Katalog

İSTANBUL FİLM FESTİVALİ Ü N Uhıslararası Istanbul Film Fesîivali'nin bu yıl sinemaya modalar dışı ilgi duyan sinemaseverlere iki güzel armağanı var. Bunlardan "tartışmalı" olan Pasolini'yi nasılsa kaçırmazsımz. Ama biz size Kuroscnva'yı da atlamamanızı öneririz. ek çok yabancının bcııiın fılmlerimi çok iyi anladığına (Jair bir siirii şey duyuyorum. Ama fihnlcrimi yaparkcn kesinlikle bunu düşüıuncm. Japonya'yı ve Japonluğu bilmcyen yeni kuşak için filnı yapıyorum. Ben gcrçck bir .laponum" demcsinc karşın Akira Kurosawa ıı/un yıllar boyunca ülkesınin en "Batılf yönetmeni olarak görüldü ve bazı eleştinnenleree bu nedcnle kmaııdı. Bugün isc, sekscn iki yaşmdu hâlâ başyapıtlar yönetiyor. Artık bu tiir lanı^ma ve eleştirilerin çok ölesinde. Çocukluğu 1910'lu yıllarda. heın geçmişin ö/elliklcrini sürdürcn hu/urlu kırsal mekânlarda hem de yeni fıkirlcrc alabildiğincc açık kentsel ortanıda geçti. Kurosavva'nın yaşamındaki bu sentez, ailesi için de geçerliydi. Kökiii bir samuray ailesinden gelen. askeri okulda yetişmis babası, kendini spora adamış, ama ayııı zamanda sinenıa %'c vodvil gibi bazı çevrelerce hiç de ho$ karşılanmavan yeniliklere çok açık bir insandı. Otobn ografisinde, okula ba^ladığı yıllarda kendini bir bulut içinde lıissettiğini, anlama ve ilişki kunııada büjiik zorluklar çekliğini ve bu nedenle sınıfın bir köşesinde kendi buşına oluriulduğunu, sürekli ağladığı için "sulu göz" diye çağrılan çclimsiz bir çocuk oldıığumı anlatan Kurosawa"nm kafasının ıçindcki bulut bir gün ansızm yok olu\ermiş. Sporda ve derslerinde çok başarılı, giiçlii kuvvetli bir delikanlı olan ağabeysiylc girdiği gi/li yanşmadan da başanyla çıkmış. Oniversiteye gitmeklen vazgeçip on sekiz yaşından itibaren Tokyo'da edebiyat ve resinıle iç içe uzun bir siire geçiren Kurosasva. hiçbir ayrını yapmadan tüın yabancı ve Japon klasiklerini okurken kendini bir "diinya yurUa^ı" sayıyordıı. 1928 yılında "Prolcter Sanatcıİar Birliği"ne katılmıştı, ama kendini hiçbir /anıan inan KUROSAVVA p 11 mış bir komünist gibi görmemişti. Kurosavva sinemaya 1936'da geçti. Bir ga/.ete ilanı aracıhğıyla yönetmen yardımcısı oldu. 1943 yılında ilk filmini çeken Kurosavva'nın bu vc sonraki fılmleri büyük ilgi gördii. Gerek Japon gerek Amerikan sansürüyle sürtüşmelerinc karşın 195ü"de Raşanıon'u yaptığında Japonya'nın en tanınnuş yönetmenlerinden biri\di. Raşamon aynı yıl Venedik'te Altın Palmiyeyi kazandı ve Kurosa\va'\la birlikle Japon sinemasını da dünyaya tanıttı. 1965'e dek yıldızı • giderek parlaşan Kıırosa\va. pck çok ödül ka/andı. İster mitleşmiş samuray geçfliiş.ine yönelik, ister günlük yaşamın sorunlanna ilişkin olsun yaptığı filmlerle kişilerin yaşaına anlam vcmıe çabasını anlatan Kurosavva, kendini toplum dısji hisseden bireylerin yitmekte olan değerleri korunıaya çahşmasını sergiledi. O da karakterleriyle birlikte dünyayı ve kendini tanımaya çalışıyordu. "Sanırıın tüın filınlcrimde ortak