Katalog

ELEKTRONİK C U M H U R C A CAHİLLERİ N B A Z O Ğ L U Hangi tuşa basacağınızın farkında mısınız? MI akinelerinsanlariçindir: Dcğişik kitaplarda, ansiklopedilerde yer alan bu slogan acaba günlük yaşama böyle yansıyor mu? Evimizde, işyerimizde elektronik cihazlardan kaç tancsini tam kapasiteyle kullanabiliyoruz? Videonun görüntüsünü ayarlamayı, milyonlar ödeyerek televizyonun yanına yerleştirdiğimiz bu portatif sinemayı programlamayı kaçımız biliyor? Yeni alınan otomatik çamaşır makinesini komşuya sormadan kullanım klavuzundan okuyarak kaçımız keşfetti? Askerdegazinonuntelevizyonunuvatani görcvlerini yapan elektronik mühendislerinden baijkasına açtırmayanlardan tutun, yirmi yıldır odada duran bu cihazı torununa açtırıp kapatan ninelere kadar uzanan bu elektronik korkusunun kaynağı yalnız tüketici mi? Üreticilerin hiç mi payı yok? Bir takım elektronik eihaz üreticilerinin 'Elektronik Çağın Cahilleri' şeklinde nitelendirdikleri tüketiciler cihazların üzerindeki birçok tanımın kafaları karıştırdığını, kullanım klavuzlarının gcncllikleanlaşılmazolduğunusavunuyorlar.Dükkanı boydan boya beyaz eşyayla dolu olan Bahtiyar Dcnizcr de sattığı malların özelliklerini tam anlamıyla bilmediğini, kulaktan dolma bilgilerle satış yapmaya çalıştığını söylüyor: " İthal mallar da salıvorıı/. Hepsinin binbir türlii özelliği var. IJç, dört dildc yazılmış klavu/.u anlamadığımızdan tamdıklardan Türkçeye çevirmclcrini istiyoruz. Ama o kadar karışık ki anlamak çok zor. Dolayısıyla sattığımız malı alıcıya anlatamayıp mahcup duruma düşüyoruz. Gerçekten bu sorun bizi çok rahatsız ediyor. Yerli malların kullanım klavu/ları da öylc . Bir şeyi kısa yoldan anlatmak yerine, uzattıkça uzatıyor. Normal vatandaş kesinlikle okuduğunu uygulayamazhalegeliyor". Kamuoyu araştırmaları Türk ailesinin elektronik ciha/lardan en çok televizyon ve videoyla sorunu olduğunu ortaya koyuyor. Uzaktan kumanda cihazlarında birçok tuşun ne işe yaradığını bilmeyenlerin, o tuşlara basmaktan çekinenlerin, deneme yanılma metoduyla cihazı keşfedenlerin yüzdesi bir haylifazla. Bu elektronik sendrom giin be gün dev adımlarla ilerleyen yüksek teknolojinin karmaşık bir hale dönüşmesinden kaynaklanıyor. 'Enformasyon Hastalığı' da denilen bu gelişme hem malı satın alanın, hem de satanın sorunu. Son günlerin sevilen sanatçısı Leman Sam da aynı sorunu yaşayan insanlardan biri: " Çevrcmdeki birçok insanda aynı rahatsızlığı gözlemliyorum. Eskiden zamanım bolken ütii bilc tamir ederdim. Ama makinalarla ilgilenmeyc vakit bulamamaya başladığım günlerde zamanımın azlığıyla makinaların komplike hale gelmesi aynı döneme raslladı. Şu anda videoyu programlamayı ve kompüterli fotoğraf makinamı kullanmayı bilmiyorum. Çünkü olayı iyice öğrenmeden kullanmak istcmiyorum. Bana açıklayacak birilerini de bulamadığımdan böyle sürüp gidiyor". Elektronik ciha/ları tam kapasiteyle kullanamama ya da tanıyamama yalnız ülkemizde görülen bir olay değil. Örneğin ofis makinelerinde Japonların önde gelen ismi Ricoh'ıın dünya çapında yapBilgisayarlan y«t*rlnc« tanımıyoruz. tırdığı araştırma faks kullananların yüzde 95'inin cihazlardaki on komuttan en fa/la üçünün işlevını bildiklerini gösteriyor. Yine Amerikan reklam şirkctlerinden Ogilvy and Mathcr lüü Amerikalı'dan yalnız üç tanesinin vidcoteyplerini kayıt yapmak için programlayabildiğini, geriye kalan 97 kişinin kiraladıkları kaselleri videoya koyup i/lemekten başkabirı^lemgerçekleştiremediklerini saptamış. Ülkemizde de bir hayli tanınan bir Japon elektronik firmasınınhalklailişkilerbölümütüketicılerden gelen protesto mektuplarından bunalmış. Mektupların çoğunda cihazların karmaşıklığından yakınılıyormuş. Pekiyi müşteri velinimet olduğuna göre neden bu şekilde üretim sürüyor? İşe, etrafımızı çevreleyen cihazları inceleyerek başlayalım. Çok maksatlı cihazlar tüketiciyi israfa ve kanşıklığa sürüklüyor. On yıl önce videoların büyük bir bölümünde kayıl için iki düğmeye basmak yeterliyken günümüzde türlii olanaklar birarada sunularak u/aktan kumanda üzerinde kaos yaratılıyor. Piyasaya son çıkan elektronik aletlerle cvini donatmaya özel bir tutkusu olan ev kadını Günay Koldaşcihazların karmaşık yapısından ürktüğünü, kullanmayı tek başına öğrenmek yerine sürekli eşinden yardım istediğini anlatıyor: " Tclevizyonu bile üç, dört ay yalnız uzaktan kumanda ile açıp kapadıktan sonra kullanmayı öğrenebildim. Belki de bu korkumun öziinde küçükken hep' Ellcme bozarsın' gibi tehditlerin etkisi var. özellikle mutfakla ilgili her türlii clektrikli eşyayı alıyoruz ama tam anlamıyla ancak altı ay sonra filan kullanmayı öğreniyorum". Tabiı ba/ı öngörüşlü fırmalarbirsüreden beri bu hatayı telatl edebilmek amacıyla araştırmalar yapıyorlar. Olabildiğince basit makinalar sunma ısteğindeler. Ancak bu çabaların sınırlı kaldığı daortada. Dev şirketlcr hâlâ birçok DERGİ4 A Û U S T O S 1 9 91 S A Y I 2 8 2 12 C U M H U R İ Y E T