Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN Milli Türkce (2) G eçen hafta Türkçenin "okunduğu gibi yazılan ve yazıldığı gibî okunan" bir dil olduğunu, ancak giderek, daima yazıldığı ya da söylcndığı şekiİde anlaşılmaması gerckcn bır dıl lıalinc dönüştüğünü belirtmiştik. Bu konuda görüşüne başvurduğumuz, kinıliği gizli lutulan bir uzman, bize giinümü/ün Türkçcsiyle ilgili bir ankct fornıu yollamış ve meselcyi yeterince kavramamıza yarayacak bu anketi yayınlamıştık. Yayınladığımız ankette şöyle bir soru \cr almaktaydı: Bir sanatçımız tavuk tü\leri ve seranıikle vaptığı özgün çalışmaları sergiledi. Sergiye televizyon muhabiri olarak gittiniz ve sanatçıyla söyleşiye başlayacaksınız. İlk sorunuz şu olmalıdır: a) Bu eserlerinizi heykcl olarak mı niteliyorsunuz, yoksa resim ıni? • b) Yaptıklannıza sanat dcnilebilir mi? c) Bu kaçınct serginiz? d) Sayın Bilmemkim, ncden tavuk tüyü? Bu soruyu içeren anketin 'yayınlannıasmı izleyen günlerde çok sayıda mektup ve telefon başvurusuna cevap vennck zorunda kaldık. Bunlardan birinde, olaya sorulara hedef olmuş sanatçılar açısından da bakılması gerektiği ilcri siirülüyordu. Mektupta şöyle deniliyordu: "Size birisi ccvabını vcrmek istemediğiniz ya da bilmediğiniz bir şcy sordu. Çagdaş Türkçc kurallanna göre cevap vermek istiyorsanız ne dersiriiz?" Bu soruyu kendisinden "Bosphorus Fizikçisi" olarak bahs'edilmesini tercih eden uzmanımız şöyle yanıtladı: Doğru tutun) şudur: 1. Kısa bir süre düşünüyormuş gibi yapın. 2. Şöyle izah edeyim diye lafa başlayın. 3. Karışık, uzun ve abuk sabuk bir şeyler söyleyin. 4. Bir süre muhatabınızm yüzüne bakıp. Anlatabildim nıi? diye sorun, ama bu sırada, heıhangi bir kendine güvensizlik bclirtisi göstermeyin. 5. Soru tekrarlanırsa, siz dc l"e dönün soru soran kendi anlayışınm kıt oldıığuna karar vcrip susacaİctır. Cümlelerinize "olay" kelimesini ne kadar çok serpiştirirseniz, o kadar çok kültürlü görünür, inandırıcı olursunuz. Bu kültürlü dolgu maddelerinden sadece bir tanesidir. Yukarda, "karışık, uzun ve abuk sabuk şe\ler söyleyin" dediniz, örnek verir misiniz? BF Memnuniyctle. Şöyle diyebilirsinİ7: "Efendim, önee TRT'ye bana bu fırsatı verdiği için teşekkür ederek söze başlamak istiyorum. İzin verirseniz, bu 20 seramik olayına neden böyle farklı bir yaklaşımıo söz konusu ölmasımn, nasıl gündeme geldiğine kısaca değineyim. Bildiğiniz gibi, bizim gibi scramiğe gönül vcrmişler arasında bir arayış olgusu gündemdedir; zira konunun şimdiden anıtlaşmış ustalannın geliştirdikleri modellerdc maaiesef belli bir tükenme olayı söz konusudur. Buna karşın, yeni arayışlar içinde olanlara da sıcak bakıldığını söylenıek pek zor. Ben bu önyargı olaymı yeni bir atılım ve anlayış içinde aşabilmek için, seramik gibi "ölü bir ortam ile" tavuİc tüyü gibi "organik bir malzeme" arasında bir diyalog kurulabileceğ^ni vurgulamak istedim. Bu cevapları verirken, sörüntünüz de söylediklerinizi ku^kıtsıız etkiler; çağdaş, milli Türkçeyi vurgulamaK için nasıl bir poz öncrirsiniz? BF TV kameralan bu konuda size lırsat venncz, sizi bildiklcri gibi görüntülerler. Ondan, ben size daha çok kamuya karşı TV dışı açılmalannızda yararlı olacak bazı pozlardan bahsetnıek isterim: Bir Türk vatandaşı olaralc, şu anda gariban da olsanız, anlı şanlı ışadamlan sınifında da bulunsanız, hayatınızın bir noktasmda devletten bazı taleplcriniz olnıası muhtemeldir. "Devlet bize sahip çıksın" ve "Biz bu dıırumda çok mağdur olduk" cümleleri bu duıumlarda kullanaeağınız ve belli pozisyonlarla desteklendiği takdirde, yüzde yüz yararlı olacak anahtarlardır. Sakın durumunuzu "Haksızlığa uğradım. Dunımumun düzeltilmesini >atandaş olarak lalep ediyorum" gibi