bir tcına var" divordu "insaıılaı ncdcıı birlikte mutlu değildirler?" İnsanlar insan olduklarından mutlu değildiler. (,'ünkü en temel niteliklerinden biri zayıflıklarıydı. Ama insan zayıf da olsa umul besleyebilir ve bu yolla \aıiığını sürdürebilirdi. Sanıurayın ya da haydutların sonu şu ya da bu biçimde gelir. ama pirinci umııt ve güvenle yeniden ekeeek olanlar köyliilerdir. İnsan bu uınutsuz dünyanın sisleri arasında ıımudunu sürdünnek için savaşmalıdır. Bu savaşta bütün insanlar kardeştir. Bu kez onun sinemada klasik anlatımın ula^abilccoği en uç noktalar sayılabilecck son filmlerinde de geçerlidir. Onun karakterleri, bilmenin yapmakla aynı \e lek şey oldıığumı öğrenirlcr. Kurosa\\a gerçekliği yaratanlann kişilerin kendileri olduğuna inanır: "Beninı çalısmalarııttı ^crçekçi bulnıayanlar var, ama ben dünyanın dış görüııümlcrini \alııızca kopya etnıekle gcrçek olan bir sonuca ulaişilacağını sanııııvo Akira Kurosavva İlk filmini, Japonya savaçtayken, 1943 yılında çokmlşti. rum. Nevin gcrçck oldıığıınu bulmak için kişinin kendi dünyasına yakıııdan baknıası fjere.kir. Gerçekliği insanın derinliklcrindc hisscttikleri oluşturur. Kişi bunlan yaratmak için kullanır. Bir sanatçı olınak işte. bu şcyleri ararnak, bulmak demektir." Kurosavva'nın bu inancı, Zen öğretisinden kaynaklanan samuray geleneksel kıırallarına dayanır. Onun hakkında en çok bilinen ve söylenen ^ey mükemmelle yönelik çabasıdır. Hayranlıkla kanşık bir şikâyete neden olan bu özelliği aslında, dürüstlük, ödünsü/lük. sabır, görev aşkı, kişisel onur ve inanç düğrultusunda eylemde bulunma gibi özellikleriyle birlikte aynı öğretinin uzantılandır. Kurosavva bir Bushido takipçidir. tnsan ve doğayla yüz yiize gelcrek si'yekli öğreneceklir. Dü^ündiiklerı ve planladıklan değil yaptıkları önemlidir. Eylenı, boşa gitmemesi gereken değerli bir cdimdir ve bütün olup bitcnlerin sorumluluğı.1, çevresıne değil, kendine aittir. Bu kural Kurosavva larafından şöyle hayata gcçirilir: "Arzulanan görüntiiyü yakalamak için ayrıntılı olarak nc istcdiğimi yalıu/ca kamcramana değil tüm ekibe anlatırım. İstcdiğimi elde elnıek için hep birlikte çalı!jirız. Ama bunu elde cdcnıemcnin sorum luluğu beninıdir. Çekimi çcrçevelcycn, harekctin tasarımını yapan lıer zaman ben olıırunı. Ama her aman bcııimkinden dalıa iyi fikirleri olanların önerilerini de alırım". Bunlan bir mükeınmellik arayışıyla karıştırmamak gerckir, çünkü Bushido mükemmellik olgusunıı, hiçbir z.amanu laşılmayacak bir düş olarak kabul eder. İnsanın kendini tamanılanmış olarak görmesi büyük bir hatadır ve sonuçlanmış olmak olanaksızdır. Bu nedenle Kurosavva'nın uzlaşmayı reddeden, moıılajdan lıibi foloğranarının scçimine dek uzanan yaratıcı süreç üzerindeki toptan denetimden asla vazgeçmeyen bir yönetmen ki^iliği vardır. Bu özellikler. projelerini gerçekleijtınnesinde, özellikle Japon sinenuısının bunalıma D E R G İ 8 M A R T 1 9 9 2 S A Y I 3 1 3 C U M H U R I Y E T