunun babasını geçmesini ne kadar arzu ettiğini çocuğa sürekli işler. 56 yaşındakı çocuk için bunun anlamı açıktır: F.ğer babasından daha başarılı olursa artık annesi babasının değil kendisinin olacaktır. Oidipus savaşlan başlamıştır. Babaya karşı duyulan kı/.gınlık ve zayıflıktan dolayı ga/a gelen girişimci hiç kesintisiz olarak ama yalnızci*. kendisi için çalışır. Otoriteye başka bir deyişle baba figürlere tahammül edemezler. Hcpsi otonomi, bağımsızlık peşindedirler ve yalnızca kendilcrine güvenirler. Karşınızda Freud airtffcnol blre r <.uAa b m ı n m k zorundackr. Rtok v* kerku ka Girişlm ve kayıp Bir başka, ama yınc de Freud'dan izler taşıyan, teoriye göre girişimci ruh derin bir zihinsel çalkantının ardından ortaya çıkar. Bu teorinin savunuculanna göre girişimci olmak her babayiğidin harcı değil. Kendinizi başka hiçbir şey düşünmedeiı sonu bclki de başansızlığa mahkum bir işe adamak zorundasınız. 18 Başka insanlann yapmayacaklan işleri gıkınız bilc çıkmadan yapmanız Allahın cınri. George Gilder "Girişimin Ruhu" kitabında şöyle ya/.ıyor: "Geçmişin ağlarından kurtulabilmek için çok güçlü nhinsel molivasyon gcreklidir... Girişimcilerin çogunun parçalanmtş ailelikten veya kopmuş ilişkilerden kaynaklanan güçlü bir yuksunluk duygulan vardır. Çogu çocukluklarında annc veya babalarını daha sonra karılarını yirirmişlerdir. Başarısızlık vc suçluluk duygusunun yarattığı acılar bazı insanlarda müthiş bir kendini kanıtlama arzusu yaratır." tlk yolunu veya ilk evini kaybetmiş olma duygusu çoğu girişimcinin sergilediği çılşnca çalışma ve enerjiyi açıklayıcı olabilir. Aslında girişimcilerin çoğunluğu "yerinden edilmiş" insanlardır. örneğin ya işlerinden kovulmuşlardır veya hak ettikleri terfiyi başkasına kaptırmışlardır. En azından işlerinde müthiş bir mutsuzluğa düşüp aynlmak zorunda kalmışlardır. Bundan sonra hayatta tek amaç lan başanlı olmaktır. Girişimcinin risk tanımlaması bile yaptığı işin bir özelliğıdir. Yani girişimcinin işi kaçınılmaz olarak riski de içerir. Ama onlarla bizim önemli bir farkımız da burada yatar. Biz girişimci olamayacakların risk dedikleri şey için girişimcinin çözümü her an hazırdır. Herkesin geri çekilmeyi önerdiyM g*Uşm*ınlftlr. ği bir anda büyük bir güvenle ılerlemesini sürdürür. Gınşimcınin bir özelliği de mirası aileden kalmadığı için aile içindeki ilk zengin olmasıdır. Genellikle klasik eğitim görmemişlerdir. örneğin Harvard veya Boğaziçi tşlctme'de okuma şanslan olmaz. Bütün bunlann üstüne daha çok savaş veya zor zamanlann ( sıkıyönetim sonrası) ürünleridirler. Göçmenler veya azınlık gruplardan da bol miktarda girişimci çıkar. Atari'nin kurucusu Vack Tramiel, İkinci Dünya savaşı sırasında Auschvvitz'den sağ çıkan az sayıda Yahudiden biridir. Politika da girişimci ruhu taşıyanlar için ideal bir meydan okumadır. Fransa'nın yeni Başbakanı Pierre Beregovoy'un hayatı sanki bu tezleri kanıtlamak için yaşanmış gibi. Be regoyov .Ukraynalı bir göçmenin oğlu. Liseyi bile okumadı. Çalışma hayatına bir tren makinisti olarak başlamıştı. Şimdi Başbakan. < DER• I 29 N İ S A N 1 9 9 2 S A Y I I I I "Girişimci Yaşam" kitabında David Silvcr'ın lczi şu: "Girişimcinin en fazla ve tek sevdiği şey takiptir". Kendilerine koyduklan hedef onlann avı gibidir. Hiçbir koşulda takipten vazgeçmezler. Bu yüzden girişimcilerin önemli bir bölümü avlanna yani başarıya ulaşmadan önce boşanmaİc zorunda kalırlar. Kadın sürekli ve bilinçli olarak arkaya itilmeden ancak girişimci kocasını boşamakla kurtulur. Bu gruba girenlerin önemlice bir miktan aynca o denli yoksuldurlar ki baştan zengin olmayı hayal bile edemezler. Fakat bir kez kafayı taktıktan sonra bu uğurda yapamayacaklan, terk etmeyecekleri şey yoktur. Avheyecam Aypıkotu olarak girişimci Yaratıcı ve kabahatll Buraya kadar girişimcinin oldukça faça veren hatta olumsuz bir tablosu çizildi. Peki bu adamlann yenilikçi ve ya CUMHURİYET