ukalaca bir eümleyle açıklaniaya kalkmayın, devleti kızdınr, siz zarar edersiniz. Bu ifadelcri etkili kılmak için şu pozisyonu öneririz: "Ayakta durun, ellerinizi edep yerimzin üzerinde birlcştirin, omuzlannı/ı düşürüp, başınızı hafıfçe yana ve öne eğin, yüzünüzde gurur, vakar vb.den eser olmasın. Aslında, bu esas pozisyonu iyi öğrenirseniz, ufak varyasyonlarla pek çok yerde kullanabilirsiniz. Ömeğin, şüpheli şahıs olarak TV'de gösteriliyorsunuz. Aynı pozisyonu alıp, sırtınızı dönecek sınız. Yüksek bir devlet görevlisisiniz, ancak sizden yüksek birinin huzurundasınız. Aynı temel duruş, yalnız yüzünüzde vakar ve devlet adanıı ciddiyeti olacak. Mahkemede sanık olarak adınız okundu. Göstere göstere, abartılı bir saygıyla ceketinizi ilikleyip, esas pozisyona eksiksiz olarak geçin, iyi hal ve tavırdan, cezanız hafıfleyebilir. Sayın Bosphorus Fizikçisi, bize yollamış olduğunuz faksta, sadcce uResmi Açıklamalar Türkçcsi, Eğlence Dünyası Türkçesi ve TV Türkçesi sonıları vardı. Çağdaş milli Tiirkçe sadece bu alanlarr mı kapsıyor? BF Hayır tcstin ikinci bölümünü bugün göndereceğim. Çağdaş milli Türkçenin ve Türkçe testi.nin devamını aşağıda sunmaktayız: lamı şudur: a) Adam aslında işinin tamanıen ehlidir; endişeniz yersizdir. b) ] Allah bizi korur c) Amatörler gevezelik etmeyip işi prolesyonellere bırakmalıdır. d) Adam gerçckten göründüğü kadar dangalaktır; şansınız varsa başınıza bir şey gelnıez. 1.4. Bir müteahhit olarak bitirdiğiniz inşaatın üstüne asacağınız "Saiıhk.... daireler" levhasında en doğru inılayı seçiniz: a) Lux b) Lüks, c) Lüx, d) Lüküs. IJ5. Bir satıcının elindeki mal aşağı yukarı isteklerinize uymaktadır. Fiyatını sorduğunuzda "Son kararını ver, fiyat kolay" diyor. Bu şu dcmcktir: a) Ben seni sevdim, saa özel bir indiritn yapanm. | b) Sen bunu isteyip istemediğine karar ver, fiyat zatcn ucuz. c) Senin bu malı almaya iyice kararlı olduğunu bir anlaya1 yım. ondan sonra ne koparabileceğime bakacağım. • SPOR SAYFASI TÜRKÇESİ • TİCARİ TÜRKÇE 1.1. Bir muslukçu evinize geldi, beş dakikada contayı değiştirdi. "Borcum ne kadar?" diye sormanız üzerine "Farketmez abi, nc verirsen ver" dedi: Kastettiği şudur: a) Para vermesen de olur, b) 5000 lira yetcr, c) 20.000 lira yeter. d) 50.000'dcn aşağı verirsen benden bir araba lal" dinlersin. 1.2. Sıcak bir yaz giinü, bir büfeden soğuk bir şey içmek istiyorsunuz. Büfeciye "Bilmcmne kola soğuk mu?" diye sordunuz, o da "Normal abi" dedi. Vereccği meşrubatın derecesi: a) 5 deıece civanndadır, b) 10 derece civarındadır, c) Sizi serinletmek için yeterlidir, d) 30 derece kadardır. 1.3. Bir tanıirci, bir taksi şoforü vs.. işinizi size görc tchlikeli bir şekilde yapmakladır. Çekine çekinc dikkatli olınasını tavsiye ettiğinizde, "Bir şey olmaz abi? cevabını alırsınız. Bunun gerçek an 2.1. Millctlcrarası bir yarışmaya gitmeden önce söylenen "Türkiye'yi e" iy' şekilde U'msil edeceğiz" ifadesiııe en yakın ulanını scçiniz: a) Çok iyi hazırlandık, en a? ilk üçe gireriz. b) Ozel bir gayret göstereceğiz. c) Öylesine gidiyoruz; inşailah rczil olmayız. d) Elimizden geleni yapacağız. 2.2. Bir spor sayfasındaki "lencrbahçe taraftarlarıyla bütünleşti" ciimlesi şunu il'ade clnıektedir: a) Taraftarlar Fencrbahçeli tutbolculan yediler. b) Taraftarlar Fenerbahçeli futbolcularla cinsel ilişkide bulundular. c) Mikrocerrahi yönlemleriyle futbolcular ve taraltarlar birbirine dikilerek birleştirildi. d) Allah ve spor yazarlannın bildiği bir anlam. 2.3. Smaç, pres, röveşata, bonservis, şnav kelimcleri hangi batı dilinden gelmiştir? a) İngilizce, b) Almanca, c) Fransızca d) Hiçbiri (spor sayfalanndaki anlamlanile!) < DEHGI 8 M A R T 1992 SAYI 3 1 3 C U M H U R İ Y E T