Katalog

M U R A T Ç E L İ K K A N KOLOMB VE BEYAZLARA RAĞMEN Kolomb 'un gemisinin okyanusu nasıl geçebildiği, bu yohulukta neler çektiği, türünden senaryokırla dolu bir yıldönümü vasam vor A BD 'de. Kıtcmın Kolomb tarafmdan "keşfedilmesinm" 500. yılı. Kızılden'liler içinsc sonun başlangıcmm. Muraî Çelikkan, Islendo Pucblosu 'ndaki kızüderililerle yaşadıklannı ve konuştuklanm Cumhuriyet DERGİ için yazdı. 'tmiş dört yuşinduki güleç yüzlü, parıltılı gö/lü Aj>nes Dill bcni karşılarkcn "llirıtf et kafasında tiiyler, at sırtında çıplak insanlar bckliyordun" clcdi. İliral' cllinı. Alcs, clanslan vc Kı/ılderili Vi»<J'r'i*rl olmasa bilc ben/cr bir şcyler bckliyordum. Amcrikan yerlilerine ilişkin kufamdaki ilk iınaj Hollyvvood filmleriyle çi/iktirilmtîjti. Yani bcyaz kültürlc. Agnes dc bımıı biliyordu. Albeqııerque Ncw Mcxico'nun Islecla Pueblo'sunda bcni karşılayan Agnes, ABD'dc dört hafta sürecek insan hakları ihlallcri ve gencl durum gezisiııiıı Kı/ıldcrili ayağıydı. Oldukça esmcr tenli, orta boylu bir Mcksikalfyı andırıyordu. Pucblo'nun digcr insanları gibi. New Mexico'daki 19 Pucblo'dan Islcda'da oturuyordıı. Pueblo "kent, yerleşim ve halk" anlamlarına gcliyor. Aynı zamanda bu yöredc yaşayan Kızılderili kabilelerinin ismi. Pucblolar yüzyıllardır yerlcşik düzcndeler, şehırler kurmuşlar, tanm ve Y Kızıldarllllar zaman zaman yaptıkları gttat*rll*rl«, geçmlfte ve bugün uğradıkları hakaızlıkları protaato •dlyorlar. hayvancılıkla uğraşmışlar. Diğer Kızılderili kabilclcrin aksine bu yerleşiklilik sürekli saldırılara uğranıalarına yol açmış . Çok yakınlarında yaşayan Navahoları pek sevmiyorlar. Navaholar ve Çcrokilcr onlara saldırmış, kadınlarını kacırmış, puebloları talan etmiij. Aralarında kan var. Pucblolar yerlcşikliliktcn vazgeçmeyip, karşı saldın düzcnleınedikleri için Santa Fc'deki turistik e:jya satılan ycrlcrde hâlâ "korkudan ölen halk" diye çağrılıyorlar. Pucblolar bugünkü Amerika'da Colunıbus'un İspanyolları'yla ilk kez karşılaşan Amcrikan yerlileri... Agncs Dill, 1930'larda bcyazlann kızılderili çocukları okula gitmeye zorlaması sonucu eğitim görmüş. Bu yörede ilk ünivcrsite derecesine sahip yerli kadın. Kadın hareketi içinde aktif çalışmış ve gidip bir beyazla evlenmiş. Bunların hepsi Kızılderili kiiltürüne ters, ama bugün kızılderililer hakkında bilgi almak isteyen ycdi düvcldcn insanın yolu Agncs'in evinc düşüyor. Agnes tspanyollarla ilk karşılaşmayı ve ilk savaşı anlatırken "Amcrikan yerlilerine karşı han^isinin daha vahşi ve acıması/ olduğunıı bilmiyorum. İspanyollar nıı, beya/lar ını?" diyor. Agnes'dcn çok daha genç bir yerli kadın Cheryl Fairbanks ise bcyazlann acıması/lığmın üstünlüğü konusunda kcsin. Cheryl, Santa Fe'de avukatlık yapıyor. Kızılderililerin Amcrika'nm dört bir yanında, ekim ayında doruğuna varacak olan "Keşfın 500. Yılı" kutlamalarına karşı göstcri ha/ırlığı içinde olmalanna ve Columbus ile Ispanyollara olan nefretin iyice tazelenmiş olmasına karşın Cheryl, Amerikan yakın tarihinden örneklerle yetiniyor. Amerika'nın dört bir yanında uluslararası insan haklan örgütleri, hukuk çular ve aktivistlcrin bir çoğundan "AmcrikaMa politik hükfimlü yoktur" söziinü çok sık dııynıama karsjin Santa Fc'de Leonard Poltier'i öğreniyorum. Düzmece bclge vc ifadelerle katil olarak cczacvine gönderilen bir yerli lider 17 yıldır tutuklıı. Otonom devletçikler Aınerikan ycrlılcrinin yaşadığı rezervasyonlar otonom birer devletçik gibi. Yöneticilerini kcndileri scçiyor. Hukuk sistcm vc düzenini kendilcri oluşturuyor. Eğitimlerini isterlerse kcndileri örgütlüyorlar. Beya/.lardan ayrı mahkcmeleri, ayrı güvenlik güçleri var. Ancak tüm bu özcrklik, bir beyaz düzen egemenliği altında. Mahkemeler ağır suçlara bakamıyor. Bu eyalct mahkemelerinin işi. Yetki alanları dar ve sınırlı ama yine de böyle bir alan var. Rezervasyonlann en büyük gelir kayD E R G İ 2 5E K İ M 1 9 9 2 S A Y I 3 4 4 C U M H U R İ Y E T